Με τα μάτια στη Γαλλία

Στη μετεκλογική Γερμανία τα κόμματα ερίζουν και θα ερίζουν για πολύ ακόμη ώσπου να σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση συνασπισμού. Την Τρίτη το απόγευμα όμως ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν θα συζητήσει για την Ευρώπη με τον κορυφαίο των Ευρωπαίων Πρασίνων Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ ενώπιον φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης.

Λίγο μετά θα παραστεί στα επίσημα εγκαίνια της εφετινής Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου, της πιο εμβληματικής του είδους της στον κόσμο, στην οποία τιμώμενη χώρα είναι η Γαλλία με τη λογοτεχνία της. Το Παρίσι θέτει εφέτος όχι απλώς τη γαλλική αλλά τη γαλλόφωνη λογοτεχνία στο επίκεντρο, τη γαλλοφωνία ως γλωσσική και πολιτισμική πατρίδα.

Ετσι οι δεκάδες γαλλόφωνοι συγγραφείς που αναμένονται στη Μέκκα του βιβλίου εκπροσωπούν 16 εθνικότητες. Δίπλα στον Μισέλ Ουελμπέκ θα βρίσκονται ο Αλγερινός Γιασμίνα Χάντρα, η Καναδή Νάνσι Χιούστον και η Βελγίδα Αμελί Νοτόμπ. Δεν πρόκειται για την εξιδανίκευση ενός χαμένου αυτοκρατορικού παρελθόντος, αλλά για μια έμπρακτη απόδειξη της ενταξιακής δύναμης της γλώσσας.

Ο συγγραφέας Αλέν Μαμπανκού, με καταγωγή από το Κονγκό, καθηγητής σήμερα στο περίφημο Collège de France και μέλος της γαλλικής διοργάνωσης στη Φρανκφούρτη, το διατύπωσε επιγραμματικά ως εξής: τα γαλλικά τού έμαθαν να λέει όχι, του έμαθαν δηλαδή την ελευθερία, και εκτός αυτού η είσοδος σε μια γλώσσα δεν απαιτεί ούτε διαβατήριο ούτε πέρασμα συνόρων. «Μπορεί να φωλιάσει κανείς ακόμα και παράνομα σε μια γλώσσα».

Κατά τα άλλα, η έκθεση της Φρανκφούρτης με τους 7.000 εκθέτες από τις 100 και πλέον χώρες γιορτάζει εφέτος την πανηγυρική επιστροφή του έντυπου βιβλίου στον θρόνο του και κανακεύει τον κλασικό αναγνώστη.

Ο τζίρος του γερμανικού βιβλίου έφθασε το 2016 τα 9,28 δισ. ευρώ, με το ποσοστό του ηλεκτρονικού βιβλίου σε αυτόν να έχει καθηλωθεί κάτω από το 5%. Ετσι μετά τις ηλεκτρονικές Κασσάνδρες που προέβλεπαν το σύντομο τέλος του παραδοσιακού βιβλίου, ο κλάδος δίνει και πάλι βάρος στο έντυπο.

Με τα λόγια του Ρόναλντ Σιλντ από την Ενωση Γερμανών Εκδοτών: «Παρά το ότι πέρασαν 500 χρόνια το βιβλίο παραμένει ένας καταπληκτικός και ώριμος νεωτερισμός». Είναι ο ίδιος που πριν από μερικά χρόνια πίστευε στην ακάθεκτη επέλαση του ηλεκτρονικού βιβλίου.

Χρειάζεται όμως και ο κλασικός αναγνώστης τις χαρές του, για παράδειγμα συγγραφείς σε απόσταση αναπνοής. Για χρόνια η έκθεση της Φρανκφούρτης παραμέλησε το πανηγυρικό στοιχείο της άμεσης επαφής με τον δημιουργό.

Τώρα θέλει να επανορθώσει. Ο διευθυντής της έκθεσης Γιούργκεν Μπόος είπε ανοιχτά στη συνέντευξη Τύπου ότι θέλει κάθε χρόνο τέτοιες μέρες να ξεδιπλώνει το κόκκινο χαλί για τις συγγραφικές διασημότητες, όπως κάνει για τους σταρ του κινηματογράφου κάθε Φεβρουάριο η Μπερλινάλε. Το κόκκινο χαλί της Φρανκφούρτης θα πατήσει εφέτος ο βασιλιάς των μπεστ σέλερ, ο Αμερικανός Νταν Μπράουν, και θα διαβάσει αποσπάσματα από το καινούργιο θρίλερ του.

Οσο για την ημέρα των εγκαινίων, βασικός ομιλητής θα είναι ο Γερμανός Μάρκους Ντόλε, διευθύνων σύμβουλος του μεγαλύτερου εκδοτικού οίκου του κόσμου, του Penguin Random House.

Μέσα στο πανδαιμόνιο της Φρανκφούρτης αναζητούμε τη θέση της Ελλάδας.

Μετά τα στυφά χρόνια της μεγάλης κρίσης και τους κλυδωνισμούς που προκάλεσε η διάλυση του εξωστρεφούς ΕΚΕΒΙ από μια εφήμερη αλλά επιβλαβή πολιτική ηγεσία, το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού υπό την καθοδήγηση του Κωνσταντίνου Τσουκαλά και διά χειρός Μανώλη Πιμπλή αναθερμαίνει την παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας στη Φρανκφούρτη. Και παρουσιάζει σε βιβλιοπωλείο της πόλης τον Θανάση Βαλτινό με αφορμή την έκδοση μιας ανθολογίας του πεζού έργου του με τίτλο «Από την Κάθοδο στον Ανάπλου» και ενός τόμου με δοκίμια για αυτόν από το Κέντρο Σύγχρονης Ελλάδας (CeMoG) στο Βερολίνο.

Στο Ελληνικό Περίπτερο συστεγάζονται εφέτος 24 εκδότες και διοργανώνονται εκδηλώσεις για το ελληνικό βιβλίο στη Γερμανία, για τις νέες επιστημονικές εκδόσεις ανοιχτής πρόσβασης, για την Ελλάδα της κρίσης, για τα παιδιά.

Πέρασε πολύς καιρός από το 2001, όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα στην Εκθεση Βιβλίου, και οι μυλόπετρες της αγοράς καταβρόχθισαν δεκάδες έργα ελλήνων συγγραφέων χωρίς να δοθεί συνέχεια. Ποιος θυμάται πια ότι η γερμανική κριτική συνέκρινε τον Παύλο Μάτεσι με τον Καμίλο Χοσέ Θέλα και εξήρε την καφκική ατμόσφαιρα στο έργο «Ο ωραίος λοχαγός» του Μένη Κουμανταρέα; Στην αγορά το ελληνικό βιβλίο είχε την τύχη του ελληνικού κρασιού, δεν πουλήθηκε επειδή δεν ήταν γνωστό.

Ο μόνος που εξακολουθεί να είναι επιτυχημένος εκδοτικά είναι ο Πέτρος Μάρκαρης με τα αστυνομικά του που εδραιώθηκαν στο κοινό. Εν όψει της Φρανκφούρτης μάλιστα ο οίκος Diogenes κυκλοφόρησε στα γερμανικά και το τελευταίο βιβλίο του, «Offshore». Με τους υπόλοιπους όμως οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι συνοφρυώθηκαν και επέστρεψαν στην αγωνιώδη αναζήτηση μεγάλων επιτυχιών. Υπάρχουν ωστόσο μικροί αλλά ποιοτικοί εκδοτικοί οίκοι που είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν για την ποιότητα, ακόμα και αν προέρχεται από ελληνική γραφίδα.

Ο Ingo Držečnik, επικεφαλής του οίκου Elfenbein, από τότε που ήρθε σε επαφή με το έργο του Ελύτη δεν το βάζει κάτω. Κερδίζει από ευπώλητους τίτλους και χρηματοδοτεί μια Μικρή Σειρά Ελληνικής Λογοτεχνίας, στο πλαίσιο της οποίας μόλις κυκλοφόρησαν και τα τρία «Ημερολόγια Καταστρώματος» του Γιώργου Σεφέρη, μεταφρασμένα και υπομνηματισμένα από την Andrea Schellinger.

Και ποιος φανταζόταν ότι ο μικρός οίκος της Φρανκφούρτης Razamba θα εξέδιδε εφέτος μια ανθολογία ποιημάτων του Μάρκου Μέσκου μεταφρασμένη από τον σκηνοθέτη Γιώργη Φωτόπουλο; Στο μεταξύ έκλεισε τα τρία χρόνια λειτουργίας της η ιστοσελίδα diablog.eu, την οποία διευθύνει η μεταφράστρια του Πέτρου Μάρκαρη Michaela Prinzinger, παρουσιάζοντας συστηματικά λογοτεχνικά δείγματα από την Ελλάδα και για την Ελλάδα.

Τελικά όλοι αυτοί είναι οι πραγματικοί ήρωες του ελληνικού βιβλίου στον γερμανόφωνο χώρο: μοναχικοί, εμμονικοί, αταλάντευτοι.

Σε αυτή τη χορεία προστίθεται τώρα και ο ποιητής και εκδότης Adrian Kasnitz με τη γυναίκα του Βασιλική Κνιθάκη από την Κολονία. Πασχίζουν αυτές τις μέρες να τελειώνουν με το τυπογραφείο για να έρθουν στη Φρανκφούρτη με το πρώτο τουλάχιστον αντίτυπο της ανθολογίας μοντέρνας ελληνικής ποίησης που φέρει τον τίτλο «Μικρά ζωάκια επί θυσία», σύμφυρση δύο στίχων του Ορφέα Απέργη.

Η πρώτη παρουσίαση θα γίνει στο Ελληνικό Περίπτερο, μαζί με τον Θοδωρή Χιώτη και την Karen Van Dyck που τα τελευταία χρόνια εξέδωσαν δύο αντίστοιχες ανθολογίες για τον αγγλοσαξονικό χώρο. Στίχοι και ήχοι της κρίσης.