Η Μπριζίτ Μακρόν έχει κόψει εδώ και χρόνια το κάπνισμα. Αλλά δεν πήρε κιλά. Η αλήθεια είναι ότι οι Γάλλοι είναι λιτοδίαιτοι. Δεν είναι αυτό όμως που τους διευκολύνει να παίρνουν όλο και αυστηρότερα μέτρα κατά του καπνίσματος –δίχως να φοβούνται δηλαδή άλλες παρενέργειες για την υγεία του πληθυσμού. Ετσι, η υπουργός Υγείας της νέας κυβέρνησης, Ανιές Μπιζίν, δεν είχε κανένα πρόβλημα να ανακοινώσει προ ολίγων ημερών τη σταδιακή αύξηση έως το έτος 2020 της τιμής του πακέτου των τσιγάρων στα 10 ευρώ. Πρόκειται, άλλωστε, για προεκλογική δέσμευση του προέδρου Μακρόν.
Στην πραγματικότητα το κάπνισμα είναι εκτός μόδας στη Γαλλία. Οπως άλλωστε και σε όλες τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Εκεί όλοι οι καπνιστές είναι κατά κανόνα άτομα χαμηλής μόρφωσης και, κυρίως, χαμηλού εισοδήματος. Και πάντως ελεγχόμενης αισθητικής. Διότι πλέον στις δυτικές κοινωνίες (συμπεριλαμβανομένης της αμερικανικής και της ιαπωνικής) δεν είναι καλαίσθητο να καπνίζει κάποιος.
Το κάπνισμα δεν προσδίδει στυλ ή χαρακτήρα. Αντιθέτως, αποκαλύπτει έλλειψη καλού γούστου, καθώς είναι μια συνήθεια ξεπερασμένη. Passé, όπως θα έλεγαν οι Γάλλοι.
Για να καταστεί εφικτή η σημαντική αυτή αύξηση της τιμής των τσιγάρων και των προϊόντων καπνού εν γένει (περίπου 43% σε ποσοστό ή ένα ευρώ κατ’ έτος για την επόμενη τριετία) μέσα σε μια τριετία, που στόχο έχει να αποθαρρυνθούν οι καπνιστές. «Εκείνο που μετρά για να σταματήσουν οι άνθρωποι να καπνίζουν είναι οι αυξήσεις στον καπνό να είναι σημαντικές» σημείωσε η γαλλίδα υπουργός και παρέπεμψε σε διαπιστώσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ), που χαρακτηρίζει την αύξηση της τιμής του πακέτου ως την πλέον αποτελεσματική μέθοδο για τη μείωση της κατανάλωσης καπνού. «Οι νέοι είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητοι στις διακυμάνσεις των τιμών του καπνού» είπε η Ανιές Μπιζίν, και τόνισε ότι στόχος της κυβέρνησής της είναι να δημιουργηθεί μια «γενιά δίχως καπνό».
Ευρωπαϊκή εναρμόνιση
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι είναι αποτελεσματικές οι αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων καπνού για την αντιμετώπιση της βλαβερής για την υγεία συνήθειας (που ασφαλώς αν οι κυβερνήσεις επιθυμούσαν ειλικρινά και ανυπόκριτα να πολεμήσουν, θα έθεταν τα τσιγάρα εκτός νόμου), όμως προσθέτουν ότι αυτές θα πρέπει να εφαρμόζονται σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Διότι οι γάλλοι καπνοπώλες δικαίως διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι σε γειτονικές της Γαλλίας χώρες, και κυρίως στο Βέλγιο όπου εδρεύουν και οι περισσότερες υπηρεσίες της ΕΕ, τα τσιγάρα πωλούνται φθηνότερα.
Επίσης, ένα πρόσθετο ζήτημα που ταλανίζει όχι μόνο τη γαλλική αλλά την ευρωπαϊκή αγορά καπνού στο σύνολό της είναι τα παράνομα τσιγάρα. Σύμφωνα με έρευνα της KPMG, από τα 60,77 δισ. τσιγάρα, που πωλήθηκαν πέρυσι στη Γαλλία (μειώθηκαν κατά 1% συγκριτικά με το 2015), μόνο τα 44,31 δισ. (ποσοστό 72,9%) φορολογήθηκαν και διακινήθηκαν νόμιμα. «Το εύρος της παράλληλης αγοράς προϊόντων καπνού έχει φθάσει σε ανησυχητικά επίπεδα και απαιτεί την αντιμετώπισή του σε διεθνές επίπεδο» επισημαίνει στη «Figaro» εκπρόσωπος της Philip Morris France.
Οι καπνοβιομηχανίες, όπως είναι φυσικό, φλέγονται για την αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου τσιγάρων. Τεράστιες είναι οι απώλειες και των καπνοπωλών. Η Ανιές Μπιζίν, αποδέκτης των δικών τους παραπόνων αλλά και των συμπατριωτών της καπνοπωλών, υπόσχεται να εργαστεί για την εκπόνηση ενός «υπερεθνικού σχεδίου» που θα συμβάλει στην καταπολέμηση του λαθρεμπορίου τσιγάρων. Υπόσχεται, επίσης, να εργαστεί για την εναρμόνιση των τιμών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Κοινωνικά πρότυπα και οράματα
Οι αυξήσεις των τιμών, τα «ουδέτερα» πακέτα στα τσιγάρα και στα προϊόντα καπνού, οι προειδοποιήσεις για τη βλαβερή συνήθεια και οι «διακοσμήσεις» αποκρουστικών εικόνων από νοσούντες συνεπεία του καπνίσματος (και υπάρχουν πραγματικά αποκρουστικές, όχι σαν τις ανώδυνες που φέρουν τα ελληνικά πακέτα), επίσης η απαγόρευση των διαφημίσεων τσιγάρων αποδίδουν αποτελέσματα. Το καίριο χτύπημα, όμως, στο κάπνισμα το κατάφερε η μόδα. Οι τεκτονικές αλλαγές, δηλαδή, που έφεραν τα χρόνια στα κοινωνικά και καταναλωτικά πρότυπα.
«Το κάπνισμα δεν είναι πλέον σημείο κοινωνικής καταξίωσης» διαπίστωνε ο Φρανσουά Μπεγκέν σε εκτενές ρεπορτάζ του στη γαλλική «Le Monde». Και εξηγούσε ότι την περίοδο 2010-2016 ενώ το ποσοστό των γάλλων καπνιστών με χαμηλά εισοδήματα αυξήθηκε από το 35,2% στο 37,5%, το ποσοστό των οικονομικά ευκατάστατων καπνιστών μειώθηκε από το 23,5% στο 20,9%.
Η υγειονομική υπηρεσία της Γαλλίας (Santé publique France) για να εξηγήσει την αύξηση του καπνίσματος στις λιγότερο ευνοημένες κοινωνικές κατηγορίες σημειώνει «τη χρήση του τσιγάρου για την καταπολέμηση του στρες, τη δυσκολία των ανθρώπων αυτών να φανταστούν έναν ρόλο για αυτούς στο μέλλον, τη δυσπιστία απέναντι στην αντικαπνιστική εκστρατεία, την άρνηση του κινδύνου, μια σημαντική εξάρτηση από τη νικοτίνη, έναν κοινωνικό περίγυρο που ευνοεί το κάπνισμα ή δυσκολίες και τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία».
Αν σκεφθεί κανείς ότι τα κρατούντα πρότυπα του άνδρα και της γυναίκας έχουν πάψει πλέον να προάγουν και να διαφημίζουν εμμέσως το κάπνισμα (οι σύγχρονοι Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ δεν είναι καπνιστές, ενώ το διαρκές όραμα της γυναικείας χειραφέτησης έχει άλλες σημειολογικές αναφορές), καθίσταται σαφές ότι ο αποτελεσματικότερος αντικαπνιστικός αγώνας περνά μέσα από τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των λιγότερο ευνοημένων κοινωνικών ομάδων. Εν προκειμένω, σε ό,τι αφορά τη Γαλλία, την υπόλοιπη Ευρώπη και σε υπερθετικό βαθμό την Ελλάδα, μέσα από την προσπάθεια άμβλυνσης των εισοδηματικών ανισοτήτων και των αποκλεισμών στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό και εν γένει στην κοινωνία.
HeliosPlus
