Μακρόν: Θολώνει το όραμα για επανίδρυση της Ευρώπης

Η πραγματικότητα φαίνεται να θολώνει το ευρω-όραμα του Εμανουέλ Μακρόν. Διότι ενώ ο γερμανικός σκεπτικισμός αναμενόταν, ο γαλλικός προκαλεί έκπληξη και προβλήματα για την ατζέντα των φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων του προέδρου.

Σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του, ο 39χρονος πρόεδρος της Γαλλίας κήρυττε τον στόχο για την επανίδρυση της Ευρώπης με ιδέες σαφείς και απλές. Ελεγε ότι πρώτα θα αποκαταστήσει την οικονομική αξιοπιστία της χώρας του, πείθοντας τους Ευρωπαίους, δηλαδή κυρίως τους Γερμανούς, ότι θα εφαρμόσει τις καθυστερημένες εγχώριες μεταρρυθμίσεις, αρχής γενομένης από τα εργασιακά και το συνταξιοδοτικό. Και στη συνέχεια θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει τη γερμανική συμφωνία για να πιέσει για μια πιο ενοποιημένη ευρωζώνη, με τον δικό της προϋπολογισμό, έναν κοινό υπουργό Οικονομικών, ακόμη και με ένα μικρο-κοινοβούλιο.

Τέσσερις μήνες μετά την εκλογή του, οι ιδέες του Μακρόν παραμένουν σαφείς. Αλλά αποδεικνύεται ότι δεν είναι και τόσο απλές. Αν και δηλώνει αποφασισμένος να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις της ευρωζώνης που πρότεινε ως υποψήφιος, η πραγματικότητα έχει ορθώσει εμπόδια.

Πρώτον, η γερμανική προεκλογική εκστρατεία δυσκολεύει τον Μακρόν να προωθήσει σκληρές ιδέες που προσκρούουν στην απροθυμία του Βερολίνου, αν όχι στην απόλυτη αντίθεσή του. Η δεύτερη –λιγότερο αναμενόμενη –πηγή σκεπτικισμού σχετικά με τα σχέδια Μακρόν για την ευρωζώνη προέρχεται από την ίδια τη γαλλική κυβέρνηση: υπάρχει μια σοβαρή συζήτηση σχετικά με το πόσο σοφό είναι να πιέσει το Παρίσι για ένα μεγάλο σχέδιο, το οποίο μερικοί λένε ότι δεν χρειάζεται καν.

Το γερμανικό πρόβλημα, αναμενόμενο από πολύ καιρό, είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο η Γαλλία δεν έχει ακόμη περιγράψει το όραμά της για το μέλλον της ευρωζώνης, πέρα από τα αόριστα συνθήματα της εκστρατείας του προέδρου. «Δεν γνωρίζουμε ποια κόμματα θα κυβερνήσουν σε συμμαχία με τη Μέρκελ στο Βερολίνο και δεν θέλαμε να φέρουμε σε δύσκολη θέση την ίδια ή και άλλους με προτάσεις για τη νομισματική ένωση που θα μπορούσαν να αποτελέσουν θέμα της καμπάνιας» δήλωσε ένας γάλλος αξιωματούχος.

Σύμφωνα με το Μέγαρο των Ηλυσίων, ο Μακρόν θα περιμένει μέχρι τις 26 Σεπτεμβρίου, δύο ημέρες μετά τις γερμανικές εκλογές, για να δημοσιοποιήσει τη λεπτομερή πρότασή του –μόλις λίγες εβδομάδες πριν από την προσεχή σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα μέσα Οκτωβρίου.

Πηγές από το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών και σύμβουλοι του προέδρου λένε ότι επικρατεί «συγκρατημένη αισιοδοξία» σχετικά με την τελική θέση της Γερμανίας. Η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ δήλωσε δημοσίως ότι θα μπορούσε να συμφωνήσει για τη δημιουργία ενός υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης. Αλλά η γερμανική θέση για τα ευρω-σχέδια του Μακρόν χαρακτηρίζεται στην καλύτερη περίπτωση από «εποικοδομητική ασάφεια».

Οι όροι της συζήτησης είναι τόσο παλαιοί όσο η κρίση της ευρωζώνης, αλλά ο Μακρόν τους έφερε ξανά στο προσκήνιο. Η ανάκαμψη της ευρωζώνης φαίνεται ισχυρή και η κρίση χρέους του ευρώ μοιάζει να ανήκει στο παρελθόν. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με τα αρνητικά επιτόκια και το λεγόμενο πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης», κάνει τη βαριά δουλειά. Αλλά αυτά δεν μπορούν να διαρκέσουν για πάντα και εξαρτάται από τις κυβερνήσεις της ΕΕ να μεταρρυθμίσουν την ευρωζώνη για να αποφύγουν ένα άλλο μεγάλο σοκ στο μέλλον.

Η μόνη ιδέα που υποστηρίζει ολόψυχα η Μέρκελ είναι αυτή του «Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου», που προτάθηκε από τον υπουργό της των Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Η πάγια γερμανική θέση είναι ότι ο δημοσιονομικός περιορισμός και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες της ευρωζώνης αρκούν για να αποφευχθεί μια επανάληψη της κρίσης. Αλλά οι περισσότεροι οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένων των Γερμανών, λένε ότι οι εξωτερικοί κλονισμοί στην ευρωπαϊκή οικονομία θα έπλητταν διαφορετικές χώρες-μέλη με διαφορετικούς τρόπους, και ότι κάποια μορφή συγκέντρωσης πόρων και δημοσιονομικών μεταβιβάσεων –που σημαίνει ότι οι ισχυροί θα πρέπει να βοηθήσουν τους αδύναμους –θα ήταν αναγκαία σε περιόδους κρίσης για να αποφευχθεί ένας άλλος οικονομικός πανικός.

Ενας κοινός προϋπολογισμός της ευρωζώνης που θα τον διαχειρίζεται ένας κοινός «υπουργός Οικονομικών» θα μπορούσε να εξυπηρετήσει αυτόν τον στόχο, σύμφωνα με τον παραπάνω συλλογισμό.

Αλλά ένας «κοινός προϋπολογισμός» δεν σημαίνει τίποτε από μόνος του. «Το πρόβλημα είναι ότι κανένας δεν έχει συμφωνήσει για το τι θα συνεπάγεται αυτός ο προϋπολογισμός, πράγμα που σημαίνει ότι κανείς δεν ξέρει τι θα κάνει ο υπουργός Οικονομικών της ευρωζώνης» λένε αξιωματούχοι του γαλλικού υπουργείου Οικονομικών.

Στην συνέντευξη που έδωσε ο Μακρόν στο περιοδικό «Le Point» στα τέλη Αυγούστου, είπε ότι ο κοινός προϋπολογισμός θα ανερχόταν σε «μερικές εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ» της νομισματικής ένωσης, θα μπορούσε να εκδώσει ομόλογα της ευρωζώνης και θα βοηθούσε στη χρηματοδότηση δημόσιων επενδύσεων, καθώς και στη δημιουργία ενός «μαξιλαριού» απέναντι σε μελλοντικά οικονομικά σοκ.

Συγκρίνετέ τα αυτά με την επιφυλακτική έγκριση της Μέρκελ. Ο κοινός προϋπολογισμός θα μπορούσε να αποτελείται από «μικρές συνεισφορές, όχι εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ» από τα μέλη της ευρωζώνης για να ανταμείβει χώρες που εφαρμόζουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Οσον αφορά τον υπουργό Οικονομικών της ευρωζώνης, αυτός θα συμβάλει απλώς στην παροχή μεγαλύτερης «συνοχής» στις οικονομικές πολιτικές των διαφόρων χωρών, λέει η καγκελάριος.

Αυτό είναι και το όραμα που παρουσίασε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ενωσης την περασμένη Τετάρτη –παρ’ όλο που εκείνος θέλει κοινό υπουργό Οικονομικών για ολόκληρη την ΕΕ.

«Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο»

Η μόνη ιδέα που υποστηρίζει η Μέρκελ είναι η δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου». Σε ένα περιφερειακό ισοδύναμο με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το EMF θα ήταν επιφορτισμένο με τη διάσωση των υπερχρεωμένων χωρών με αντάλλαγμα την εφαρμογή προγράμματος προσαρμογής.

Επιπλέον, κυβερνητικές πηγές λένε ότι ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λε Μερ, ένας συντηρητικός πολιτικός που βλέπει με μεγάλο σκεπτικισμό τη λεγόμενη «ομοσπονδιακή» προσέγγιση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, είναι χλιαρός απέναντι στα μεγαλεπήβολα σχέδια του Μακρόν. Ο Λε Μερ ελέγχει την ισχυρή γραφειοκρατία του υπουργείου του, η οποία λέγεται ότι συμφωνεί μαζί του.

Οι γάλλοι σκεπτικιστές συμφωνούν ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα για να γίνει η ευρωζώνη πιο ασφαλής και πιο σταθερή. Αλλά λένε ότι θα αρκούσε η ολοκλήρωση των σημαντικών μεταρρυθμίσεων που έχουν ήδη ξεκινήσει –όπως η τραπεζική ένωση της ΕΕ, αναμφισβήτητα η πιο σημαντική μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων τα τελευταία 10 χρόνια.

Και μερικοί ανησυχούν ότι η δημιουργία του EMF θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρόσχημα στους Γερμανούς για να αρνηθούν οποιαδήποτε μορφή κοινού δημοσιονομικού/φορολογικού οργάνου στο μέλλον.