Σαουδική Αραβία, το μεγάλο ξεπούλημα. Σχέδιο αποκρατικοποιήσεων-μαμούθ 200 δισ. δολαρίων, που μπροστά του ωχριούν εκείνες που έκανε η Θάτσερ ή όσες είδαμε στη Ρωσία αμέσως μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, βάζει μπροστά το υπερσυντηρητικό βασίλειο της ερήμου.
Οι πτήσεις Ντουμπάι – Ριάντ είναι γεμάτες από τραπεζίτες, δικηγόρους μεγάλων εταιρειών, λογιστές και συμβούλους δημοσίων σχέσεων που γνωρίζουν ότι μεγάλες μπίζνες πρόκειται να γίνουν στη Σαουδική Αραβία.
Ενας τεράστιος οικονομικός μετασχηματισμός σχεδιάζεται για το βασίλειο, με τη Σαουδική Αραβία έτοιμη να ιδιωτικοποιήσει κρατικά περιουσιακά στοιχεία, σε κλίμακα που υπερβαίνει κατά πολύ την «επανάσταση» της Μάργκαρετ Θάτσερ στη Βρετανία της δεκαετίας του 1980 και την εκποίηση των σοβιετικών περιουσιακών στοιχείων στη δεκαετία του ’90. Προς πώληση είναι σχεδόν όλοι οι τομείς της οικονομικής ζωής: πετρέλαιο, ηλεκτρική ενέργεια, νερό, μεταφορές, λιανικό εμπόριο, σχολεία, υγειονομική περίθαλψη, ακόμη και οι ποδοσφαιρικές ομάδες.
Το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων είναι το κεντρικό τμήμα του σχεδίου οικονομικής μεταμόρφωσης που προβλέπεται από τη λεγόμενη στρατηγική «Οραμα 2030». Με το πετρέλαιο να έχει κολλήσει γύρω στα 50 δολάρια το βαρέλι, οι προϋπολογισμοί της Σαουδικής Αραβίας είναι στον αέρα και τα ελλείμματα διευρύνονται (τα 75 δολάρια θεωρούνται ως σημείο ισορροπίας για τα δημοσιονομικά της χώρας).
Αλλά σε 13 χρόνια, αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, το βασίλειο «θα είναι οικονομικά σταθερό, με μια πιο δυναμική οικονομία και κοινωνία, λιγότερη εξάρτηση από το πετρέλαιο και τις κρατικές δαπάνες, και με έναν ακμάζοντα ιδιωτικό τομέα που θα απελευθερώσει το συσσωρευμένο επιχειρηματικό πνεύμα της Σαουδικής Αραβίας».
Eίναι, βέβαια, ένα μεγάλο «αν» για μια οικονομία κολλημένη στη νοοτροπία της δεκαετίας του 1930 –όταν ιδρύθηκε η χώρα υπό την αυστηρή ισλαμική ορθοδοξία του ουαχαμπιτισμού και του οίκου των Σαούντ.
Αντί για τις συγκρίσεις με τη Θάτσερ και τις σοβιετικές αναλογίες, ορισμένοι αναλυτές συγκρίνουν το σαουδαραβικό σχέδιο με την καπιταλιστική επανάσταση στην Κίνα επί Ντενγκ Χσιάο Πιγκ, η οποία άλλαξε την παγκόσμια οικονομία μέσα σε τρεις δεκαετίες.
Επίκεντρο των ιδιωτικοποιήσεων είναι η προγραμματισμένη αρχική δημόσια προσφορά (IPO) της SaudiAramco, του κρατικού πετρελαϊκού κολοσσού και πηγής όλου του πλούτου της χώρας. Αν προχωρήσει με την αποτίμηση των δύο τρισεκατομμυρίων δολαρίων που της αποδίδει ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν –ο νεαρός πρίγκιπας, διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας και αρχιτέκτονας του Οράματος 2030 –θα αντλήσει 100 δισ. δολάρια στις παγκόσμιες αγορές, με το Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη να ανταγωνίζονται για την επικερδή δημόσια εγγραφή, μαζί με το χρηματιστήριο του ίδιου του Ριάντ, το Tadawul.
Αυτό είναι ένα τεράστιο ποσό, τετραπλάσιο από τη μεγαλύτερη IPO μέχρι τώρα. Αλλά είναι μόνο το μισό της εκτιμώμενης αξίας του υπόλοιπου σχεδίου ιδιωτικοποιήσεων.
Παραμένουν βέβαια πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τα κίνητρα για το σχέδιο, τις νομικές και ρυθμιστικές δομές που θα το διέπουν και τη μορφή που θα έχουν οι πωλήσεις: δημόσιες εγγραφές, ντιλ με ιδιωτικές μετοχές ή εμπορικές πωλήσεις σε μη Σαουδάραβες.
Τραπεζίτες λένε ότι υπάρχουν δύο κίνητρα πίσω από το τεράστιο σχέδιο πωλήσεων. Τα μετρητά που θα συγκεντρώσουν οι Σαουδάραβες είναι βέβαια σημαντικά, αλλά αυτό που κυρίως θέλουν είναι να υποστηριχθεί ο στόχος του Οράματος 2030 και να ενθαρρυνθεί η μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην οικονομία.
Υπάρχει σαφέστερη ιδέα για το ποια περιουσιακά στοιχεία προσφέρονται, επειδή σχεδόν όλα είναι δυνητικά προς πώληση. Το Εθνικό Κέντρο Ιδιωτικοποίησης, το οποίο άρχισε να λειτουργεί εφέτος τον Μάρτιο, κατάρτισε έναν κατάλογο που διαβάζεται σαν σύνοψη της οικονομίας της Σαουδικής Αραβίας. «Περιβάλλον, νερό, γεωργία, μεταφορές, ενέργεια, βιομηχανία και ορυκτοί πόροι, εργασία και κοινωνική ανάπτυξη· στέγαση, εκπαίδευση, υγεία, δήμοι· τηλεπικοινωνίες και τεχνολογίες πληροφοριών · υπηρεσίες για το Hajj και το Umrah (ισλαμικό προσκύνημα)», υπόκεινται όλα στο πρόγραμμα.
Μέσα σε αυτή τη λίστα, υπάρχουν κάποια θεωρούμενα «διαμάντια του στέμματος». Εξαιτίας της δημογραφίας με τον μεγάλο νεανικό πληθυσμό, οι τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης του βασιλείου είναι δυνητικά επικερδείς επενδύσεις. Ξεχωρίζει το νοσοκομείο Βασιλιάς Φαϊζάλ, ένα συγκρότημα στο Ριάντ που είναι ίσως η καλύτερη ιατρική εγκατάσταση στο βασίλειο, ως μία από τις πιο πιθανές ιδιωτικοποιήσεις.
Υπάρχουν βέβαια κάποια σοβαρά ζητήματα που σχετίζονται με την πώληση περιουσιακών στοιχείων τα οποία θεωρούνται θεμελιώδη για τον κοινωνικό και πολιτιστικό ιστό της χώρας. Ιδιωτικός έλεγχος της εκπαίδευσης, ίσως με ξένη ανάμειξη, θα ήταν κάτι επαναστατικό στην ισλαμιστική Σαουδική Αραβία. Θα θέλουν, ας πούμε, οι επενδυτές να έχουν τον έλεγχο του προγράμματος σπουδών; Κάτι τέτοιο θα ήταν ενάντια σε ολόκληρο τον πολιτισμό και την υπερ-συντηρητική παράδοση του βασιλείου. Για να ξεπεραστούν αυτές οι ευαισθησίες, άλλα πιο κοσμικά περιουσιακά στοιχεία –όπως σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μονάδες αφαλάτωσης και υποδομές μεταφορών –είναι πιθανότερο να αποτελέσουν τις αρχικές πωλήσεις στο πρόγραμμα.
Η πώληση των αεροδρομίων έχει ήδη ξεκινήσει, με την Goldman Sachs να επιβλέπει την ιδιωτικοποίηση του διεθνούς αεροδρομίου «Βασιλιάς Χαλίντ» στο Ριάντ, ενώ η Changi Airport Group της Σιγκαπούρης έχει κερδίσει την προσφορά για την εκμετάλλευση του αερολιμένα «Βασιλιάς Αμπντουλαζίζ» της Τζέντα.
Το θέμα της ξένης επιχειρηματικής ανάμειξης εξακολουθεί πάντως να προκαλεί εντάσεις. Παραδοσιακά, οι αλλοδαποί που επιθυμούν να ασκήσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες στο βασίλειο χρειάζονταν μια σαουδαραβική επιχείρηση ή ένα άτομο ως «εταίρο» τους, γεγονός που έχει οδηγήσει σε κατηγορίες για αναποτελεσματικότητα και διαφθορά.
Οι κανόνες αυτοί έχουν αλλάξει όσον αφορά ορισμένους τομείς –λιανικό εμπόριο και χονδρική πώληση, μηχανική και πρόσφατα την υγεία και την παιδεία –αλλά μεγάλα τμήματα της σαουδαραβικής οικονομίας δεν προσφέρονται ούτε σήμερα για πλήρη ξένη ιδιοκτησία: τομείς όπως η ενέργεια, η άμυνα, τα μέσα ενημέρωσης και οι τηλεπικοινωνίες.
Υπάρχουν και άλλα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν, καθώς κάποιοι Σαουδάραβες, και όχι μόνο ισλαμιστές φονταμενταλιστές, επικρίνουν το σχέδιο ιδιωτικοποιήσεων ως ντροπιαστικό ξεπούλημα της εθνικής περιουσίας στους ξένους.
HeliosPlus
