ΟΔίας,σύμφωνα με την αρχαία ελληνική θεογονία, είναι ο «πατέρας των θεών και των ανθρώπων». O θεός του ουρανού και του κεραυνού στην ελληνική μυθολογία. Τα εμβλήματά του είναι ο αετός και η αιγίς. Ετσι λεγόταν και η ασπίδα τουΔία, την οποία έφτιαξε οΗφαιστος από το δέρμα τηςΑμάλθειας, της κατσίκας με το γάλα της οποίας είχε ανατραφεί ο Δίας. Τη στόλισε κιόλας με λαμπρές παραστάσεις. Μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις ο Δίας τη δάνειζε στα πιο αγαπημένα του παιδιά, την Αθηνά και τον Απόλλωνα. Φαίνεται ότι ο Δίας είχε και τρίτο αγαπημένο παιδί που έπρεπε να περάσουν χιλιάδες χρόνια για να το(ν) καταλάβουμε. Εκεί κάτω στην Κρήτη, πάνω στον Ψηλορείτη, στα Ανώγεια, ο Δίας ανακάλυψε αυτό το παιδί, το «στόλισε» με ένα μοναδικό χάρισμα και του έδωσε μια ασπίδα, έστω και διαφορετικού τύπου. Τη λύρα. Για αυτό και το παιδί αυτό όταν μεγάλωσε δεν τον ξέχασε. Το παιδί αυτό δεν είναι άλλο από τον Ψαραντώνη, τον λυράρη της Κρήτης, τον χαρακτηριστικό ερμηνευτή με τη βαθιά φωνή, τον άνθρωπο που χρόνια τώρα έχει ταξιδέψει την ελληνική μουσική στα πέρατα του κόσμου, στο σημείο μάλιστα να τον έχουν χαρακτηρίσει ως τον «Τζίμι Χέντριξ της Ελλάδας». Και όπως μας είπε: «Τι Τζίμι Χέντριξ μου λέτε… Εμένα Αντώνη με λένε».
Στις 3 Οκτωβρίου ο Ψαραντώνης στο Καλλιμάρμαρο γιορτάζει μαζί με τους φίλους του τα χρόνια του στη μουσική. Πόσα είναι αυτά; Οσα και αυτά της ζωής του. Μια ανοιχτή γιορτή, ένα διονυσιακό πανηγύρι αισθήσεων με άξονα τη μουσική και το τραγούδι. Και ασπίδα πάντα και πάντοτε τη λύρα. Ο Ψαραντώνηςδεν είναι απλώς ένας δημιουργός της Κρήτης ή ένας έθνικ καλλιτέχνης με αναφορά στον τόπο του και στη μακρά οικογενειακή περιπέτεια της οικογένειάς του με τη μουσική. Είναι φορέας της παράδοσης αλλά και του πιο δημιουργικού και λαμπρού μετασχηματισμού της. Νέος και πανάρχαιος. Μοντέρνος και αρχετυπικός, τοπικός και παγκόσμιος, αυτοσχεδιαστικός αλλά και βαθιά οργανωμένος, απρόοπτος και ανανεωτής, κουβαλάει τη ρίζα ενός πανάρχαιου τρόπου στην πιο σύγχρονη αποσκευή.
Οταν μιλήσεις μαζί του, όπως και έγινε με αφορμή τη συναυλία της προσεχούς Τρίτης, καταλαβαίνεις ότι οι επιθετικοί προσδιορισμοί δεν είναι κάτι που τον ενδιαφέρουν. Δεν τους επιζητεί επειδή μέσα του τα έχει καλά με τον εαυτό του. «Ασ’ τα αυτά τώρα, παιδί μου. Το θέμα είναι να μάθει ο κόσμος για τη βραδιά στο Καλλιμάρμαρο, να έρθει όσο μπορεί περισσότερος» δηλώνει στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα της Κυριακής». «Πιστεύω ότι κάτι καλό γίνεται για αυτή τη βραδιά με όσους… ανακατεύονται. Το παλεύουμε, όπως παλεύουν όλοι στην καθημερινότητά τους. Δύσκολες εποχές, όλοι παραπονιούνται. Ολοι έχουν παράπονα, όλοι παραπονιούνται να δούμε πού και πώς θα πάει». Μια χαρά θα πάει, όπως έχει πάει και η πορεία του όλα αυτά τα χρόνια. Ο Αντώνης Ξυλούρης γεννήθηκε το 1942 στα Ανώγεια και είναι αδελφός του Νίκου και του Γιάννη Ξυλούρη. Εμαθε μουσική δίπλα στον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Νίκο, από πολύ μικρός. «Επιανα τη λύρα του Νίκου, του αδερφού, μικρός καθώς ήμουν και αυτός φοβόταν μην τη σπάσω. Ολο αυτό μου έλεγε. Να την προσέξω να μην τη χαλάσω. Ε, δεν τη χάλασα…». Και δεν τη χάλασε και την έμαθε. Για πρώτη φορά έπαιξε σε γάμο σε ηλικία 13 ετών και πολύ γρήγορα απέκτησε φήμη παίζοντας σε γιορτές και πανηγύρια σε διάφορα μέρη και χωριά της Κρήτης. Το 1964 ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο 45 στροφών.
Ως σήμερα έχει εκπροσωπήσει πολλές φορές τηνΕλλάδα σε φεστιβάλ του εξωτερικού. Πρώτη φορά πήρε μέρος σε φεστιβάλ το1982 στηνΚολωνία. Το1984 έπαιξε στοΒερολίνο, στις εκδηλώσεις για τα 750 χρόνια από την ίδρυση της πόλης, το 1989 στο «Journée des cinq continents» στηΖυρίχη και στοΑμστερνταμ, ενώ τον Ιούνιο του1990, πάλι ως εκπρόσωπος τηςΕλλάδας, στο φεστιβάλ«Η Συνάντηση των Πέντε Ηπείρων»στοΜαρτινί στην Ελβετία,κερδίζοντας διθυραμβικές κριτικές. Το 2005 παίζει για τα 20 χρόνια του World Music Institute στο Town Hall της Νέας Υόρκης, το 2007 στο φεστιβάλ ροκ μουσικής «ll tomorrow’s Parties» στοΜάινχεντ τηςΑγγλίας, η πρώτη ελληνική συμμετοχή σε αυτό το φεστιβάλ, και το 2009 για δεύτερη φορά στο ίδιο φεστιβάλ στοΣίδνεϊ και στη Μελβούρνητης Αυστραλίας, το οποίο επιμελήθηκε οNick Cave. Η λύρα του Ψαραντώνη εκτίθεται σήμερα στο The World’s first Global Musical Instrument Museum, στοΦοίνιξ της Αριζόνα, όπου και προβάλλεται video με τον ίδιο να παίζει λύρα.
«Ωραία και όμορφα είναι όλα αυτά, Γιώργη μου, δείχνουν την αγάπη του κόσμου προς το πρόσωπό μου. Αλλά μη με ρωτήσεις γιατί συμβαίνει αυτό. Και εγώ θέλω να το μάθω. Να πιάσω τον καθένα από αυτούς που με αγαπά και με ακούει να τον ρωτήσω και να δω τι θα μου απαντήσει». Αφοπλιστικός, ειλικρινής, ο Ψαραντώνης μιλά με πάθος για τη μουσική και τη σχέση του μαζί της. Ο,τι και αν ρωτήσεις εκεί θα καταλήξει. «Η μουσική είναι κάτι μαγικό και δυνατό. Είναι σύντροφος μεγάλος. Και είναι καλύτερος από γυναίκα. Με αυτή και με τη λύρα μου έχω ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, έχω παίξει με μεγάλους μουσικούς, έχω παίξει μαζί τους, έχω αυτοσχεδιάσει. Μου άρεσαν και τους αρέσω. Μου αρέσουν όλοι όσοι έχουν ηθικό ταλέντο. Οσο για εμένα, με τη δύναμη του Θεού θα συνεχίσω να παίζω τη λύρα μου για όσο θα μπορώ. Με ρωτάς για τη γυναίκα. Θες να σου πω κάτι; Ολα τα καλά τα έχει η μουσική. Οταν παίζει ο μουσικός και ιδιαιτέρως όταν αυτοσχεδιάζει, ταξιδεύει… Πάει χιλιόμετρα μακριά. Δεν υπάρχουν όρια στη μουσική. Είναι τραγούδια-συνθέσεις που τις παίζω συχνά. Καμιά φορά όμως δεν είναι ίδιο το κομμάτι. Βάζω στολίδια, βάζω αντάρα… Αυτό είναι μουσική» σημειώνει στη συνέντευξή του.
Ο Ψαραντώνης μιλά για αντάρες. Κάτι σαν τους κεραυνούς του Δία, μια ιδιότυπη σχέση που έχει μαζί του, όλα αυτά τα χρόνια. «Με ρωτάνε συχνά τι είναι Θεός. Να σου πω τι είναι: η Φύση είναι Θεός. Ολα, τα πάντα, ό,τι υπάρχει πάνω στη Γη είναι παλμός. Οταν δεν υπάρχει παλμός, δεν υπάρχει ζωή, δημιουργία. Τι είναι η ζωή μας, ένα δίνω και ένα παίρνω μεταξύ των ανθρώπων. Τον Δία τον αγαπάμε όλοι. Είναι ένας μεγάλος άνθρωπος και είναι υπαρκτό πρόσωπο, όπως για παράδειγμα είναι ο Απόλλωνας, ο Μίνωας και όλοι αυτοί. Ολα είναι στολισμένα από τη Φύση και τον Θεό. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα άρχισαν από εδώ, από την Ελλάδα, και δεν μας τα μαθαίνουν αυτά στα σχολεία» σημειώνει και συνεχίζει χωρίς να μπορείς (ακόμη και αν θες) να τον σταματήσεις: «Από εδώ δεν άρχισαν όλα, από την Κρήτη; Πριν από χιλιάδες χρόνια… Η μουσική, το θέατρο, τα μουσικά όργανα. Ακου να δεις, ο Δίας υπήρξε, όπως και ο Καζαντζάκης, ο Ομηρος, οι Κουρήτες. Ο μύθος λέει πως μετά τον θάνατο του Δία, ο Ορφέας, ο Απόλλωνας και οι θεάνθρωποι συνέχισαν το έργο του. Ημίθεοι είναι όσοι κάνουν τέχνη. Οι Κουρήτες έφυγαν από την Κρήτη, γύρισαν όλον τον κόσμο και μετέφεραν τον πολιτισμό».
Ο ιδιότυπος αυτός αετός των Ανωγείων, με ασπίδα τη λύρα του και τη χαρακτηριστική φωνή του, άγρια μα συνάμα λυτρωτική, εμφανίζεται την Τρίτη στην Αθήνα, όχι για να αποδείξει κάτι, αλλά για να επικοινωνήσει με τον κόσμο και κυρίως να (μας) ταξιδέψει. «Οταν κλείνω τα μάτια στη σκηνή, πάω όπου θέλω. Ταξιδεύω την ώρα εκείνη. Φτάνω στον Ψηλορείτη ή οπουδήποτε αλλού». Στο Καλλιμάρμαρο ας κλείσουμε και εμείς τα μάτια μας μαζί του…
Πού και πότε
Μαζί με τον Ψαραντώνη σε αυτή τη βραδιά θα είναι οιΔημήτρης Αποστολάκης (Χαΐνης), Μάνος Αχαλινωτόπουλος, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Μανώλης Κονταρός, Μανώλης Λιδάκης, Βασίλης Παπακωνσταντίνου,Μίλτος Πασχαλίδης, Τάνια Τσανακλίδου,Μιχάλης Τζουγανάκης, ο ιταλός τραγουδοποιός Vinicio Capossela.
Συντελεστές: Ενορχηστρώσεις / Διεύθυνση Ορχήστρας: Νίκος Πλατύραχος. Μαζί με τον Ψαραντώνη οι: Γιώργος Ξυλούρης, Λάμπης Ξυλούρης, Νίκη Ξυλούρη.
Καλλιμάρμαρο, Τρίτη 3 Οκτωβρίου 2017.
Ωρα έναρξης 20.30.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
