Μυστικά και παζάρια πίσω από τον εναγκαλισμό Τσίπρα με Τραμπ

Η απόφαση του Λευκού Οίκου να προσφέρει μια επίσημη πρόσκληση στον Αλέξη Τσίπρα να επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο επισφραγίζει αναμφίβολα το τέλος μιας εποχής αθωότητας και την είσοδο σε μια περίοδο ρεαλισμού για την πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς. Η εικόνα του κ. Τσίπρα να φωτογραφίζεται με τον Ντόναλντ Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο στις 17 Οκτωβρίου θα προσφέρει αναμφίβολα πόντους στον έλληνα πρωθυπουργό τουλάχιστον σε επίπεδο επικοινωνίας –αν και δεν λείπουν όσοι τον έχουν προειδοποιήσει να μην πλησιάσει πολύ κοντά στη… φωτιά. Την ίδια στιγμή όμως το Μέγαρο Μαξίμου θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο διότι η αμερικανική στήριξη την οποία επιδιώκει για στρατηγικούς και επενδυτικούς λόγους δεν θα είναι δωρεάν. Παζάρια μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας θα πρέπει σίγουρα να αναμένονται και πέραν πάσης αμφιβολίας οι σχετικές διαπραγματεύσεις θα είναι σκληρές.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν συμφέρον και ενδιαφέρονται για τη σταθερότητα του ελληνικού οικοπέδου, πριν από όλα για λόγους γεωπολιτικούς. Αυτό κατέστη εμφανές σε κρίσιμες στιγμές της ελληνικής κρίσης, με κορυφαία το αλησμόνητο θέρος του 2015. Ωστόσο οι Αμερικανοί έχουν σαφείς και ξεκάθαρες προτεραιότητες ακόμα και κατά την τρέχουσα περίοδο που η υδραργυρική προσωπικότητα του κ. Τραμπ επιδρά με τρόπο απρόβλεπτο στους σχεδιασμούς της αμερικανικής γραφειοκρατίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι βασικές προτεραιότητες των Ηνωμένων Πολιτειών σε σχέση με την Ελλάδα είναι τρεις: η άμυνα/ασφάλεια, η ενέργεια και οι επενδύσεις. Φαίνεται δε ότι το ζήτημα του χρέους, επί του οποίου η Αθήνα ζητούσε στο παρελθόν μετ’ επιτάσεως βοήθεια από την Ουάσιγκτον, δεν θα βρεθεί ψηλά στην ατζέντα. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ξεκάθαρα άλλες προτεραιότητες και δεν μοιάζει διατεθειμένη να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση. Το θέμα αυτό άλλωστε δεν πρόκειται να επανέλθει στην επικαιρότητα παρά μόνο στο τέλος του τρέχοντος οικονομικού προγράμματος.

Η ευρύτερη γεωπολιτική αστάθεια στην ελληνική περιφέρεια και ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση Τραμπ αντιμετωπίζει τον σύγχρονο κόσμο έχουν επαναφέρει την άμυνα και την ασφάλεια στο επίκεντρο των διμερών σχέσεων. Αυτό αφορά τόσο τη νότια περιοχή όσο και την περιοχή των Βαλκανίων, όπου διακρίνεται αυξανόμενη ρωσική επιρροή αλλά και έντονη δράση εξτρεμιστικών ισλαμικών δικτύων. Οι Αμερικανοί θα ήθελαν την πρόσδεση όλων των κρατών της περιοχής στο «άρμα» του ΝΑΤΟ, και αυτό ίσως να προμηνύει πιέσεις στο Σκοπιανό. Πηγές από την Αθήνα εμφανίζονταν πάντως καθησυχαστικές ως προς την ένταση των πιέσεων αυτών στην παρούσα φάση.

Σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένη την παρουσία τριών στρατηγών στο πλευρό του προέδρου Τραμπ, ήτοι του προσωπάρχη του Λευκού Οίκου Τζον Κέλι, του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Χέρμπερτ Ρέιμοντ Μακ Μάστερ (είναι πολύ πιθανό να ξανασυναντηθεί με τον κ. Κοτζιά) και του υπουργού Αμυνας Τζέιμς Μάτις (ο οποίος χαίρει διεθνώς μεγάλης εκτίμησης), οι Αμερικανοί έχουν θέσει ως άμεση προτεραιότητα την αναβάθμιση της στρατιωτικής τους παρουσίας στην Ελλάδα, με τη βάση της Σούδας στο επίκεντρο της πολιτικής τους.

Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή που συμμετέχει στην προετοιμασία της επίσκεψης, προς το παρόν δεν έχει τεθεί στο τραπέζι το θέμα της Σούδας. Αυτό φαίνεται εκ πρώτης όψεως λογικό, από τη στιγμή που μόλις πριν από μερικές εβδομάδες ανανεώθηκε η ισχύς για έναν χρόνο της Αμοιβαίας Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας. Με τον τρόπο αυτόν έληξε, για ορισμένους μόνο προσωρινά, ένα σίριαλ που είχε ξεκινήσει εξαιτίας της επιθυμίας των Αμερικανών για μια μακρύτερη χρονικά ανανέωση με βάθος πενταετίας ώστε να μπορέσουν να σχεδιάσουν επιχειρησιακά αλλά και για να προβούν στις ανάλογες παρεμβάσεις αναβάθμισης των υποδομών. Ο λόγος της επιθυμίας αυτής είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αναβαθμίζουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην ευρύτερη περιφέρεια της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής και η Σούδα έχει καίρια σημασία γιατί πέραν της γεωγραφικής της θέσεως είναι η μόνη βάση μετά το Νόρφολκ της Βρετανίας η οποία μπορεί να φιλοξενήσει αεροπλανοφόρο.

Δύο ήταν, ως φαίνεται, οι λόγοι που η κυβέρνηση αποφάσισε να μην προχωρήσει σε πενταετή ανανέωση. Η πρώτη δεν ήταν άλλη από την αναγκαιότητα μια τέτοια ρύθμιση να περάσει από την ελληνική Βουλή. Και μπορεί ο κ. Καμμένος να θεωρούσε ότι αυτό θα ήταν σχετικά εύκολο, αλλά προφανώς το DNA του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν τόσο δεκτικό. Ο δεύτερος λόγος, πιθανότατα δε και ο σημαντικότερος, ήταν η άποψη, θερμός υποστηρικτής της οποίας ήταν ο Νίκος Κοτζιάς, πως οι Αμερικανοί θα έπρεπε να προσφέρουν κάποιο ισχυρό πολιτικό αντάλλαγμα προκειμένου η Αθήνα να συναινέσει.

Εύκολα μπορεί κάποιος να αντιληφθεί ποιο θα μπορούσε να είναι αυτό το αντάλλαγμα. Επειδή δε οι Αμερικανοί δεν μοιάζουν πλέον να ενδιαφέρονται για τα τεκταινόμενα στην ευρωπαϊκή οικονομία, η Αθήνα, ούσα αντιμέτωπη με την καθημερινή παραβατικότητα της Τουρκίας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, θα εκτιμούσε ιδιαίτερα μια πολιτική στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται αυτή τη στιγμή στον ορίζοντα, παρά το γεγονός ότι αδιαμφισβήτητα η Ελλάδα εμφανίζεται ως ένας εκ των πλέον αξιόπιστων στρατηγικών εταίρων της Ουάσιγκτον στην περιοχή την ώρα που η Αγκυρα «φλερτάρει» επικίνδυνα με τη Μόσχα.

Ο εξοπλισμός της Τουρκίας

Το μείζον στρατηγικό ζήτημα που θα θέσει ο κ. Τσίπρας στον κ. Τραμπ θα είναι, σύμφωνα με ενημερωμένες πηγές, ο υπερεξοπλισμός της Τουρκίας. Τόσο η σχεδιαζόμενη προμήθεια περίπου 100 πολεμικών αεροσκαφών 5ης γενιάς F-35 όσο και το σχέδιο αγοράς από τη Ρωσία του αντιπυραυλικού συστήματος S-400 θα μεταβάλουν, εφόσον υλοποιηθούν, άρδην την ισορροπία δυνάμεων. Η Αθήνα θα ήθελε τη βοήθεια της Ουάσιγκτον για να εξισορροπήσει την κατάσταση. Αυτή τη στιγμή η βασική προτεραιότητα των επιτελών του ελληνικού Πενταγώνου είναι να προχωρήσει η αναβάθμιση σημαντικού μέρους του στόλου των μαχητικών F-16. Φαίνεται δε ότι άλλη αμερικανική συνδρομή που θα μπορούσε να λειτουργήσει ανασταλτικά στον τουρκικό υπερεξοπλισμό (π.χ. η προμήθεια δύο αντιτορπιλικών Arleigh Burke, φέροντα ραντάρ Aegis) δεν μοιάζει άμεση.

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», είναι πολύ πιθανό μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου να φθάσει στην Αθήνα το Letter of Acceptance ως απάντηση στο Letter of Request που η ελληνική πλευρά έστειλε τον περασμένο Φεβρουάριο ώστε να πληροφορηθεί το κόστος της αναβάθμισης των F-16. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα διαθέτει σήμερα συνολικά 155 F-16 που χωρίζονται σε τέσσερις τύπους. Εξ αυτών, η Αθήνα έχει αποφασίσει να πουλήσει τα 32 F-16 Block 30 του προγράμματος Peace Xenia I (υπάρχει εκπεφρασμένο ενδιαφέρον για την αγορά 12 εξ αυτών από την Κροατία και όλου του αριθμού από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα). Από εκεί και πέρα συζητούνται τρία σενάρια: α) η αναβάθμιση μόνο των 55 F-16 Block 52+ του προγράμματος Peace Xenia III σε F-16V, β) η αναβάθμιση τόσο των 55 F-16 Block 52+ όσο και των 38 F-16 Block 50 του Peace Xenia II σε F-16V, συνολικά 93 αεροσκάφη, και γ) η αναβάθμιση των 55 F-16 Block 52+ και των 30 F-16 Block 52+ Advanced σε F-16V, συνολικά 85 αεροσκάφη. Το κόστος δεν θα είναι αμελητέο, καθώς η χώρα θα πληρώσει τη δραματική καθυστέρηση στη λήψη της σχετικής απόφασης που θα προσεγγίσει τα 2 δισ. δολάρια. Επιδιώκονται όμως διευκολύνσεις στην αποπληρωμή. Οσο για το θέμα πιθανής αγοράς F-35, ενημερωμένες πηγές συνιστούν ψυχραιμία, καθώς η πρώτη ουσιαστική προμήθεια από πλευράς Τουρκίας αφορά οκτώ μαχητικά το 2020. Η Αθήνα έστειλε LOR και για τα F-35 και ήδη έχουν ξεκινήσει ορισμένες συζητήσεις και έχουν έλθει αμερικανοί απεσταλμένοι για συζητήσεις.

Στο ενεργειακό σκέλος, οι Αμερικανοί εστιάζουν την προσοχή τους στον βορειοελλαδικό χώρο, μέσω των εγκαταστάσεων που προωθούνται εκεί, και συγκεκριμένα: στον Διαδριατικό Αγωγό (ΤΑΡ), στον ελληνοβουλγαρικό διασυνδετήριο αγωγό (IGB), αλλά και στον τερματικό σταθμό επαναεριοποίησης φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη, το λιμάνι της οποίας αποκτά πλέον κομβική σημασία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εντάσσουν την Ελλάδα στον ευρύτερο σχεδιασμό της ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, την οποία συνδέουν με τις μελλοντικές εξαγωγές αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Αμερικανοί διπλωμάτες σημειώνουν ότι ο ΤΑΡ και οι εγκαταστάσεις στην Αλεξανδρούπολη μπορούν να είναι η βάση επί της οποίας θα κτιστούν κάθετοι ενεργειακοί άξονες προς τα Βαλκάνια και την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη.

Σε ό,τι αφορά τις έρευνες υδρογονανθράκων, το ενδιαφέρον της ExxonMobil για τα οικόπεδα νοτιοδυτικά της Κρήτης είναι δεδομένο. Ο αμερικανικός κολοσσός συνεργάζεται με τη γαλλική Total και τον όμιλο ΕΛΠΕ. Οι συνομιλίες είναι προχωρημένες και εξελίξεις αναμένονται μετά τη δημοσίευση της σχετικής προκήρυξης στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ σε λίγους μήνες.

Οι παροικούντες τη διπλωματική Ιερουσαλήμ των Αθηνών, καθώς και πολλοί πέραν αυτής, αποδίδουν μεγάλο μέρος της άνθησης των ελληνοαμερικανικών σχέσεων στον Τζέφρι Πάιατ. Ο αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, ο «Τζεφ» όπως τον αποκαλούν οι φίλοι του, έχει πατήσει το γκάζι με σκοπό οι διμερείς σχέσεις να προωθηθούν τάχιστα και εις βάθος. Εχοντας εστιάσει την προσοχή του στην αμυντική συνεργασία, στην προώθηση της αμερικανικής ατζέντας στον ενεργειακό τομέα και στις επενδύσεις, ο κ. Πάιατ είναι υπερδραστήριος. Μάλιστα, λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη Τσίπρα ο κ. Πάιατ θα βρεθεί και πάλι σε αμερικανικό έδαφος, συνοδεύοντας τον αναπληρωτή υπουργό Εθνικής Αμυνας Δημήτρη Βίτσα στο Τέξας, όπου και θα παρευρεθούν σε μεγάλη έκθεση αμυντικού υλικού.