Ο Μπομπ, η Λυδία και ο Λούθηρος…

«Luther dancing with the gods» ή «Ο Λούθηρος χορεύει με τους θεούς»: το μουσικoθεατρικό θέαμα με την υπογραφή του αμερικανού σκηνοθέτη Ρόμπερτ (Μπομπ) Γουίλσον αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος για την υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου, η οποία βρέθηκε αντιμέτωπη με μια έντονη κριτική. Από τη μια το γεγονός ότι «άφησε τα καθήκοντά της» για να πάει να παίξει και από την άλλη η σύμπτωση της απουσίας της από την Ελλάδα τις ημέρες που το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) έλαβε την καθοριστική απόφαση για το Ελληνικό.

Ποια είναι λοιπόν αυτή η παράσταση; Ενας φόρος τιμής για τη συμπλήρωση 500 χρόνων από τη θυροκόλληση των 95 Θέσεων από τον Μαρτίνο Λούθηρο στον Καθεδρικό Ναό της Βιτεμβέργης, στις 31 Οκτωβρίου του 1517. Με τον τρόπο αυτόν ο ίδιος κατήγγειλε μια σειρά αντιλήψεων της Καθολικής Εκκλησίας και κυρίως την πρακτική με τα συγχωροχάρτια και την άφεση αμαρτιών. Και είναι αυτές οι 95 Θέσεις που έβαλαν τα θεμέλια της Προτεσταντικής Εκκλησίας.

Ο Μπομπ Γουίλσον σε συνεργασία με τη διάσημη Χορωδία της Ραδιοφωνίας του Βερολίνου έστησε την παραγωγή «Ο Λούθηρος χορεύει με τους θεούς», έναν συνδυασμό λόγου και μουσικής, μια συνύπαρξη πνεύματος και ήχου, μέσα σε ένα σκηνικό τοπίο που φέρει τη δική του σφραγίδα (όπως άλλωστε το συνηθίζει) στα κοστούμια, στους φωτισμούς και στο μακιγιάζ. Στόχος, ένα άρτιο αποτέλεσμα υψηλής αισθητικής.

Το κεντρικό μουσικό θέμα ανήκει στον Μπαχ (τέσσερα μοτέτα) και περιλαμβάνει μεταφρασμένα από τον Λούθηρο αποσπάσματα από τη Βίβλο και χορικά της Προτεσταντικής Εκκλησίας. Με τους ήχους αυτούς ο διεθνής σκηνοθέτης θέλησε να δημιουργήσει ένα σύμπαν, μέσα στο οποίο συνομιλούν σύγχρονα μουσικά ακούσματα. Συγκεκριμένα, τα «Immortal Bach» του Κνουτ Νίστεντ (Knut Nystedt) και «Clapping Music» του Στιβ Ράιχ (Steve Reich). Ανάμεσα στα μουσικά χωρία ο Γουίλσον θέλησε να προσθέσει θεατρικά στιγμιότυπα βασισμένα στις Θέσεις του Λούθηρου, σε κείμενα και λόγους του, άμεσα συνδεδεμένα με τις απόψεις και τη ζωή του. Βασικά θέματα, ο θάνατος, τα παιδιά, ο γάμος και η αγάπη.

Καλεσμένη του Μπομπ Γουίλσον, η Λυδία Κονιόρδου συμμετέχει (αφιλοκερδώς, όπως επισημαίνει το σχετικό δελτίο Τύπου του ΥΠΠΟ) σε αυτό το επετειακό αφιέρωμα. Η υπουργός Πολιτισμού αφηγείται στην ελληνική γλώσσα αποσπάσματα από τη Βίβλιο και την Αποκάλυψη του Ιωάννη, «προβάλλοντας (σύμφωνα πάντα με το ίδιο δελτίο) τη συμβολή του ελληνικού πνεύματος και της ελληνικής γλώσσας στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού».

Το πολυαναμενόμενο θέαμα δεν άργησε να γίνει sold out. Μόλις ξεκίνησε η προπώληση τα εισιτήρια για τις προγραμματισμένες έξι παραστάσεις εξαντλήθηκαν. Οι παραγωγοί αναγκάστηκαν να προσθέσουν προ-παραστάσεις, κάτι σαν ανοιχτές πρόβες, για το κοινό, με μειωμένη τιμή, πριν από την πρεμιέρα, ώστε να μπορέσουν να ικανοποιήσουν τη μεγάλη ζήτηση. Οι παραστάσεις, στην Αίθουσα Συναυλιών Πιερ Μπουλέζ στο Βερολίνο, ολοκληρώνονται την προσεχή Τετάρτη (12 Οκτωβρίου), με τις ανοιχτές πρόβες να έχουν ξεκινήσει από τις 30 Σεπτεμβρίου.

Οι ακροάσεις που πραγματοποίησε στην Αθήνα ο Μπομπ Γουίλσον, την άνοιξη του 2012, για την «Οδύσσεια» που ανέβασε στο Εθνικό Θέατρο, τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, στάθηκαν αφορμή για τη γνωριμία του αμερικανού σκηνοθέτη με τη Λυδία Κονιόρδου. Η ηθοποιός και πολλοί συνάδελφοί της «έτρεξαν» κυριολεκτικά να τεθούν υπό την κρίση του, για έναν ρόλο στη θεατρική μεταφορά του ομηρικού έπους. Ολα τα μεγάλα ονόματα του ελληνικού θεάτρου έδωσαν το παρών και όσοι –λίγοι –πήραν το «πράσινο φως» μπήκαν σε μια διαφορετική από τα συνηθισμένα διαδικασία προβών, που ολοκληρώθηκε σε τρεις φάσεις.

Από την πρώτη κιόλας οντισιόν η Λυδία Κονιόρδου κέρδισε τον δύσκολο Γουίλσον και σύντομα αποτέλεσε ένα από τα δεκαεπτά ονόματα του θιάσου της «Οδύσσειας». Η παράσταση, μια ιδέα του τότε καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Γιάννη Χουβαρδά, στάθηκε το γεγονός της σεζόν, και όχι μόνο. Μετά τον επιτυχημένο κύκλο των αθηναϊκών παραστάσεων, η «Οδύσσεια», της οποίας η παραγωγή είχε γίνει σε συνεργασία με το Piccolo Teatro του Μιλάνου, ταξίδεψε στο εξωτερικό ενώ παίχθηκε και στο Μιλάνο, αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις.

Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας ο Γουίλσον μοιραζόταν συχνά τον ενθουσιασμό του για τους έλληνες ηθοποιούς, ξεχωρίζοντας πάντα τη Λυδία Κονιόρδου. Ο θαυμασμός και η εκτίμηση του ενός προς τον άλλον συνετέλεσαν στην αρχή μιας προσωπικής σχέσης, μιας αληθινής φιλίας, που διατηρήθηκε στο πέρασμα του χρόνου. Στην «Οδύσσεια» η Λυδία Κονιόρδου ερμήνευσε τρεις ρόλους: την Αντίκλεια (τη μητέρα του Οδυσσέα), την Αρήτη (τη βασίλισσα των Φαιάκων) και την Ευρύκλεια (τη γερόντισσα τροφό του Οδυσσέα).

Γοητευμένος από τη φωνή και την ερμηνεία της, το βάθος της υποκριτικής της, ο Γουίλσον θέλησε να συνεργαστεί εκ νέου με την τραγωδό Λυδία Κονιόρδου. Η πρόταση για το επετειακό μουσικό θέαμα με επίκεντρο τον Λούθηρο έγινε πολύ πριν από την υπουργοποίησή της, τον Νοέμβριο του 2016. Και εκείνη την είχε πάραυτα αποδεχθεί. Πολύ σύντομα όμως συνειδητοποίησε πόσο δύσκολα θα μπορούσε να τη συνδυάσει με τα νέα της καθήκοντα αλλά και πόσο δύσκολο θα ήταν για την ίδια να την αρνηθεί, να την ακυρώσει. Η επιθυμία της ήταν μεγάλη, όπως και η πρόθεσή της να μη δημιουργήσει εσωτερικά προβλήματα. Ενδεχομένως να μην είχε υπολογίσει τον αντίκτυπο που θα είχε αυτή η επιλογή της στο πολιτικό σκηνικό και σίγουρα δεν φανταζόταν ότι θα συνέπιπτε χρονικά με την κρίσιμη συνεδρίαση του ΚΑΣ για το Ελληνικό.

Η Λυδία Κονιόρδου θα επιστρέψει στην Ελλάδα αμέσως μετά το πέρας των παραστάσεων στο Βερολίνο –εκτός και αν δοθεί παράταση (!) –γεμάτη εμπειρίες και εντυπώσεις. Και τότε η ηθοποιός θα πρέπει να δώσει τη θέση της στην υπουργό Πολιτισμού και μαζί απαντήσεις για τα πολλά και κρίσιμα που συνέβησαν κατά την απουσία της. Και αν ως υπουργός νιώσει «μετανιωμένη», ως ηθοποιός αποκλείεται να έχει μετανιώσει: Ποιος αλήθεια θα έλεγε «Οχι» στον Μπομπ Γουίλσον;