Εγκλημα στο Τείχος του Βερολίνου

Μετάφραση Σοφία Ανδρεοπούλου

Εκδόσεις Κέδρος, 2017

σελ. 414, τιμή 15,50 ευρώ

Φαίνεται πως κάτι συμβαίνει με τους βρετανούς συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας σε σχέση με τους Γερμανούς, τόσο τους ναζί όσο και τους κομμουνιστές. Αποτελούν άραγε οι Γερμανοί κάτι σαν απωθημένο τους; Ή μήπως ξορκίζουν έτσι τον φόβο ή την απέχθεια που αισθάνονται για αυτούς; Πάντως, δεν εξηγείται το ότι ορισμένοι, αντί να δημιουργούν ήρωες Βρετανούς που δρουν στη πατρίδα τους, ή αλλού, φτιάχνουν ήρωες Γερμανούς με δράση στη Γερμανία και άλλες χώρες, πλάθοντας αντιναζιστικές και αντικομμουνιστικές ιστορίες. Την αρχή την έκανε ο Φίλιπ Κερ, ο οποίος έβαλε τον αντιναζί αστυνομικό Μπέρνι Γκούντερ να εξιχνιάζει εγκλήματα στη Γερμανία του Χίτλερ ή στην Ευρώπη σε μια σειρά μυθιστορημάτων.

Tώρα εμφανίζεται ο Ντέιβιντ Γιανγκ (κατάγεται από μια περιοχή κοντά στο Χαλ και σπούδασε ανθρωπιστικές επιστήμες στο Πολυτεχνείο του Μπρίστολ, έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος), που ασχολείται με την πρώην Ανατολική Γερμανία, ή αλλιώς Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας (DDR). To μυθιστόρημά του Το παιδί της Στάζι, πρώτο μέρος μιας σειράς για την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, διαδραματίζεται το 1975 και έχει ως κεντρική ηρωίδα την υπολοχαγό της αστυνομίας Κάριν Μίλερ, η οποία καλείται να διαλευκάνει (τον Φεβρουάριο), τη δολοφονία μιας έφηβης που βρέθηκε στη νεκρή ζώνη περιμετρικά του Τείχους του Βερολίνου. Αρχικά, πιστεύει πως η κοπέλα αποπειράθηκε να διαφύγει από τον Ανατολικό στον Δυτικό τομέα της πόλης, κάτι συνηθισμένο εκείνη την εποχή, καθώς οι φρουροί της Ανατολικής Γερμανίας είχαν εντολή να πυροβολούν οποιονδήποτε επιχειρούσε να περάσει στην άλλη πλευρά. Μόλις όμως φτάνει στον τόπο του εγκλήματος, συνειδητοποιεί πως συμβαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό που βρίσκεται στα όρια του παραλόγου: η νεαρή δεν προσπάθησε να δραπετεύσει από το Ανατολικό προς το Δυτικό Βερολίνο αλλά το αντίστροφο.

Σύντομα, καταλαβαίνει πως το σκηνικό της δολοφονίας είναι σκηνοθετημένο. Από ποιους όμως; Και γιατί; Η Μίλερ, μέλος της Αστυνομίας του Λαού (έτσι ονομάζεται η αστυνομία στη συγκεκριμένη χώρα), παίρνει εντολές από τον Γιέγκερ, αξιωματικό της Στάζι, της πανίσχυρης μυστικής αστυνομίας που ονομάζεται επισήμως υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας. Πρόκειται για μια υπηρεσία που έχει πλοκάμια σε ολόκληρη την Ανατολική Γερμανία με ένα τεράστιο δίκτυο πληροφοριοδοτών, είναι ο φόβος και ο τρόμος των πολιτών –τα αρχεία της άνοιξαν μόνο μετά το 1989, όταν έπεσε το Τείχος και το καθεστώς της DDR έπαψε να υφίσταται. Εδώ, η Μίλερ, η οποία παντρεμένη ούσα με τον Γκότφριντ, σχετίζεται ερωτικά με τον Βέρνερ Τίλσνερ, τον βοηθό της –και αυτός είναι παντρεμένος. Αυτά τα πρόσωπα εμπλέκονται άμεσα στην υπόθεση της δολοφονίας της άγνωστης έφηβης που φαίνεται να πυροβολήθηκε από δυτικούς φρουρούς. Μερικούς μήνες νωρίτερα, τον Μάιο του 1974, εμφανίζεται στο προσκήνιο μια άλλη ηρωίδα, η οποία είναι έγκλειστη σε ένα αναμορφωτήριο νεαρών ατόμων που βρίσκεται σε νησί της Ανατολικής Γερμανίας. Πρόκειται για την Ιρμα που κάνει παρέα με την Μπεάτε και τον Ματίας, και ζει εκεί υπό την αυστηρή επίβλεψη φυλάκων και αξιωματούχων του ιδρύματος. Κάποια στιγμή, η Κάριν Μίλερ φτάνει στο αναμορφωτήριο για τις ανάγκες της έρευνάς της και τότε η ιστορία της δολοφονημένης έφηβης παίρνει διαφορετική τροπή.

Το Παιδί της Στάζι είναι μια καθ’ όλα ενδιαφέρουσα αστυνομική ιστορία με αρκετές ανατροπές, ιδίως εκείνη του τέλους, που δείχνει την αφηγηματική δεξιοτεχνία του συγγραφέα, ο οποίος προστίθεται επάξια στον κατάλογο των βρετανών μετρ του είδους. Ασφαλώς, το μυθιστόρημα είναι και αντικομμουνιστικό, θυμίζει εκείνα του συμπατριώτη του Τομ Ρομπ Σμιθ, που περιγράφει τη ζωή στη Σοβιετική Ενωση κατά τη σταλινική και μετασταλινική εποχή. Ο Γιανγκ δίνει επίσης αρκετές πληροφορίες για το σκληρό και αυταρχικό καθεστώς του Χόνεκερ, για τις μεθόδους της Στάζι και την επώδυνη πραγματικότητα που βίωναν οι κάτοικοι της Ανατολικής Γερμανίας στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, κάτι που κάνει και η δική μας Μάιρα Παπαθανασοπούλου στο πρόσφατο –μη αστυνομικό –μυθιστόρημά της H ιεραποστολική στάση (Πατάκης, 2016).