Το μυστικό της «εφτάψυχης» Μέρκελ και η «φούσκα» Σουλτς

Με τις γερμανικές εκλογές σε απόσταση αναπνοής και την Ανγκελα Μέρκελ στα πρόθυρα μιας τέταρτης ιστορικής θητείας στην καγκελαρία, αναλυτές σε όλον τον κόσμο αναρωτιούνται ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας της. Διστακτική, συχνά απόμακρη και χωρίς ρητορικό χάρισμα, έχει κάνει πολιτικά λάθη που θα κατέστρεφαν τους περισσότερους άλλους πολιτικούς. Και όμως εκείνη φαίνεται ανίκητη.

Πριν από ενάμιση χρόνο, στο απόγειο της κρίσης των προσφύγων, μετά τις σεξουαλικές επιθέσεις από ξένους εναντίον γυναικών στον σιδηροδρομικό σταθμό της Κολωνίας, μόνο οι γενναίοι θα είχαν στοιχηματίσει στην πολιτική επιβίωση της Μέρκελ. «Αντάρτες» από το δικό της Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα στρίμωχναν δημοσιογράφους σε γωνίες και τους μιλούσαν για ένα επικείμενο πραξικόπημα που θα εγκαθίδρυε τον υπουργό Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ως προσωρινό καγκελάριο μέχρι να παρουσιαστεί ένα ανερχόμενο αστέρι για να οδηγήσει το κόμμα και τη χώρα πίσω στα ιδανικά του Κόνραντ Αντενάουερ και του Χέλμουτ Κολ.

Νωρίτερα εφέτος, ο αρχικός ενθουσιασμός για τον νέο ηγέτη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Μάρτιν Σουλτς τον οδήγησε να πιστέψει για λίγες γλυκές εβδομάδες ότι ήταν ο γερμανός Μπαράκ Ομπάμα. Ομως, έκτοτε το «φαινόμενο Σουλτς» έχει ξεφουσκώσει και το SPD φαίνεται καθηλωμένο στη δεύτερη θέση, 15 μονάδες πίσω από το CDU της Μέρκελ.

Μόνο ένα ερώτημα ενδιαφέρει τους ειδικούς, και αυτό αφορά τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης. Οι φιλελεύθεροι Ελεύθεροι Δημοκράτες (FDP) ή οι Πράσινοι, ή ένας συνδυασμός των δύο, θα αποκτήσουν αρκετές έδρες ώστε να μπορέσει η Μέρκελ να σχηματίσει συνασπισμό μαζί τους αντί για τον απερχόμενο «μεγάλο συνασπισμό» με το SPD;

Και αυτός είναι ένας λόγος για την επιτυχία της. Πολλοί Γερμανοί αναρωτιούνται γιατί να ψηφίσουν τον Σουλτς για καγκελάριο όταν βλέπουν το κόμμα του να έχει παίξει πιστό δεύτερο βιολί, στηρίζοντας την πολιτική της Mέρκελ όλα αυτά τα χρόνια. Ενα άλλο ατού της Μέρκελ είναι η μετριοπάθειά της.

Στο σύστημα της αναλογικής εκπροσώπησης της Γερμανίας οι κυβερνήσεις συνασπισμού καθίστανται αναπόφευκτες. Και δεδομένου ότι η άκρα Αριστερά –που ήδη εκπροσωπείται στην Μπούντεσταγκ από το πρώην κομμουνιστικό κόμμα Die Linke –και η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που δεν έχει μπει στη Βουλή, αλλά ελπίζει να κερδίσει περίπου το 10%, δεν πρόκειται να συμμετάσχουν σε κυβέρνηση, αυτό καθιστά τα κόμματα της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς σχεδόν αδιαίρετα. Η Μέρκελ, γνωστή ως Μούτι (μαμά), είναι τόσο αποδεκτή ώστε κανένα από τα άλλα κόμματα δεν έχει πρόβλημα να σχηματίσει συνασπισμό μαζί της. Το SPD και το FDP το έχουν ήδη κάνει, και οι Πράσινοι δεν θα πουν όχι στην ευκαιρία της συγκυβέρνησης.

Αλλά υπάρχει κάτι περισσότερο από αυτό. Κατά πολλούς, η μαγική φόρμουλα της επιτυχίας της Μέρκελ είναι ότι η μετριοπάθεια της επιτρέπει να «κλέβει» με ευκολία δημοφιλείς ιδέες της αντιπολίτευσης στερώντας από τους αντιπάλους της κρίσιμα αιτήματα και επιχειρήματα για να τη χτυπούν.

Η Μέρκελ το έκανε αυτό όταν εγκατέλειψε την ατομική ενέργεια μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα, αφήνοντας τους Πράσινους χωρίς «σημαία», και όταν εισήγαγε έναν κατώτατο μισθό, πάγιο αίτημα των Σοσιαλδημοκρατών. Μόλις πρόσφατα έδωσε μια άλλη αριστοτεχνική τέτοια παράσταση, όταν εγκατέλειψε την αντίθεσή της στον γάμο ομοφυλοφίλων.

Για χρόνια η αντιπολίτευση στον «γάμο για όλους» υπήρξε χαρακτηριστικό γνώρισμα του CDU και του βαυαρικού αδελφού κόμματος, της CSU (Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης). Προκειμένου να διατηρηθεί ο μεγάλος συνασπισμός, το SPD είχε καταστείλει όλες τις απόπειρες των Πρασίνων να ψηφίσουν επί του θέματος στο κοινοβούλιο. Αλλά όταν ο ηγέτης του FDP, σε μια προσπάθεια να κερδίσει την ψήφο των ομοφυλοφίλων, ανακοίνωσε ότι δεν θα εισέλθει σε κανέναν συνασπισμό αν δεν υποστηρίζει τον γάμο για όλους, η Μέρκελ άφησε να γίνει γνωστό –στη διάρκεια συνέντευξης σε γυναικείο περιοδικό, και χωρίς προηγούμενες διαβουλεύσεις με το κόμμα της –ότι θα ήταν υπέρ μιας ψηφοφορίας στο κοινοβούλιο στην οποία οι βουλευτές θα ψήφιζαν σύμφωνα με τη συνείδησή τους και όχι με βάση την κομματική γραμμή.

Μέσα σε μία εβδομάδα ο γάμος ομοφύλων ζευγαριών έγινε νόμιμος στη Γερμανία. Η ίδια η Μέρκελ ψήφισε εναντίον του νόμου, δείχνοντας στη συντηρητική πτέρυγα του CDU ότι η ίδια είναι στο πλευρό τους, αν και είπε σε μια συνέντευξη ότι είναι υπερήφανη που επέτρεψε την ψηφοφορία καθώς είδε ότι «η πλειοψηφία μετατοπίστηκε».

Και αυτό είναι το πραγματικό μυστικό της: η Μέρκελ είναι πάντα πιστή στην πλειοψηφία. Είναι κάτι που η εκστρατεία της δεν το αναγνωρίζει απλώς, αλλά το γιορτάζει. Το εκλογικό σύνθημα της Μέρκελ είναι: Για μια Γερμανία στην οποία ζούμε καλά και νιώθουμε καλά (Für ein Deutschland,in dem wir gut und gerne leben). Η εκστρατεία της πήρε τα αρχικά από αυτό το σύνθημα και δημιούργησε το hashtag #fedidwgugl. Υπάρχει, για παράδειγμα, ένα «σπίτι fedidwgugl» στο Βερολίνο, όπου ψηφοφόροι «βιώνουν» το πρόγραμμα του κόμματος μέσω βιντεοπαιχνιδιών και ούτω καθεξής.

Για τους επικριτές της Μέρκελ, αυτό το hashtag είναι απόδειξη κυνικής ιδιοφυΐας, η μείωση της πολιτικής σε μια λέξη χωρίς νόημα, «σαν να μην αντιμετωπίζει η Γερμανία και η Δύση απειλές από τον Πούτιν και την ισλαμική τρομοκρατία μέχρι το Dieselgate, που έχει εκθέσει τα ψέματα πίσω από το Vorsprung durch Technik και την ευπάθεια της βιομηχανικής βάσης της Γερμανίας. Σαν η μαζική μετανάστευση από τη μία πλευρά και η άνοδος των λαϊκιστών από την άλλη να μην απειλούν την εποχή της καλοπέρασης που εκπροσωπούσε η Μέρκελ και που συνοψίζεται τόσο καθαρά στο fedidwgugl.

Και λέω εκπροσωπούσε, επειδή είναι προφανές ότι η Γερμανία χρειάζεται μια αλλαγή και ότι η Μέρκελ είναι στην εξουσία πάρα πολύ καιρό για να ηγηθεί αυτής της αλλαγής. Αλλά ποιος θα μπορούσε να πάρει τη θέση της; Το πραγματικά τρομακτικό πράγμα με τη Μέρκελ είναι ότι δεν υπάρχει κανένας διάδοχος στον ορίζοντα» σχολιάζει ο Αλαν Πόζενερ στη «Welt».