Η μαμά και το μαστίγιο

Εσείς πόσα αστέρια Μichelin αισθάνεστε ότι αξίζετε για τον τρόπο που μεγαλώνετε τo παιδί σας; Σχεδόν τα 2/3 των σύγχρονων μητέρων νιώθουν ότι δέχονται κριτική για τον τρόπο που… ασκούν τη μητρότητα, σύμφωνα με δημοσκόπηση που έδωσε εσχάτως στη δημοσιότητα το Νοσοκομείο Παίδων C.S. Μοtt του Μίσιγκαν. Ανατέμνοντας ένα δείγμα 475 μητέρων (με παιδιά ηλικίας έως 5 ετών) από όλες τις Πολιτείες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η δριμεία κριτική δεν προέρχεται από απλούς γνωστούς ή παντελώς αγνώστους στον δρόμο ή online. Οχι, δεν είναι το cyber judging (ήτοι η «κυβερνοεπίκριση») το πρόβλημα. Τα πιο συνήθη και τα πιο καταιγιστικά είναι τα φίλια πυρά: από τον σύντροφο, τους γονείς, τους γονείς του συντρόφου.

«Οι μητέρες αρχίζουν να δέχονται σχόλια για τη γονεϊκότητά τους ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης…» θα πει στους «New York Times» η Μπάρμπρα Χάουαρντ, αναπληρώτρια καθηγήτρια της Παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή Τζονς Χόπκινς. «Υπάρχουν χιλιάδες πράγματα τα οποία ο κόσμος νιώθει ότι δικαιούται να σχολιάσει σχετικά με τον τρόπο που ανατρέφουν τα παιδιά τους». Από τα πλέον «χαριτωμένα» παραδείγματα ήταν προ ημερών ο τρόπος που η Κέιτ Μίντλετον διαχειρίστηκε το μίνι tantrum (νηπιακή κρίση οργής) της πριγκίπισσας Σάρλοτ λίγο πριν από την επιβίβαση της φλεγματικής οικογενείας σε ελικόπτερο. Τα βρετανικά ταμπλόιντ ενθουσιάστηκαν με την απαράμιλλη ψυχραιμία της δούκισσας του Κέιμπριτζ, ενώ διακινήθηκε ευρέως το αποτελεσματικότατο «royal parenting trick» («βασιλικό τρυκ γονεϊκότητας»): γονατίζεις δίπλα στο παιδί και το νουθετείς κοιτώντας το στα μάτια.

Στην εν λόγω αµερικανική έρευνα δεν γίνεται βέβαια πουθενά λόγος για την πιο στυγνή, την πιο διαβρωτική κριτική. Αυτή που εξαπολύει η ίδια η μητέρα –συχνά, με αδυσώπητη λύσσα –ενάντια στον ίδιο της τον εαυτό. Το κατηγορητήριο είναι βαρύτατο και απαγγέλλεται νυχθημερόν. Είμαι απρόσεκτη, ανεπαρκής, ελλειμματική, υπερπροστατευτική, αδιάφορη, νευρωτική, είμαι μητέρα-ελικόπτερο, είμαι μητέρα-Βέγγος, είμαι χωρισμένη, είμαι single mother, δεν έκανα δεύτερο παιδί, έκανα δεύτερο παιδί, δουλεύω πολύ, δεν δουλεύω, δεν μαγειρεύω καλά, δεν μαγειρεύω επαρκώς υγιεινά φαγητά, μια φορά είχα ξεχάσει να ελέγξω την ορθογραφία και πήγε αδιάβαστος στο σχολείο, είμαι Tiger Mom, είμαι άνεργη, δεν το έστειλα σε summer camp στην Οξφόρδη, δεν λέω ωραία παραμύθια, βαριέμαι φρικτά να πηγαίνω στην παιδική χαρά, δεν είχα λεφτά για παιδικό πάρτι, έκανα παιδί σε μεγάλη ηλικία, το κέικ με κινόα δεν μου πέτυχε κ.ο.κ.

Η εργαζόµενη µητέρα (ιδιαίτερα στην Ελλάδα της κρίσης) ίσως να δικαιούται ιδιαίτερη μνεία. Στο μανιφέστο της «Lean Ιn» («Βγες μπροστά»), η Σέριλ Σάντμπεργκ του Facebook εμφανίζεται αποφασισμένη να καταπραΰνει την εγγενή τάση της για αυτοτιμωρία. Εξηγεί ότι η σύγχρονη, κατά τους κοινωνιολόγους, «εντατική μητρότητα» «έχει αυξήσει πολιτισμικά τη σημασία του χρόνου που αφιερώνουν οι γυναίκες στα παιδιά τους». Και όμως υπενθυμίζει ότι π.χ. το 1975 οι μητέρες που έμεναν στο σπίτι δαπανούσαν κατά μέσο όρο 11 ώρες εβδομαδιαίως στη βασική φροντίδα των παιδιών τους, ενώ οι εργαζόμενες μόλις 6 ώρες. Σήμερα, οι αντίστοιχες ώρες είναι 17 και 11. «Αυτό σημαίνει ότι μια εργαζόμενη μητέρα αφιερώνει σήμερα στη φροντίδα των παιδιών της τον ίδιο περίπου χρόνο που αφιέρωνε μια μη εργαζόμενη μητέρα το 1975». Ουδείς δηλαδή λόγος, πάντα κατά τη Σάντμπεργκ, περί στυγνής αυτοκριτικής και ανηλεούς αυτομαστιγώματος. Σε άλλα σημεία, βέβαια, του ιδίου βιβλίου (όταν μιλάει ξανά και ξανά για το θηλυκό «εγγενές έλλειμμα φιλοδοξίας για ηγεσία»), η κυρία Facebook είναι σαν να εναποθέτει στα χέρια της σύγχρονης εργαζόμενης μητέρας τη «γάτα με τις εννιά ουρές».

Το κατηγορητήριο είναι ανεξάντλητο σε αυτή τη σύγχρονη κούρσα της υπερεντατικής μητρότητας. Το θέμα βέβαια δεν είναι τα αστέρια Michelin μητρότητας που εσύ νομίζεις ότι τελικά αξίζεις ή δεν αξίζεις. Δεν έχει σημασία αν σερβίρεις τη μακαρονάδα με κρέμα μαύρης τρούφας ή τριμμένο κεφαλοτύρι. Το θέμα είναι να μπορείς κάπου-κάπου να κάθεσαι στο τραπέζι απέναντι από το παιδί σου και να τρώτε σιωπηλά μαζί.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 3 Σεπτεμβρίου 2017.