Ο Κρόνος θα… φάει και το Cassini!

Η αντίστροφη μέτρηση για το τέλος μιας από τις πιο πετυχημένες αποστολές εξερεύνησης του Διαστήματος ξεκίνησε. Στις 15 Σεπτεμβρίου το διαστημικό σκάφος Cassini, έπειτα από 13 χρόνια παραμονής στο σύστημα του Κρόνου, θα αυτοκαταστραφεί πέφτοντας πάνω στον «άρχοντα των δαχτυλιδιών» του ηλιακού μας συστήματος. Το Cassini ξεκίνησε το ταξίδι του το 1997 και αφού είχε διανύσει περίπου 3,5 δισ. χιλιόμετρα έφτασε στον Κρόνο το 2004.

Από την πρώτη στιγμή που έθεσε σε λειτουργία τα όργανά του το Cassini αποκάλυψε έναν πραγματικά εκπληκτικό κόσμο αφήνοντας άφωνους τους επιστήμονες. Το σκάφος μετέδωσε πολύτιμα δεδομένα για τις ατμοσφαιρικές συνθήκες του Κρόνου, χαρτογράφησε τα εντυπωσιακά δαχτυλίδια του και κατέγραψε με λεπτομέρεια τις σύνθετες κοσμικές διεργασίες που συντελούνται σε αυτά. Εξερεύνησε τους πιο μεγάλους και σημαντικούς δορυφόρους του Κρόνου κάνοντας απρόσμενες και εντυπωσιακές ανακαλύψεις. Στο επίκεντρο βρέθηκαν ο Τιτάνας και ο Εγκέλαδος.

Ο Τιτάνας έχει πλούσια γεωατμοσφαιρική δραστηριότητα ενώ σε αυτόν εντοπίστηκαν μεγάλες λίμνες υδρογονανθράκων. Στον παγωμένο Εγκέλαδο πιστοποιήθηκε η ύπαρξη ενός υπόγειου ωκεανού που όλα τα ευρήματα που συνέλεξε το Cassini δείχνουν ότι είναι φιλικός στη ζωή, φυσικά σε μικροβιακό επίπεδο. Το Cassini τράβηξε 379.300 φωτογραφίες του Κρόνου και των δορυφόρων του και ο όγκος των δεδομένων που κατέγραψε ήταν 599 GB. Η ανάλυση των εικόνων και δεδομένων οδήγησε στη δημοσίευση 3.616 μελετών σε επιστημονικές επιθεωρήσεις.

Ξεκίνησε το ταξίδι του τον Οκτώβριο του 1997 και τον Ιούνιο του 2004 έφτασε στον προορισμό του. Το διαστημικό σκάφος Cassini τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο με στόχο τα επόμενα δύο χρόνια να εξερευνήσει τον πλανήτη, τα εντυπωσιακά του δαχτυλίδια και ορισμένους από τους δεκάδες δορυφόρους του. Η επιτυχία της αποστολής οδήγησε τη NASA στην απόφαση να παρατείνει για δύο ακόμη έτη την αποστολή αλλά οι συνεχείς εντυπωσιακές ανακαλύψεις του σκάφους στο σύστημα του Κρόνου την υποχρέωσε να το κρατήσει ζωντανό ως και σήμερα. Ομως τα καύσιμά του τελείωσαν και όπως ο μυθολογικός Κρόνος έτρωγε τα παιδιά του, έτσι και ο πλανητικός θα «φάει» το Cassini.

Στις 15 Σεπτεμβρίου το σκάφος θα αυτοκαταστραφεί μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα του Κρόνου, μια διαδικασία που η NASA έχει ονομάσει «Το Μεγάλο Φινάλε». Στο φωτογραφικό «οδοιπορικό» μας θα βρείτε τις πιο ενδιαφέρουσες και σημαντικές ανακαλύψεις που έκανε το Cassini στην πολυετή παραμονή του στο σύστημα του Κρόνου.

Ο «άρχοντας των δαχτυλιδιών»

Το Cassini αποκάλυψε στοιχεία για τον Κρόνο που με τη βοήθεια των τηλεσκοπίων θα ήταν αδύνατον να μάθουμε, όπως για παράδειγμα κάποιες νέες χημικές ενώσεις που εντόπισε στην ανώτερη ατμόσφαιρα του πλανήτη. Το σκάφος διείσδυσε στα εντυπωσιακά δαχτυλίδια του Κρόνου και αποκάλυψε τη σύστασή τους αλλά και τις διεργασίες που συμβαίνουν εκεί. Πρόκειται για έναν πραγματικά μοναδικό κόσμο στον οποίο συνεχώς παράγονται εντυπωσιακά κοσμικά φαινόμενα. Το Cassini είδε επίσης από κοντά και κατέγραψε τις τρομερές καταιγίδες που δημιουργούνται στον Κρόνο. Καταιγίδες πελώριου εύρους που καλύπτουν ολόκληρο τον πλανήτη με ανέμους που αναπτύσσουν ταχύτητες χιλιάδων χλμ./ώρα!

Ενας ωκεανός… παγάκια

Οι εντυπωσιακοί δακτύλιοι του Κρόνου χωρίζονται σε πολλές περιοχές με κενά ανάμεσά τους. Στην πλειονότητά τους οι δακτύλιοι αποτελούνται κυρίως από σημαντικές ποσότητες πάγου νερού. Κομμάτια πάγου δείχνουν να περιστρέφονται μαζί με θραύσματα μετάλλων, κόκκους σκόνης και κομμάτια βράχων. Τελευταία έχει παρατηρηθεί ότι οι δακτύλιοι είναι σχετικά ασταθείς στην πυκνότητα και στην περιστροφή τους, και αυτό σημαίνει αφενός ότι δημιουργήθηκαν σχετικά «πρόσφατα» και αφετέρου ότι κάποια στιγμή θα διαλυθούν. Οι συνεχείς συγκρούσεις των υλικών μέσα στους δακτυλίους σχηματίζουν ενίοτε και μεγάλα σώματα που λειτουργούν ως δορυφόροι του Κρόνου. Η διάρκεια ζωής αυτών των σωμάτων ποικίλει, καθώς είναι αποτέλεσμα συγκρούσεων με απρόβλεπτες συνέπειες.

Το Μεγάλο Φινάλε

Λίγο προτού ξεκινήσει για το μεγάλο ταξίδι του, το Cassini αποστειρώθηκε. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ορισμένοι γήινοι μικροοργανισμοί να έχουν επιβιώσει. Προκειμένου λοιπόν να αποφευχθεί η μόλυνση δορυφόρων του Κρόνου (και ειδικά όσων διαθέτουν συνθήκες που θα υποστήριζαν την ύπαρξη ζωής) αποφασίστηκε το σκάφος να αυτοκαταστραφεί στην ατμόσφαιρα του ίδιου του πλανήτη και όχι να συγκρουστεί με κάποιον δορυφόρο του.

Ο ωκεανός του Εγκέλαδου

Οι επιστήμονες θεωρούσαν τον Εγκέλαδο ως έναν από τους πιο αδιάφορους δορυφόρους του Κρόνου, μια συνηθισμένη κοσμική «παγωμένη μπάλα». Ομως το Cassini ανακάλυψε στην επιφάνεια του δορυφόρου δεκάδες ρωγμές μέσα από τις οποίες εκτοξεύονται εντυπωσιακοί πίδακες αερίων και σωματιδίων πάγου. Η μελέτη αυτών των πιδάκων αποκάλυψε την ύπαρξη ενός υπόγειου ωκεανού στον Εγκέλαδο, ο οποίος φαίνεται ότι διαθέτει συνθήκες φιλικές στη ζωή. Μάλιστα, το Cassini εντόπισε μοριακό υδρογόνο στον Εγκέλαδο, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από υδροθερμική δραστηριότητα στον βυθό του ωκεανού, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες παρουσίας ζωής εκεί, φυσικά σε μικροβιακό επίπεδο.

Οι λίμνες του Τιτάνα

Οταν σχεδιάστηκε η αποστολή του Cassini, εκτός από τον Κρόνο, δόθηκε βάση στην εξερεύνηση του Τιτάνα, του μεγαλύτερου δορυφόρου του. Οι επιστήμονες είχαν διαπιστώσει ότι ο Τιτάνας παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Αυτά που ανακάλυψε το Cassini ξεπερνούσαν όμως τη φαντασία τους. Η πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη ήταν ότι περίπου το 2% της επιφάνειας του Τιτάνα καλύπτεται από υγρούς υδρογονάνθρακες. Υπάρχουν τρεις μεγάλες θάλασσες κοντά στον βόρειο πόλο του, οι οποίες περιβάλλονται από δεκάδες μικρότερες λίμνες, ενώ στο νότιο ημισφαίριό του υπάρχει επίσης μια λίμνη. Η NASA σχεδιάζει να στείλει κάποια διαστημοσυσκευή που θα πέσει μέσα στις θάλασσες αυτές και να τις μελετήσει.

Η εκκολαπτόμενη Γη

Εκτός από τις λίμνες υδρογονανθράκων, ο Τιτάνας παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον γιατί αποτελεί ένα από τα σώματα του ηλιακού μας συστήματος με έντονη και σύνθετη γεωλογική δραστηριότητα. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι ο Τιτάνας βρίσκεται σε μια κατάσταση παρόμοια με αυτή που βρισκόταν η Γη στη νηπιακή της ηλικία. Ετσι, η μελέτη του Τιτάνα αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον, αφού είναι πιθανό οι επιστήμονες να εντοπίσουν στοιχεία που φωτίσουν και τις διεργασίες εξέλιξης του δικού μας πλανήτη.

Η σούπερ καταιγίδα

Το Cassini κατέγραψε εντυπωσιακές εικόνες αλλά και δεδομένα από μια τρομερή θύελλα με λευκά νέφη στον Κρόνο. Οι επιστήμονες την ονόμασαν «Μεγάλη λευκή κηλίδα» σε αντιστοιχία με τη διάσημη «Μεγάλη κόκκινη κηλίδα» του Δία. Η καταιγίδα έχει έκταση ίση με αυτή της Γης, οι κεραυνοί ξεσπούν ο ένας μετά τον άλλον κάθε λίγα δευτερόλεπτα και η ισχύς τους είναι δέκα χιλιάδες φορές μεγαλύτερη από αυτή των κεραυνών στον πλανήτη μας.

Οι δορυφόροι του Κρόνου

Το Cassini επισκέφτηκε τους περισσότερους από τους περίπου 65 δορυφόρους του Κρόνου, κάποιους από αυτούς μάλιστα αρκετές φορές. Ορισμένοι αποδείχτηκε ότι είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντες από μορφολογική και γεωλογική άποψη. Εκτός από τον Εγκέλαδο, θεωρείται ότι και η Διώνη είναι πιθανό να κρύβει στο εσωτερικό της έναν ωκεανό, ενώ έγιναν σημαντικές παρατηρήσεις και ανακαλύψεις στον Ιαπετό, στον Μίμα, στον Ιανό, στον Υπερίωνα και στη Μεθώνη.

Το εξάγωνο του Κρόνου

Οι αποστολές Voyager 1 και 2 πριν από μερικές δεκαετίες είχαν εντοπίσει έναν ατμοσφαιρικό εξαγωνικό σχηματισμό να καλύπτει ολόκληρο τον βόρειο πόλο του Κρόνου. Αποκαλύφθηκε ότι επρόκειτο για έναν μόνιμο τυφώνα με διάμετρο 25.000 χιλιομέτρων! Το μάτι της πολικής δίνης έχει διάμετρο 2.000 χιλιομέτρων, 20 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το μάτι ενός μέσου τυφώνα στη Γη. Το Cassini κατέγραψε εντυπωσιακές εικόνες του φαινομένου και τα δεδομένα που έστειλε επέτρεψαν στους επιστήμονες να μάθουν περισσότερα για αυτό.