Το παράδοξο διαδέχεται την κρίση

Οι παλαιότεροι νοσταλγούν ή αυτοβιογραφούνται, οι νεότεροι καταφεύγουν στο φανταστικό, στην αλληγορία, στο παράδοξο. Μυθιστόρημα και διήγημα κάνουν εξίσου νέες εμφανίσεις ενώ αναβαθμισμένο παρουσιάζεται το είδος της ενδιάμεσης νουβέλας. Η θεματολογία της κρίσης φαίνεται πως έχει για τα καλά υποχωρήσει, οι καταξιωμένοι συγγραφείς επιστρέφουν σε οικείους τρόπους και θέματα και οι νέοι παρακολουθούν με πειρακτική διάθεση και πολύ χιούμορ την εποχή και τον εαυτό τους.

Ψηφιακό μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται το Ημερολόγιο της Αλοννήσου (Εστία) του ακαδημαϊκού Θανάση Βαλτινού, που κυκλοφορεί συνδυαστικά σε ψηφιακό και έντυπο υπόστρωμα. Στον ψηφιακό δίσκο ακούμε την ηχογραφημένη θεατροποίηση της ερωτικής ερημίας της Κάσσιας, κρυφές ή τυχαίες μαγνητοφωνήσεις διαλόγων στους οποίους ακούγεται η φωνή του ίδιου του Βαλτινού, αποσπάσματα ραδιοφωνικών εκπομπών, φωνή εφημεριδοπώλη που ανακοινώνει τις δίκες των πρωταιτίων της Χούντας των Συνταγματαρχών και άλλα ηχητικά ντοκουμέντα μιας εποχής. Ο δίσκος και το απομαγνητοφωνημένο κείμενο, σε επιμέλεια του νεοελληνιστή Κωστή Δανόπουλου, συνοδεύονται από το διήγημα «Κάσια Φράγκου. Μικρό ιστορικό», όπου παρουσιάζεται, εν είδει «βιογραφικού σημειώματος», ο σύντομος βίος μιας παράξενης και μοναχικής κοπέλας. Είναι καιρός να ξαναθυμηθούμε τα Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60 (1989) και τη λαγνεία ως θεματικό πόλο του Βαλτινού, σταθερά πρωτοπόρου στους μεταμοντέρνους πειραματισμούς.

Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά; (Μεταίχμιο) ρώτησε η εγγονή της την Αλκη Ζέη. Κι εκείνη της απαντά με ανατρεπτικές και χιουμοριστικές ιστορίες με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία. O ποιητής Χριστόφορος Λιοντάκης (Ο μεγάλος δρόμος, Γαβριηλίδης) καταγράφει με ποιητικό και λιτό τρόπο βιώματα των παιδικών του χρόνων στην Κρήτη σε δεκαπέντε εκτενή αφηγήματα: Ο Παράδεισος της Αρκαδίας, Το μονοθέσιο, Δώματα, Απόπειρες διαφυγής, Εκπλήξεις και θεάματα, Φιλοξενίες και κλειδώματα, Η πρώτη άνοιξη… Στα τρία αυτοβιογραφικά κείμενα του Ημερολογίου μιας επιστροφής (Μελάνι) ο Τηλέμαχος Χυτήρης, με τη ματιά του ποιητή αλλά και του ανθρώπου που μελέτησε τους άλλους από θέσεις ευθύνης και εξουσίας, αφηγείται την επιστροφή από την Ιταλία των σπουδών στην Ελλάδα της δικτατορίας.

Μετά τη στρατευμένη Ακρα ταπείνωση της κρίσης η Ρέα Γαλανάκη επανακάμπτει με τις νουβέλες Δυο γυναίκες, δυο θεές (Καστανιώτης). Μας μεταφέρει στα χρόνια του Μινώταυρου αλλά και στα χρόνια του Γιαννούλη Χαλεπά στην Τήνο και επιστρέφει σε χώρους που γνωρίζει καλά, στην προσπάθεια εξαιρετικών ανδρών και γυναικών να υπερβούν τα όρια της εποχής τους, μεταξύ μυθοπλασίας και μυθιστορηματικού χρονικού. Με τη νουβέλα Γκαλίνα –Η σκοτεινή οικιακή βοηθός, από τον ίδιο εκδότη, ένα θρίλερ με πρωταγωνίστρια μια ηλικιωμένη οικιακή βοηθό που έχει ερωτική σχέση με τη νεαρή κυρία της, κάνει τη φθινοπωρινή του εμφάνιση ο Ανδρέας Μήτσου.

Πιστός στο διήγημα, ο Χρήστος Οικονόμου στις Κόρες του ηφαιστείου (Πόλις) κινείται μεταξύ ουρανού και πραγματικότητας, με πρωταγωνιστές αγγέλους που κάνουν κουπί, φτερωτά άλογα και μαγικά χαλιά και ρομπότ που νοσταλγούν το μέλλον, ενώ η νουβέλα Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία (Κριτική) του Νίκου Ξένιου, μια πολιτική αλληγορία για την ικανότητα προσαρμογής μας στις εκάστοτε συνθήκες και την ενστικτώδη λαχτάρα για τη ζωή, κινείται μεταξύ της εποχής μας και του 16ου αιώνα. Μια σύγχρονη ερωτική ιστορία είναι το νέο μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Τζαμιώτη, Ισως την επόμενη φορά (Μεταίχμιο). Στον ίδιο εκδοτικό, αληθινοί και ψεύτικοι δίδυμοι συντρίβονται στα όρια της ενηλικίωσης στο μυθιστόρημα Ψεύτικοι δίδυμοι του Χρήστου Αγγελάκου ενώ το μυθιστόρημα Στο τέλος νικάω εγώ της Σοφίας Νικολαΐδου κινείται μεταξύ Διχασμού και capital controls.

Περιμένουμε με ενδιαφέρον Το τέλος του κόσμου σε αγγλικό κήπο της Σώτης Τριανταφύλλου, τα Γράμματα σε σινική μελάνη του Τηλέμαχου Κώτσια, το Τυχερό του Κώστα Καβανόζη και τη νουβέλα Σώμα του Αχιλλέα Κυριακίδη από τον Πατάκη, το Μοτέλ Μορένα (Καστανιώτης) του Αλέξη Σταμάτη, τα διηγήματα Τη μέρα που θα σηκωνόμουνα να χορέψω (Αγρα) του Σπύρου Γιανναρά, το μυθιστόρημα Ο κανίβαλος που έφαγε έναν Ρουμάνο (Κέδρος) του Δημήτρη Σωτάκη και την πρώτη μυθιστορηματική εμφάνιση της Ελίζας Παναγιωτάτου, Τεχνικές κολύμβησης (Αντίποδες).

Οι πρωτοεμφανιζόμενοι

Το φλερτ με το φανταστικό και το ανατρεπτικό χιούμορ χαρακτηρίζει τα έργα των επίδοξων πεζογράφων. Ο χημικός μηχανικός Δημήτρης Μεσορράχης, στην Ανάβαση (Εστία), πρώτο του μυθιστόρημα, αφηγείται παιγνιωδώς τις περιπέτειες –επαγγελματικές και ερωτικές –του Κοσμά, ανερχόμενου industrial designer στην Αθήνα της εποχής μας. Αντιθέτως, ο Γιώργος Κούβας στο αλληγορικό Καρμπόν (Κίχλη) παρακολουθεί τον άτολμο Αρη Κοντό, του οποίου η ακοή οξύνεται διαρκώς εξαιτίας μιας ωτίτιδας, να χρησιμοποιεί τους ήχους σαν εργαλεία και να στήνει ηχοπαγίδες.

Με σαράντα πέντε αυτοτελή «ρωπογραφήματα» εμφανίζεται ως πεζογράφος ο μεταφραστής Κώστας Βραχνός, Πρώτα ο Θεός (Νεφέλη), αφηγήσεις φανταστικών ή ημιφανταστικών ιστοριών, με κοινό παρονομαστή το παράδοξο. Από τις ίδιες εκδόσεις και τα διηγήματα Ματάμπρε [Ιστορίες που σκοτώνουν την πείνα] της Σοφίας Μπραϊμάκου, δεκαέξι ιστορίες με πρωταγωνιστές ανθρώπους που καταβροχθίζουν βουλιμικά το παρελθόν και παλινδρομούν μέσα στον εαυτό τους.

Από τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα, η αιρετική Πάπισσα Ιωάννα (Μεταίχμιο) του Εμμανουήλ Ροΐδη κυκλοφορεί σε φιλολογική έκδοση με εισαγωγή του νεοελληνιστή Γιάννη Παπαθεοδώρου, συνοδευόμενη από αναπαραγωγή του αυθεντικού κειμένου του 1866, το κείμενο του αφορισμού του βιβλίου από την Ιερά Σύνοδο και την απάντηση του συγγραφέα. Ο έρωτας ως οπτική προσέγγισης που δίνει μια εικόνα διαφορετική από αυτή που έχουμε συνηθίσει είναι η αφορμή δύο ανθολογιών, μία του Παλαμά: Ο ερωτικός Παλαμάς (Μελάνι) από τον κύπριο νεοελληνιστή Παντελή Βουτουρή, και μία του Παπαδιαμάντη: Ητον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον… (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης) από την καθηγήτρια Αγγέλα Καστρινάκη, η οποία υπογράφει και την εκτενή συνοδευτική σχετική μελέτη.
Φτάνοντας στη γενιά του 1930, θα έχουμε το Νούμερο 31328 (Εστία) του Ηλία Βενέζη σε μονοτονική έκδοση με γλωσσάριο και εκτενές επίμετρο του Σωτήρη Μετεβελή, με το ιστορικό πλαίσιο των διωγμών κατά των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την περίοδο 1908-1923, και την Αμοργό (Πατάκης) του Νίκου Γκάτσου σε αναθεωρημένη έκδοση. Ανέκδοτα κείμενα του Ανδρέα Εμπειρίκου δημοσιεύονται στον τόμο Οι κύκλοι του ζωδιακού. Τα «παραλειπόμενα» του βιβλίου «Γραπτά ή προσωπική μυθολογία» (Αγρα) σε επιμέλεια Γιώργη Γιατρομανωλάκη και από τις ίδιες εκδόσεις θα κυκλοφορήσουν Πέντε ανέκδοτα ποιήματα, πέντε ανέκδοτες μεταφράσεις και δέκα άγνωστα έργα του Νίκου Εγγονόπουλου.

Πυκνώνουν και οι επανεμφανίσεις των μεταπολεμικών συγγραφέων. Οι νουβέλες «Ιαγουάρος», «Ο πυγμάχος», «Η μηχανή», «Το σοκάκι» του Αλέξανδρου Κοτζιά θα κυκλοφορήσουν στον τόμο Τα παιδιά του Κρόνου (Πατάκης) ενώ από τον ίδιο εκδότη θα τυπωθούν Απαντα τα πεζά του Γιώργου Χειμωνά και από την Κίχλη θα κυκλοφορήσουν σε νέες εκδόσεις με επίμετρα η συλλογή διηγημάτων Καλαμάς κι Αχέροντας του Χριστόφορου Μηλιώνη και το διήγημα «Η Ομορφάσχημη» του Νίκου Καχτίτση.

Αξίζει να συγκρατήσετε και τρεις συγκεντρωτικές εκδόσεις ποίησης: Ποιήματα (Μελάνι) του Χρήστου Μπράβου (1948-1987), τα ποιητικά άπαντα Ποιήματα 1943-2012 (Κίχλη) του Τίτου Πατρίκιου και τα Ποιήματα 1969-1999 (Κέδρος) του Ντίνου Σιώτη.