Η διελκυστίνδα ανάμεσα στη Μαδρίτη και στη Βαρκελώνη συνεχίζεται. Ο επικεφαλής της τοπικής κυβέρνησης της Καταλωνίας Κάρλες Πουιτζντεμόν επιμένει ότι αύριο Δευτέρα θα συγκαλέσει την τοπική Βουλή για να ανακηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία της Καταλωνίας, παρά το γεγονός ότι η Μαδρίτη προσέφυγε στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο απαγόρευσε την αυριανή συνεδρίαση της καταλανικής Βουλής.
Η Ισπανία βιώνει τη χειρότερη πολιτική κρίση στη μεταχουντική ιστορία της. Οι δύο πλευρές, παγιδευμένες στις κορόνες και στην ακραία ρητορική τους, συνεχώς απομακρύνονται και δεν συμφωνούν σε τίποτε. Τη μεσολάβηση της ΕΕ ζητεί ο Πουιτζντεμόν, κάθε διεθνή διαμεσολάβηση αποκλείει ο ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι. Ούτε στους όρους με τους οποίους θα κάθονταν στο ίδιο τραπέζι δεν μπορούν να συμφωνήσουν, καθώς η Μαδρίτη θέτει ως προϋπόθεση για να συνομιλήσει με την Καταλωνία να εγκαταλείψει αυτή κάθε φιλοδοξία για ανεξαρτησία και η Βαρκελώνη επιμένει ανένδοτη στα δικά της.
Την ίδια ώρα στην Καταλωνία «πνίγονται» οι φωνές που είναι αντίθετες προς την ανεξαρτησία και ας πλειοψηφούν. Στο δημοψήφισμα ψήφισε το 43% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων και από αυτούς το 90% ψήφισε «Ναι». Το οποίο σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά με τις δημοσκοπήσεις προ δημοψηφίσματος που δείχνουν ότι μόνο το 40% των Καταλανών υποστηρίζει την ανεξαρτησία. Την ίδια τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος όμως την υποστηρίζει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό Καταλανών. Το οποίο σημαίνει ότι το δημοψήφισμα θα αποδεικνυόταν μάλλον ανώδυνο αν είχε διεξαχθεί κανονικά, καθώς πιθανότατα θα είχε κερδίσει το «Οχι». Οι χειρισμοί Βαρκελώνης και Μαδρίτης όμως οδήγησαν στην πραγματοποίηση ενός παράνομου δημοψηφίσματος χωρίς αντίκρισμα και στη μετατόπιση της δημόσιας συζήτησης σε θέματα χωρίς ουσία. Αντί να συζητούν στην Καταλωνία και στην υπόλοιπη Ισπανία αν όντως μπορεί να σταθεί μια ανεξάρτητη Καταλωνία (καθώς θα βρεθεί εκτός ΕΕ και θα πρέπει να κάνει νέα αίτηση ένταξης την οποία θα μπλοκάρει με βέτο η Ισπανία, αν όχι και άλλα κράτη-μέλη χώρες που φοβούνται δικά τους αποσχιστικά κινήματα) ή αν θα καταρρεύσει οικονομικά (ο μεγαλύτερος εμπορικός της εταίρος είναι η υπόλοιπη Ισπανία που θα την ταράξει στους δασμούς), συζητούν για τη βίαιη καταστολή του δημοψηφίσματος της περασμένης Κυριακής.
Η πόλωση στην Καταλωνία είναι τέτοια πλέον που διχάζει ακόμη και οικογένειες. Το γενικότερο κλίμα αβεβαιότητας πλήττει την τοπική οικονομία. Η πέμπτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ισπανίας, η Sabadell, ανακοίνωσε ότι μεταφέρει τα κεντρικά γραφεία της στο Αλικάντε. Στα ίδια βήματα ακολουθεί η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ισπανίας, και πρώτη στην Καταλωνία, Caixabank καθώς και άλλες εταιρείες. Η κυβέρνηση της Μαδρίτης τις διευκολύνει νομοθετικά, περνώντας διάταγμα που επιτρέπει τη μεταφορά της έδρας χωρίς να προηγηθεί συνέλευση μετόχων.
Η ειρωνεία είναι ότι η Ισπανία, παραδοσιακά μια ανεκτική χώρα, διατρέχει τον κίνδυνο κατόπιν όλων αυτών να πάψει να είναι από τις ελάχιστες στην ΕΕ που δεν διαθέτουν ακροδεξιό, αντιευρωπαϊκό κόμμα. Οσο όμως στήνεται το σκηνικό του εθνολαϊκισμού, με αφηγήματα όπως «η κακιά Μαδρίτη που καταπιέζει τους αγνούς αυτονομιστές», αυξάνεται ο κίνδυνος να έρθουν στο προσκήνιο εκείνοι που τα καταφέρνουν καλύτερα σε αυτή τη ρητορική: οι ίδιοι οι εθνολαϊκιστές.
Πώς καλλιεργήθηκε ο καταλανικός εθνικισμός
«Σήμερα, ταξιδεύοντας κανείς στην Καταλωνία έχει την αίσθηση ότι αλλάζει χώρα. Κάτι που δεν συνέβαινε πριν από 20 χρόνια. Ολες οι πινακίδες μετά τη Θαραγόθα είναι στα καταλανικά. Αλλά και σε ολόκληρη την περιοχή, ακόμη και στο αεροδρόμιο, τα ισπανικά (καστεγιάνο) μοιάζουν να είναι εχθρική γλώσσα» λέει στο «Βήμα» η Δώρα Μακρή, ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στην Ισπανία.
«Πριν από λίγα χρόνια, το μουσείο καταλανικής Ιστορίας δεν υπήρχε στη Βαρκελώνη. Επιπλέον, στα σχολεία τα παιδιά διδάσκονται καταλανικά και λιγότερα ισπανικά. Η Ισπανία έχει πέντε επίσημες γλώσσες, όχι διαλέκτους, γλώσσες κανονικές. Αλλά όταν ένας δάσκαλος που ζει στη Μαδρίτη ή στη Σεβίλλη θέλει να πάρει μέρος σε διαγωνισμό για να διοριστεί στην Καταλωνία, αν δεν γνωρίζει καταλανικά δεν μπορεί να το κάνει. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο, για παράδειγμα, στη Γαλικία ή στην Αυτονομία της Βαλένθιας, δυο αυτόνομες περιοχές οι οποίες επίσης έχουν τη δική τους γλώσσα. Αρα ο δάσκαλος αυτός στερείται ενός συνταγματικού δικαιώματός του».
Πώς καλλιεργήθηκε ο καταλανικός εθνικισμός τα τελευταία χρόνια; ρώτησε «το Βήμα» την κυρία Μακρή που ζει επί περισσότερο από μια εικοσαετία στην Ισπανία. «Για να καλλιεργηθεί οποιοσδήποτε εθνικισμός προφανώς απαιτείται και κάποιος που δημιουργεί τις συνθήκες για αυτό. Εν προκειμένω, οι καταλανοί εθνικιστές με το κόμμα της Σύγκλισης και Ενότητας (CiU) είχαν τουλάχιστον 23 χρόνια καιρό για να το πετύχουν. Οσα δηλαδή κυβέρνησαν. Δημιούργησαν όλες τις συνθήκες. Καταρχήν με το τρίπτυχο ο «κακός» είναι ο άλλος (δηλαδή η Μαδρίτη): 1) Ο Αλλος φταίει για όλα, τον στοχοποιώ και του μεταφέρω την ευθύνη, και έτσι φτιάχνω τη δική μου ταυτότητα. 2) Μόνο η δική μου Ταυτότητα είναι η λύση και πανάκεια για όλα. 3) Μόνο αν έχω ένα καλό σύστημα αποτελεσματικών ΜΜΕ που θα μεταφέρουν την προπαγάνδα μου θα πετύχω. Η Καταλωνία είχε όλα τα παραπάνω. Είδαμε λοιπόν σε όλο αυτό το διάστημα μια πραγματική μεταμόρφωση της Καταλωνίας. Η γλώσσα, τα σύνορα και μια τάση να δηλώνεται συνεχώς η καταλανική υπεροχή έναντι όλων των υπολοίπων Αυτονομιών της Ισπανίας».
Η Ισπανία το 1978 δημιούργησε το Σύστημα των 17 Αυτόνομων περιοχών. «Το ισπανικό κοινοβούλιο κάθε χρόνο ψηφίζει δύο προϋπολογισμούς: τον γενικό προϋπολογισμό του κράτους και τον προϋπολογισμό των Αυτονομιών. Στον δεύτερο κατανέμονται τα κονδύλια που έχουν ως προορισμό την κάθε Αυτονομία με ανταποδοτικό χαρακτήρα. Η κάθε Αυτονομία διαθέτει τη δική της τοπική κυβέρνηση, την τοπική της Βουλή και σε δύο περιπτώσεις (Χώρα των Βάσκων και Καταλωνία), το δικό της σώμα ασφαλείας. Οι Αυτονομίες διαθέτουν όπως θέλουν τον προϋπολογισμό τους για την υγεία, την παιδεία, τη γλώσσα, τα δημόσια έργα κ.λπ.».
Στην Καταλωνία μετέφεραν την έδρα τους πολλές μεγάλες εταιρείες, βιομηχανίες, τράπεζες. «Η τοπική ανάπτυξη συνέβαλε στο αίσθημα υπεροχής έναντι των υπόλοιπων Αυτονομιών. Η ιδέα αυτή της «υπεροχής» ενισχύθηκε με ιδέες περί «ένδοξου έθνους, με ιδιαίτερη γλώσσα και Ιστορία»». Το 2010 όμως η οικονομική κρίση σάρωσε τους προϋπολογισμούς των Αυτονομιών και οι περικοπές έφεραν δυσαρέσκεια. Ακολούθησαν οι έλεγχοι, ένεκα και του χρέους της Ισπανίας που ξεπερνάει το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ σήμερα (μάλιστα, από το συνολικό χρέος των Αυτονομιών ειδικότερα, αυτό της Καταλωνίας ξεπερνά το 80%).
Κάθε Αυτονομία κλήθηκε να δικαιολογήσει κάθε ευρώ που λάμβανε από τη Μαδρίτη. «Και εκεί τα είδαμε όλα! Σκάνδαλα, υπεξαιρέσεις, ξέπλυμα δημοσίου χρήματος, λογαριασμοί σε φορολογικούς παραδείσους. Ο εθνικιστής κυβερνήτης Ζόρντι Πουγιόλ της Καταλωνίας χάριζε στα παιδιά του εκατομμύρια ευρώ!».
Παράλληλα, η ανεργία χτύπησε την Καταλωνία, όπως και την υπόλοιπη Ισπανία. «Οι εθνικιστές κατάφεραν να στρέψουν τους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους τους προς την «κακή Μαδρίτη»». Οσοι καλλιέργησαν τον εθνικισμό, λοιπόν, είχαν πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
«Είναι πολύ δύσκολο να αναλύσει κανείς αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Καταλωνία χωρίς να το συνδέσει ιστορικά, έστω με τη σύγχρονη Ιστορία. Οταν ψηφίστηκε το Σύνταγμα του 1978 που ισχύει μέχρι σήμερα, η ισπανική κοινωνία ήταν ικανή να υπογράφει οτιδήποτε προκειμένου να σβήσει από τη μνήμη της τα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο. Γι’ αυτό και το σημερινό Σύνταγμα εμπεριέχει πολύ αυστηρές δικλίδες ασφαλείας, ακριβώς γιατί η μεταχουντική δημοκρατία ήταν πολύτιμη και έπρεπε να προστατευτεί. Σήμερα όμως το Σύνταγμα αυτό επιβάλλεται να αναθεωρηθεί. Η Ισπανία είναι μια χώρα 47 εκατομμυρίων. Οι Καταλανοί είναι 7,5 εκατ. και εξ αυτών τα 2 εκατ. είναι οι πραγματικοί αποσχιστές».
«Στην Ελλάδα συνήθως μένουμε στο σήμερα, στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης, δημοψηφίσματος, δυνάμεων καταστολής κ.λπ. αλλά αγνοούμε πιστεύω τις ιστορικές αιτίες. Και κυρίως αγνοούμε τι προβλέπει το ισπανικό Σύνταγμα για δημοψηφίσματα που μετατρέπουν το πολίτευμα της χώρας. Απαγορεύονται. Την ίδια ώρα που δεν απαγορεύεται οποιοδήποτε δημοψήφισμα. Γι’ αυτό και απαιτείται αναθεώρηση του Συντάγματος, την οποία όμως δεν τόλμησε κανείς ως τώρα να κάνει» καταλήγει η κυρία Μακρή.
Τρία σενάρια για το τι μέλλει γενέσθαι
Ο Καταλανός Κάρλες Πουιτζντεμόν ανακηρύσσει μονομερώς την ανεξαρτησία, ενώ ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι ενεργοποιεί το άρθρο 155 του Συντάγματος, το οποίο καταργεί την αυτονομία της Καταλωνίας και επαναφέρει την περιοχή υπό τη Μαδρίτη. Αν συμβεί αυτό, θα πραγματοποιηθούν πρόωρες εκλογές στην Καταλωνία –όπου τα κόμματα που είναι υπέρ της ανεξαρτησίας ηγούνται σήμερα κυβέρνησης μειοψηφίας. Πριν από το δημοψήφισμα, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι αν πραγματοποιούνταν πρόωρες εκλογές στην Καταλωνία τα κόμματα αυτά θα έχαναν την εξουσία. Μετά την προσπάθεια βίαιης καταστολής του δημοψηφίσματος όμως, τα κόμματα αυτά θα ενισχυθούν σε τυχόν πρόωρες εκλογές. Αλλά και ο Ραχόι, που επίσης ηγείται κυβέρνησης μειοψηφίας, θα αντιμετωπίσει πρόωρες εκλογές, διότι απαιτείται ισχυρή κυβέρνηση για εξελίξεις τόσο καταιγιστικές όσο η ενεργοποίηση του άρθρου 155.
Συνομιλίες
Ο Ραχόι απαιτεί από τους Καταλανούς να αφήσουν εντελώς κατά μέρος τα περί ανεξαρτησίας προκειμένου να καθίσει μαζί τους στο ίδιο τραπέζι και να συζητήσει μια νέα σχέση ανάμεσα στη Μαδρίτη και στη Βαρκελώνη που θα περιλαμβάνει μεγαλύτερη φορολογική και δημοσιονομική αυτονομία για τη δεύτερη. Εδώ που έχουν φθάσει τα πράγματα, είναι δύσκολο να δούμε πώς ο Πουιτζντεμόν θα έκανε πίσω στη φιλοδοξία της ανεξαρτησίας αλλά και πώς θα συνομιλούσε μαζί του ο Ραχόι αν επικρέμεται η απειλή για μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Καταλωνίας.
Δικαστήρια
Ως σήμερα, οι πολιτικοί στην Ισπανία κρύβονται πίσω από τα δικαστήρια στο ζήτημα της Καταλωνίας ενώ οι πολιτικοί στην Καταλωνία βάζουν μπροστά τον λαό για να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Σε περίπτωση που ο Πουιτζντεμόν δεν ανακηρύξει μονομερώς την ανεξαρτησία αλλά και οι δύο πλευρές δεν αρχίσουν διαπραγματεύσεις καθώς οι θέσεις τους είναι διαμετρικά αντίθετες, η Μαδρίτη μπορεί πάλι να στραφεί στο Συνταγματικό Δικαστήριο για λύσεις. Αν αυτό αποφασίσει ποινικές και οικονομικές κυρώσεις κατά της Καταλωνίας, αναμένονται νέες μαζικές διαδηλώσεις από Καταλανούς, νέα κλιμάκωση της έντασης και νέο αδιέξοδο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
