Ποιο είναι το εισιτήριο για να μπει κάποιος στον «κόσμο του συγγραφέα», να αποκτήσει την επαγγελματική ιδιότητα (ανεξαρτήτως οικονομικών απολαβών) του ανθρώπου των γραμμάτων; Αυτό είναι το θέμα της έρευνας δύο γαλλίδων κοινωνιολόγων, της Ζιζέλ Σαπιρό και της Σεσίλ Ραμπό, που κυκλοφόρησε στις 31 Αυγούστου από τις εκδόσεις του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας (CNRS) με τίτλο «Profession? Ecrivain» (Επάγγελμα; Συγγραφέας). Μέσα από ποιοτική έρευνα, οι δύο γαλλίδες κοινωνιολόγοι παρουσιάζουν τη διαδικασία επαγγελματοποίησης μιας δραστηριότητας για την οποία υπάρχουν ακόμη πολλές ρομαντικές παραδεδεγμένες ιδέες, όπως συγγραφέας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι, ταλέντο κ.λπ.
Σύμφωνα με την έρευνα, μπορούμε να διακρίνουμε δύο συστήματα επαγγελματοποίησης. Το ένα είναι το αγγλοσαξονικό και το άλλο είναι το ευρωπαϊκό (ηπειρωτικό). Στο αγγλοσαξονικό σύστημα, η επαγγελματοποίηση περνάει μέσα από τις σχολές και τα τμήματα δημιουργικής γραφής (creative writing) των πανεπιστημίων και την παντοδυναμία του λογοτεχνικού ατζέντη. Στο ευρωπαϊκό σύστημα, τον βασικό ρόλο έχει ο εκδότης. Αυτός καθιερώνει τον συγγραφέα, αυτός τον εκπροσωπεί κι αυτός φροντίζει για τη συνέχειά του μέσα από τη λεγόμενη «πολιτική δημιουργού» (politique d’auteurs). Σύμφωνα με την πολιτική αυτή, ο εκδότης δεν προωθεί ένα μεμονωμένο έργο, που είναι η λογική του μπεστ σέλερ, αλλά κάθε καινούργιο βιβλίο του συγγραφέα που έχει στον κατάλογό του. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ηπειρωτική Ευρώπη πολύ λίγοι συγγραφείς έχουν λογοτεχνικό ατζέντη. Η Ελλάδα, τηρουμένων των αναλογιών, ανήκει στο ευρωπαϊκό σύστημα.
Το εναλλακτικό εισιτήριο της αυτοέκδοσης, ιδιαίτερα της ψηφιακής αυτοέκδοσης, που είχε παρουσιαστεί πανηγυρικά πριν από ορισμένα χρόνια ως το «σύστημα» που θα καταργούσε τους ενδιάμεσους (εκδότες, ατζέντηδες κ.λπ.), εξακολουθεί να παραμένει εναλλακτικό ή, καλύτερα, περιθωριακό. Φυσικά το τοπίο δεν αλλάζει από τη δεδομένη βιομηχανοποίηση του τρόπου παραγωγής και διανομής των τυποποιημένων αφηγηματικών ειδών, όπως το λεγόμενο αισθηματικό μυθιστόρημα.
* Ο τίτλος παραπέμπει στο φερώνυμο μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ με ήρωα τον Χένρι Τζέιμς.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
