Γιατί οι ΗΠΑ επιμένουν στην «κουλτούρα των όπλων»

Το όνομα του μαγαζιού όπου ψώνιζε όπλα ο μακελάρης του Λας Βέγκας τα λέει όλα: Στο «Guns & Guitars» στη μικρή πόλη Μέσκιτ, στην έρημο της Νεβάδα, ο Στίβεν Πάντοκ αγόραζε ημιαυτόματα πυροβόλα με την ίδια ευκολία που θα του πουλούσαν μια ηλεκτρική κιθάρα.

«Ασφαλές και αξιόπιστο» είναι το σύνθημα του καταστήματος, που διαθέτει μουσικά όργανα και κάθε λογής όπλα προς πώληση, μαζί με λεπτομέρειες για μαθήματα «ένοπλης άμυνας στο σπίτι». Πιο φτηνά, μεταχειρισμένα όπλα είναι ευρέως διαθέσιμα στο ενεχυροδανειστήριο του Μέσκιτ, ενώ το τοπικό πολυκατάστημα της Walmart κάνει φθινοπωρινές εκπτώσεις στα όπλα, μαζί με τα σχολικά είδη.

Ο Πάντοκ σκότωσε 59 ανθρώπους και τραυμάτισε πάνω από 500 ανοίγοντας πυρ με τα όπλα που αγόρασε στο «Guns & Guitars», αλλά στο μαγαζί επιμένουν ότι «τηρήθηκαν όλοι οι αναγκαίοι έλεγχοι και διαδικασίες, όπως απαιτεί ο πολιτειακός και ομοσπονδιακός νόμος». Ακολούθησαν το γράμμα του νόμου για να πουλήσουν τα όπλα και ακριβώς αυτό είναι το πρόβλημα με την οπλοκατοχή στην Αμερική. Είναι νόμιμη, συνταγματικά κατοχυρωμένη και δημοφιλής.

Το ζήτημα επανέρχεται στο προσκήνιο με κάθε μαζική δολοφονία με όπλα, και ο κατάλογος είναι μακρύς. Αλλά ακόμη και μια σφαγή σαν αυτή στο Λας Βέγκας, που είναι η πιο πολύνεκρη στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ, δεν φαίνεται ικανή να αλλάξει τη λεγόμενη «κουλτούρα των όπλων» της Αμερικής.

Στο επίκεντρό της βρίσκεται το ίδιο το Σύνταγμα των ΗΠΑ και η Δεύτερη Τροπολογία του, η οποία έχει ως εξής: «Μια καλά οργανωμένη πολιτοφυλακή είναι απαραίτητη για την ασφάλεια ενός ελεύθερου κράτους… το δικαίωμα του λαού να κρατά και να φέρει όπλα δεν θα παραβιαστεί». Οι υποστηρικτές των πυροβόλων όπλων, συμπεριλαμβανομένης της πανίσχυρης Εθνικής Ενωσης Οπλων (NRA), λένε ότι αυτό το «δικαίωμα του λαού να φέρει όπλα» –που κατοχυρώνεται απερίφραστα στο αμερικανικό Δίκαιο –είναι η αρχή και το τέλος της συζήτησης για τα πυροβόλα όπλα.

Το μεγάλο ερώτημα σήμερα είναι αν μπορεί το σοκ από το μακελειό στο Λας Βέγκας να προκαλέσει αλλαγές στους νόμους περί πυροβόλων όπλων. Οι περισσότεροι ειδικοί είναι απαισιόδοξοι –ιδίως στην εποχή του Ντόναλντ Τραμπ πολιτική βούληση για σοβαρή μεταρρύθμιση δεν υπάρχει, λένε.

Η Αμερική φαίνεται, πράγματι, να έχει αποδεχθεί ένα ορισμένο επίπεδο ένοπλης βίας. Ακόμη και τραγωδίες με θύματα παιδιά, όπως η σφαγή στο γυμνάσιο Κολουμπάιν (1999) και στο δημοτικό σχολείο του Σάντι Χουκ (2012), δεν έχουν στρέψει εντυπωσιακά την κοινή γνώμη κατά της οπλοκατοχής. Υπάρχουν ψυχοκοινωνικά, συνταγματικά και οικονομικά ζητήματα που εμποδίζουν την αλλαγή, γιατί η κουλτούρα των όπλων συνδέεται εγγενώς με την κατάσταση και την έννοια της ατομικής ελευθερίας στις ΗΠΑ. Για τους απογόνους των ενόπλων κατακτητών του Νέου Κόσμου το δικαίωμα στην οπλοκατοχή είναι ταμπού, αναφαίρετο στοιχείο της «αμερικανικής ταυτότητας».

Αλλά κάτι έχει αρχίσει να αλλάζει τα τελευταία χρόνια. Παρά τη γενική πίστη στο δικαίωμά τους να φέρουν όπλα, πολλοί Αμερικανοί στηρίζουν προτάσεις για περισσότερους ελέγχους. Ακόμη και πριν από το Λας Βέγκας, έρευνα των «New York Times» διαπίστωσε ότι δύο στους τρεις υποστηρίζουν προτάσεις όπως οι καθολικοί έλεγχοι ιστορικού των υποψηφίων αγοραστών, απαγορεύσεις στις πωλήσεις σε βίαιους εγκληματίες, φυλακισμένους και ψυχικά ασθενείς, ισχυρότερες ποινές για τα παράνομα όπλα, υποχρεωτική αναφορά σε αρχείο για χαμένα ή κλεμμένα όπλα, και απαγόρευση πωλήσεων για ημιαυτόματα όπλα.

Εμπόδια σε κάθε απόπειρα μεταρρύθμισης των νόμων ορθώνει μονίμως η Εθνική Ενωση Οπλων (NRA), λόμπι με τέτοια οικονομική δύναμη και πολιτική επιρροή που θεωρείται το «τρίτο κόμμα» στις ΗΠΑ. Και βέβαια η φαινομενικά ακλόνητη πεποίθηση πολλών Αμερικανών που πιστεύουν ακόμη και σήμερα ότι το δικαίωμα στην οπλοκατοχή ισούται με το δικαίωμά τους στην ελευθερία.

Το γεγονός ότι όλοι πίστευαν πως ο Μπαράκ Ομπάμα ήταν κατά της οπλοκατοχής και ήθελε να πάρει τα όπλα από τα χέρια των Αμερικανών έκανε πολλούς να αγοράζουν μέχρι που είχαν πλεόνασμα. Αυτή είναι η μεγάλη ειρωνεία της συζήτησης για τα πυροβόλα στην Αμερική: οι πολιτικοί που είναι κατά της οπλοκατοχής στην πραγματικότητα ενισχύουν τα κέρδη για τη βιομηχανία των πυροβόλων όπλων.

Ο Ομπάμα, ο οποίος κίνησε την πιο σοβαρή προσπάθεια για αυστηρότερους νόμους ελέγχου των όπλων, ονομάστηκε τελικά «ο καλύτερος πωλητής όπλων στον πλανήτη». Αντίθετα, η αρνητική επιρροή του σημερινού προέδρου στη βιομηχανία πυροβόλων έχει χαρακτηριστεί ως «κάμψη του Τραμπ» (Trump slump).
Μεγάλοι κατασκευαστές βλέπουν τα κέρδη τους να μειώνονται με τον Τραμπ. Οι τιμές των μετοχών της Sturm Ruger και της American Outdoor Brands Corporation, πρώην Smith & Wesson, έχουν μειωθεί δραματικά μετά την ημέρα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ. Αλλά οι συγκρίσεις των πωλήσεων πυροβόλων σε ετήσια βάση δείχνουν ότι, παρά την έντονη πτώση, οι πωλήσεις όπλων στην Αμερική βρίσκονται ακόμη σε σχετικά υψηλό σημείο. Περισσότεροι από 14 εκατομμύρια έλεγχοι ιστορικού για αγοραστές όπλων είχαν ήδη διεκπεραιωθεί ως τα τέλη Ιουλίου, αριθμός μεγαλύτερος από οποιοδήποτε έτος μεταξύ 1998 και 2009. Ετσι, το 2017 εξακολουθεί να είναι πολύ ισχυρό με βάση τα ιστορικά πρότυπα και μπορεί να αναδειχθεί στο δεύτερο ή στο τρίτο έτος με τις μεγαλύτερες πωλήσεις.

Την τελευταία πενταετία οι τιμές για ορισμένα τουφέκια στρατιωτικού τύπου έχουν υπερδιπλασιαστεί, ενώ οι τιμές για τα φθηνότερα κινεζικά όπλα αυξήθηκαν από $100 σε $500 και για τα πιο ακριβά τουφέκια από $700 έως $1.500.
Οσο για τους αριθμούς, φαίνεται πως υπάρχουν γύρω στα 310 εκατ. όπλα σε χέρια πολιτών στις ΗΠΑ. Είναι όμως πολύ συγκεντρωμένα, με μόλις το 3% των αμερικανών ενηλίκων να κατέχουν τα μισά όπλα της χώρας. Αυτοί οι «σούπερ ιδιοκτήτες» τύπου Πάντοκ διαθέτουν κατά μέσο όρο 17 όπλα ο καθένας!