Η επόμενη μέρα μετά το «Ναι» των Κούρδων στην ανεξαρτησία

Μετά το «Ναι» στην ανεξαρτησία, τι; Οι Κούρδοι του Ιράκ ελπίζουν ότι το μη δεσμευτικό δημοψήφισμα της περασμένης Δευτέρας σηματοδοτεί την έναρξη ειρηνικών διαπραγματεύσεων με τη Βαγδάτη, αλλά ίσως τους έχει θέσει σε νέα τροχιά σύγκρουσης με το Ιράκ και τους γείτονές του.

Η κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ απέρριψε την ψηφοφορία πολύ πριν από την πραγματοποίησή της και ο πρωθυπουργός Χάιντερ αλ Αμπάντι προειδοποίησε ότι θα ακολουθήσουν «βήματα για την προστασία της ενότητας της χώρας». Η Τουρκία και το Ιράν διοργάνωσαν στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορα της αυτόνομης κουρδικής περιοχής στο Βόρειο Ιράκ και ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απείλησε να στείλει στρατεύματα εκεί.

Η ψηφοφορία διεξήχθη ειρηνικά, αλλά οι επόμενες μέρες θα μπορούσαν να προκαλέσουν κλιμάκωση των ταραχών καθώς οι Κούρδοι πιέζουν προς την ανεξαρτησία τους, στην οποία αντιτίθεται ουσιαστικά ολόκληρη η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένου του στενού συμμάχου τους, των Ηνωμένων Πολιτειών.

Κούρδοι αξιωματούχοι λένε ότι η ψήφος τού «ναι στην ανεξαρτησία» θα στείλει ένα μήνυμα που δεν θα μπορεί να αγνοήσει η Βαγδάτη, ανοίγοντας τον δρόμο για διαπραγματεύσεις με σκοπό την ειρηνική διέξοδο. Αλλά οι ιρακινοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν το αντίθετο, ότι το δημοψήφισμα θα απομακρύνει και άλλο τις δύο πλευρές και θα καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη την επίλυση των διαφορών.

Η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν είναι σε μόνιμη διαμάχη με τη Βαγδάτη για διαφιλονικούμενες περιοχές όπως η πλούσια σε πετρέλαιο πόλη του Kιρκούκ, η οποία ελέγχεται από δυνάμεις των Κούρδων αλλά βρίσκεται έξω από την αυτόνομη ζώνη τους. Μόνιμη πηγή διαφωνίας είναι και η κατανομή των εσόδων από πετρέλαιο, με τους Κούρδους να εξάγουν μέσω τουρκικού αγωγού παρά τις αντιρρήσεις από τη Βαγδάτη.

Η σύγκρουση ήταν μέχρι στιγμής ειρηνική, αλλά τις τελευταίες ημέρες και οι δύο πλευρές απειλούν να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική δύναμη για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. Στο Κιρκούκ, το επίκεντρο της εδαφικής διαμάχης, ο κυβερνήτης επέβαλε νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας μετά την ψηφοφορία.

Τόσο η Τουρκία όσο και το Ιράν καταδίκασαν το δημοψήφισμα, από τον φόβο ότι θα εμπνεύσει αλυτρωτισμό στους δικούς τους κουρδικούς πληθυσμούς. Και οι δύο χώρες πραγματοποίησαν στρατιωτικές ασκήσεις αυτή την εβδομάδα στα σύνορά τους με την κουρδική περιοχή του Ιράκ.

Ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε τη Δευτέρα ότι η ανεξαρτησία των Κούρδων είναι απαράδεκτη και «ζήτημα επιβίωσης» για τη χώρα του. Αναφερόμενος στις στρατιωτικές ασκήσεις κατά μήκος των συνόρων είπε ότι «θα μπορούσαμε να φτάσουμε ξαφνικά μια νύχτα».

Η Τουρκία έχει αρκετούς τρόπους να ασκήσει πιέσεις στους Κούρδους εκτός της στρατιωτικής παρέμβασης. Μεγάλο μέρος των εξαγωγών πετρελαίου της κουρδικής περιοχής γίνεται από έναν τουρκικό αγωγό και η Τουρκία είναι ο κύριος εμπορικός εταίρος του ιρακινού Κουρδιστάν.

«Ας δούμε πού –και μέσα από ποια κανάλια –θα πουλήσουν το πετρέλαιό τους… Ελέγχουμε τον αγωγό, τη στιγμή που θα τον κλείσουμε αυτό θα είναι το τέλος» δήλωσε ο Ερντογάν.

Μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ του Ιράκ και των Κούρδων θα έφερνε αντιμέτωπους δύο στενούς συμμάχους των ΗΠΑ, με αρνητικές συνέπειες στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Ιρακινές και κουρδικές δυνάμεις κατάφεραν να εκδιώξουν τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους από τη βόρεια πόλη της Μοσούλης τον Ιούλιο μετά από μια εξαντλητική εκστρατεία εννέα μηνών, αλλά οι εξτρεμιστές εξακολουθούν να ελέγχουν θύλακες εδάφους στο Ιράκ και έχουν μακρά ιστορία εκμετάλλευσης του πολιτικού κενού.

Ο Μασούντ Μπαρζανί, πρόεδρος της περιφερειακής κυβέρνησης των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ, ο οποίος ηγήθηκε του αγώνα για το δημοψήφισμα, επέμενε πριν από την ψηφοφορία ότι οι ιρακινές και κουρδικές δυνάμεις θα συνεχίσουν να συντονίζουν τον αγώνα ενάντια στους τζιχαντιστές.

Στο πολιτικό μέτωπο, η κουρδική πίεση για ανεξαρτησία είναι πιθανό να αποδυναμώσει τον Χάιντερ αλ Αμπάντι, που ανέλαβε πρωθυπουργός του Ιράκ το 2014 με την υπόσχεση ότι θα ενοποιήσει τη χώρα, η οποία οδεύει προς γενικές εκλογές το 2018.

Το δημοψήφισμα θα μπορούσε να ενισχύσει σκληροπυρηνικούς, όπως τον πρώην πρωθυπουργό του Ιράκ Νούρι αλ Μαλίκι, ο οποίος πιστεύεται ευρέως ότι επιδιώκει την επιστροφή του στην εξουσία, καθώς και φατρίες και πολιτοφυλακές σιιτών που υποστηρίζονται από το Ιράν. Ο Αλ Μαλίκι καταδίκασε το δημοψήφισμα, χαρακτηρίζοντάς το «κήρυξη πολέμου».

Παρότι η συντριπτική πλειοψηφία των Κούρδων υποστηρίζει την ανεξαρτησία, πολλοί έχουν αντιταχθεί στο δημοψήφισμα, θεωρώντας το ως ένα κυνικό σχέδιο του Μπαρζανί για να παραμείνει στην εξουσία μετά τη λήξη της θητείας του. Ο Μπαρζανί πιστεύει ότι το δημοψήφισμα θα ενισχύσει τη θέση του εναντίον των πολιτικών αντιπάλων του, αλλά αν ξεσπάσει μια κρίση θα είναι εκείνος που θα χρεωθεί το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης. Σε συνέντευξη Τύπου ο Μπαρζανί αναφέρθηκε λεπτομερώς στις διώξεις που υπέστησαν οι Κούρδοι του Ιράκ από τις ιρακινές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών από τον στρατό του Σαντάμ Χουσεΐν που άφησε περισσότερους από 50.000 νεκρούς Κούρδους.

Οι Κούρδοι του Ιράκ ονειρεύονται εδώ και δεκαετίες την ανεξαρτησία τους –που τους την αρνήθηκαν οι αποικιοκρατικές δυνάμεις όταν σχεδίασαν τον χάρτη της Μέσης Ανατολής μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Κούρδοι, περίπου 30 εκατ. άνθρωποι, αποτελούν σημαντική μειονότητα σε τέσσερις χώρες: Τουρκία, Ιράν, Συρία και Ιράκ.