Το σκοτάδι και το μεγαλείο της Ιστορίας

Επανήλθαν πρόσφατα στον δημόσιο διάλογο τα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Ο αμερικανός ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, στη μελέτη του Αιματοβαμμένες χώρες: Η Ευρώπη μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν (Παπαδόπουλος), καταπιάνεται με τις προμελετημένες πολιτικές εξόντωσης που εφάρμοσαν τόσο το ναζιστικό όσο και το σοβιετικό καθεστώς, εξολοθρεύοντας δεκατέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους στην Κεντρική Ευρώπη, στις αχανείς πεδιάδες μεταξύ Βερολίνου και Μόσχας. Ο ίδιος υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του άγγλου ιστορικού Τόνι Τζαντ και το βιβλίο Σκέψεις για τον 20ό αιώνα (Αλεξάνδρεια) είναι καρπός αυτής της σχέσης. Ο ιστορικός της εργατικής τάξης και των κινημάτων Γουίλιαμ Α. Πελζ υπογράφει την Ιστορία των λαών της Ευρώπης (Αιώρα) όπου επιχειρεί μια ανασύσταση του ευρωπαϊκού κοινωνικού παρελθόντος «από τα κάτω». Ο Βρετανός Τσάινα Μιέιβιλ δεν είναι ιστορικός αλλά ένας εκπρόσωπος της λογοτεχνίας του φανταστικού. Ομως το βιβλίο του Οκτώβρης: Η ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης (Μεταίχμιο) προσφέρει μιαν άλλη –τρισδιάστατη –ματιά πάνω στην Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, με αφορμή την εφετινή επέτειο, τη συμπλήρωση των 100 χρόνων.

Ο ιστορικός Γουίλιαμ Χ. Μακ Νιλ, που υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, είχε αφιερώσει περισσότερες από τρεις δεκαετίες στη μελέτη του ελληνικού βίου. Με το έργο του Η μεταμόρφωση της σύγχρονης Ελλάδας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Παπαδόπουλος) ξεχώρισε για τον τρόπο με τον οποίο κατανόησε και ερμήνευσε τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας στη μεταπολεμική περίοδο. Με το βιβλίο του 1915 –Ο Εθνικός Διχασμός ο ιστορικός Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος σημείωσε επιτυχία και διαβάστηκε πολύ. Ο ίδιος ετοιμάζει τη νέα του μελέτη Μετά το 1922. Η παράταση του διχασμού (Πατάκης) που αναμένεται με ενδιαφέρον. Ο Βαγγέλης Τζούκας επανέρχεται με τη μελέτη του Ο ΕΔΕΣ (1941-1945) που θα κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Ο στρατηγός Πανουργιάς Πανουργιάς εναντιώθηκε στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, συνελήφθη και εν συνεχεία εξορίστηκε. Στο βιβλίο Ελεύθεροι Ελληνες (Ικαρος) περιγράφει αναλυτικά τα γεγονότα όπως τα βίωσε, ξεκινά από το 1964, δίνει έμφαση στις αρχές του 1967 και καλύπτει εκτενώς τόσο το πραξικόπημα όσο και το βασιλικό αντιπραξικόπημα. Η Αιμιλία Σαλβάνου, στη μελέτη της Η συγκρότηση της ιστορικής μνήμης –Το παρελθόν ως ιστορία και πρακτική (Νεφέλη), επικεντρώνεται στην ιστορία των θρακιωτών προσφύγων του 1922 και εξετάζει τον ρόλο που έπαιξαν οι διανοούμενοι στη διαμόρφωση ενός νέου αφηγήματος για την ελληνικότητα που θα συμπεριλάμβανε την εμπειρία τής προσφυγιάς. Η πρόσληψη και η διαχείριση του παρελθόντος στη σύγχρονη Ελλάδα απασχολεί μια ομάδα γνωστών επιστημόνων στον συλλογικό τόμο Το παρελθόν στο παρόν –Μνήμη, ιστορία και αρχαιότητα στη σύγχρονη Ελλάδα (Καστανιώτης).

Στον συλλογικό τόμο Πέρα από τη λιτότητα –Για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) επιστήμονες που ανήκουν στην «αφρόκρεμα» των οικονομολόγων μας, εδώ και στο εξωτερικό, διερευνούν τι είχε πάει στραβά στα πεδία της οικονομίας όπου η κρίση εκδηλώθηκε πιο έντονα και προτείνουν τι πρέπει να γίνει, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Στο Ανίκητοι ηττημένοι (Πατάκης) ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης γράφει ένα χρονικό των γεγονότων του 2015, δηλαδή ό,τι ο ίδιος αποκαλεί «ελληνική άνοιξη».

Ο Γιάννης Λούλης, που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις των τελευταίων ετών, επανέρχεται με το βιβλίο Στις ρίζες του κακού –Πώς και γιατί εκτροχιάστηκε η Μεταπολίτευση (Καστανιώτης) ενώ ο δημοσιογράφος του «Βήματος» Νίκος Χασαπόπουλος, στο βιβλίο Από τη Χούντα στην Κρίση (Μεταίχμιο), αφηγείται άγνωστα ιστορικά στιγμιότυπα από τον τελευταίο μισό αιώνα. Ο οικονομολόγος Τζον Κέι, στο Με τα λεφτά των άλλων (Κέδρος), υποστηρίζει ότι αναλύει την «απατηλή κερδοφορία» και τα προβλήματα του ανεξέλεγκτου χρηματοπιστωτικού τομέα ενώ ο Μάικλ Λιούις, στο βιβλίο του Flash Boys (Κέδρος) παρουσιάζει μια μικρή ομάδα ανήσυχων μυαλών της Γουόλ Στριτ που προσπαθούν να ξεσκεπάσουν «τα δόλια μέσα και τις πανούργες μεθόδους» της. Από τις Εκδόσεις Επίκεντρο θα διαβάσουμε το Διαφωτισμός –Μια συνοπτική εισαγωγή του Τζον Ρόμπερτσον, μια περιεκτική ιστορία ενός πνευματικού κινήματος.

Ο Ρότζερ Σκρούτον, ένας από τους διασημότερους συντηρητικούς διανοουμένους στον αγγλόφωνο κόσμο, στο βιβλίο του Τρελοί, τσαρλατάνοι, ταραχοποιοί: Διανοούμενοι της Νέας Αριστεράς (Επίκεντρο), επιχειρεί μια συνολική επανεκτίμηση σε ορισμένους από τους στοχαστές που έχουν διαμορφώσει τη σύγχρονη αριστερή σκέψη και ασκεί δριμεία κριτική στις αντιφάσεις τους. Από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου αναμένονται τα βιβλία του. Από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου αναμένουμε το βιβλίο του Πέρι Αντερσον Η λέξη από «Η»: Η περιπέτεια της ηγεμονίας και Τα νέα πρόσωπα του φασισμού του Εντσο Τραβέρσο.

Οι εκδόσεις Πόλις ετοιμάζουν το βιβλίο Οι χρόνιες ασθένειες της δημοκρατίας του Φρεντερίκ Βορμς, καθηγητή φιλοσοφίας στην École Normale Supérieure, Τα βιβλία που μας απελευθερώνουν του φιλοσόφου Τσαρλς Τέιλορ, καθώς και το Η σοσιαλδημοκρατία σήμερα του Ξενοφώντα Κοντιάδη, μια μελέτη για την ιδεολογική και πολιτική ταυτότητα αυτού που στον πολιτικό χάρτη ορίζεται ως Κεντροαριστερά. Στο δοκίμιο Επανάσταση (Ψυχογιός) που κυκλοφόρησε στη Γαλλία πριν από την εκλογή του, ο νέος πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Εμανουέλ Μακρόν αφηγείται την προσωπική του διαδρομή, αποκαλύπτει από πού εμπνέεται και ξεδιπλώνει το όραμά του για τη Γαλλία και το μέλλον της σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.

Στη Γεωπολιτική των ισλαμισμών (Αγρα) η Αν-Κλεμεντίν Λαρόκ, μέσω της πολιτικής Ιστορίας και της Γεωγραφίας, υποστηρίζει ότι ο διεθνής ισλαμισμός είναι μια ψευδαίσθηση και αναδεικνύει την πολλαπλότητα φαινομένων που άπτονται της σημερινής βίαιης πραγματικότητας. Επίσης, εδώ και δεκαετίες το Ιράν βρίσκεται στο προσκήνιο της διεθνούς επικαιρότητας. Οι Τζέφρι και Μπρέντα Πάρκερ καταγράφουν στους Πέρσες (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) όχι μόνο την ιστορία της αρχαίας και της νεότερης Περσίας αλλά περιγράφουν και το παρελθόν αυτό που εξακολουθεί να επηρεάζει δραστικά ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο. Στη συλλογή Μήτε κι η σιωπή είναι πια δική σου (Ποταμός) της τουρκάλας συγγραφέως Ασλί Ερντογάν, ένα βιβλίο που έχει για τίτλο τον στίχο του Γιώργου Σεφέρη, διαβάζουμε τα δημοσιογραφικά κείμενα πάνω στα οποία στηρίχθηκε όλο το κατηγορητήριο της κυβέρνησης Ερντογάν.

Η Μέρι Μπερντ, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στο SPQR –Μια ιστορία της αρχαίας Ρώμης (Αλεξάνδρεια), δεν εξετάζει μόνο το πώς σκεφτόμαστε σήμερα μια ολόκληρη ιστορική περίοδο αλλά δοκιμάζει και όλες τις βολικές ιστορικές ερμηνείες που την ακολουθούν διαχρονικά. Η διακεκριμένη βυζαντινολόγος Εϊβεριλ Κάμερον στο βιβλίο της Η αξία του Βυζαντίου (Πατάκης) μιλάει με τόλμη για επίμαχα ζητήματα ταυτότητας, εθνικότητας και συνέχειας της γλώσσας και της θρησκευτικής πρακτικής, καθώς και για δύσκολα θέματα, όπως η σχέση Ελληνισμού και Ορθοδοξίας. Επανεκδίδεται και Ο βυζαντινός πολιτισμός (Πεδίο) του Αντρέ Γκιγιού, που θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο αποκατάστασης της θολής εικόνας του Βυζαντίου επειδή αποδίδει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του στον χώρο και στον χρόνο.