Αθήνα, 100 χρόνια πριν

Operator C και Operator K. Αυτά ήταν τα στρατιωτικά ονόματα των δύο φωτογράφων οι οποίοι, σίγουρα χωρίς ποτέ τους να το φανταστούν, διέσωσαν από τη λήθη εικόνες της Αθήνας που είναι κυριολεκτικά βγαλμένες από άλλον αιώνα.

Συγκεκριμένα από το 1917, όταν η Στρατιά της Ανατολής, το συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα της Αντάντ που έδρασε στα Βαλκάνια στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατέβηκε στην Αθήνα από τη Θεσσαλονίκη, όπου βρισκόταν το επίκεντρο των εξελίξεων. «Οι φωτογραφίες αποτελούν ιστορικά τεκμήρια, καθώς το γαλλικό εκστρατευτικό σώμα βρίσκεται στην Αθήνα όταν η Ελλάδα αρχίζει να ζει μέρες πολέμου το 1917. Εχει προηγηθεί βεβαίως η εκδίωξη του Κωνσταντίνου, η άφιξη των γαλλικών στρατευμάτων, η επιστροφή του Βενιζέλου και η σύγκληση μιας νέας βουλής» σχολιάζει ο Τάσος Αναστασιάδης, υπεύθυνος των Σύγχρονων Σπουδών της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, ο οποίος μαζί με τη Λένα Κορμά έχει αναλάβει την επιστημονική επιμέλεια της έκθεσης «Αθήνα 2017. Με το βλέμμα της Στρατιάς της Ανατολής» (15/9-12/11) η οποία διοργανώνεται στο Μπενάκη σε συνεργασία με τη Γαλλική Σχολή Αθηνών.

«Το υλικό βγήκε στην επιφάνεια όταν, με αφορμή την εκατονταετηρίδα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Γαλλική Σχολή Αθηνών ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια ένα πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα για τη Στρατιά της Ανατολής στην Ελλάδα» εξηγεί. Στο αρχείο των περισσότερων από 10.000 φωτογραφιών που υπήρχαν στα Établissement de Communication et de Production Audiovisuelle de la Défense και Médiathèque de l’ Architecture et du Patrimoine η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι υπήρχε μια ιδιαιτερότητα. Οι φωτογράφοι της «Στρατιάς της Ανατολής» είχαν τραβήξει πολύ περισσότερες φωτογραφίες στην Αθήνα από ό,τι στη Θεσσαλονίκη.

«Οι στρατιωτικοί φωτογράφοι της Στρατιάς στη Θεσσαλονίκη ζούσαν σε ένα περιβάλλον πολυπολιτισμικό, σε μια πόλη ανατολίτικη. Ξαφνικά φτάνουν στην Αθήνα, την οποία έχουν συνδέσει λόγω της παιδείας τους με την αρχαιότητα, και ανακαλύπτουν μια πόλη που είναι αυθεντικά επαρχιώτικη. Υπάρχουν παραδοσιακά επαγγέλματα που έχουν χαθεί, υπάρχουν κοπάδια στους δρόμους. Οι εικόνες τούς κεντρίζουν το ενδιαφέρον και βγάζουν πολλές φωτογραφίες. Γίνονται εθνογράφοι μιας πόλης και ενός τρόπου ζωής που δεν υπάρχει πια. Οι φωτογραφίες παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον γιατί αφορούν μια ξεχασμένη Αθήνα η οποία μετά τις πολεοδομικές αλλαγές που θα υποστεί θα αλλάξει τελείως» καταλήγει ο Αναστασιάδης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ταυτοποίηση των αγνώριστων πλέον δρόμων έγινε χάρη στη συμβολή του Μανόλη Κορρέ, «ο οποίος είναι εξαιρετικός γνώστης της Αθήνας». Με την αφορμή της έκθεσης θα εκδοθεί κατάλογος (εκδόσεις Μέλισσα) στον οποίο οι φωτογραφίες θα συνοδεύονται από εκτενή σχόλια.