Ο άνθρωπος στοχάζεται, δημιουργεί, αφηγείται

Επετειακές αφορμές, πρόσφατες αρχειακές έρευνες και ερευνητική αφοσίωση ζωής εκβάλλουν στα νερά του φιλολογικού δοκιμίου. Την οργανική σχέση ανάμεσα στον θεωρητικό και κριτικό Παλαμά και στον λογοτέχνη Παλαμά προβάλλει ο τόμος Ο πύργος και το γιοφύρι: μελετήματα για τον Κωστή Παλαμά (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης – ΠΕΚ) σε επιμέλεια Ελένης Πολίτου-Μαρμαρινού.

Τα ποιήματα, επιστολές, κριτικές, την πρόσληψη του έργου του και άλλα περί Καρυωτάκη συμπυκνώνει ο Δημήτρης Δημηρούλης στο Κώστας Καρυωτάκης (Gutenberg). Στις ίδιες εκδόσεις, με την αφορμή του Ετους Καζαντζάκη-2017 ο Θανάσης Αγάθος γράφει για τον Νίκο Καζαντζάκη στον Κινηματογράφο και ο Δημήτρης Αγγελάτος στον τόμο Λογοτεχνία και Ζωγραφική μελετά τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο τέχνες. Τη γραμματολογική αποκατάσταση του Τάκη Παπατσώνη επιχειρεί ο Σταύρος Ζουμπουλάκης στο Αρχή σοφίας και κατακόκκινα όνειρα. Πίστη και έρωτας στον Τ. Κ. Παπατσώνη (Πόλις) αναλύοντας τους λόγους της παραγνώρισής του. Δώδεκα κριτικά κείμενα για μεταπολεμικούς ποιητές και ποιητές της γενιάς τού ’70 συγκεντρώνει ο Θανάσης Μαρκόπουλος στο Ματιές ενόλω ΙΙ (Μελάνι).

Συμπληρώθηκαν πέρυσι ογδόντα χρόνια από τον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου και θα κυκλοφορήσουν εφέτος δύο βιογραφίες του: Ελευθέριος Βενιζέλος: Ο οραματιστής του εφικτού (Μεταίχμιο), αφήγηση της πολιτικής του διαδρομής από τον ιστορικό Θάνο Βερέμη, και Ελευθέριος Βενιζέλος. Μια βιογραφία (Εστία), εξιστόρηση της ζωής του από τη γέννηση μέχρι τον θάνατό του, από τον Νικόλαο Εμμ. Παπαδάκη, διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος».

Στη βιογραφία John Meynard Keynes (Μελάνι) o Ράινχαρτ Μπλόμερτ διερευνά αν ο επιδραστικός και αντιφατικός Κέινς ήταν τελικά κεϊνσιανός· παράλληλα θα κυκλοφορήσει και η πραγματεία του Κέινς Οικονομικές προοπτικές για τα εγγόνια μου (Περισπωμένη), γραμμένη το 1930, όπου φαντάζεται πώς θα είναι οι κοινωνίες μας εκατό χρόνια μετά –φανερό ότι οι συζητήσεις στο πραγματικό επίπεδο της πολιτικής και της οικονομίας επηρεάζουν τις επιλογές των εκδοτών.

Ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης, από τους πρωταγωνιστές της πολιτικής σκηνής των τελευταίων δεκαετιών ως στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, κυκλοφορεί το δεύτερο μέρος της πολιτικής αυτοβιογραφίας του: Οπως τα έζησα 1981-1993 (Πατάκης). Αναμένουμε τις Σελίδες από το Ημερολόγιο της Δικτατορίας (Ποταμός) του Τάκη Λαμπρία, με εισαγωγή του νέου ιστορικού Κωστή Κορνέτη. Στις ίδιες εκδόσεις ο Ηλίας Κουλουκουντής στις Απρόσιτες ακτές. Η ζωή σε μια ελληνική εφοπλιστική οικογένεια εξιστορεί την εφοπλιστική οικογενειακή παράδοση και περιγράφει το σύμπαν των ονομαστών ελλήνων εφοπλιστών του εξωτερικού. Την κοινή της πορεία με τον Γιάννη Σακελλαράκη αφηγείται η αρχαιολόγος Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη στον τόμο Οταν μίλησε ο χρόνος (Ικαρος), ιστορία δύο ανθρώπων που άφησαν το δικό τους αποτύπωμα στην Αρχαιολογία. Ο Μαρκ Μαζάουερ στο συγκινητικό Αυτό που δεν είπες. Το παρελθόν στη Ρωσία και το ταξίδι του νόστου (Αγρα) διηγείται την πορεία μελών της οικογένειάς του από την πολιορκία του Στάλινγκραντ στο γκέτο της Βίλνα, στο κατεχόμενο Παρίσι και στο Λονδίνο. Καθώς συμπληρώνονται τον Δεκέμβριο είκοσι χρόνια από τον θάνατο του Κορνήλιου Καστοριάδη, η δημοσιογράφος Τέτα Παπαδοπούλου δίνει ερεθίσματα για γνωριμία με τη σκέψη του μέσα από συνεντεύξεις και ομιλίες του στο Για τον Κορνήλιο Καστοριάδη: «Είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας» (Κριτική).

Οι αποκαλύψεις της γραμματέως του Γκέμπελς Μπρουνχίλντε Πόμσελ στο Δεν θέλαμε να ξέρουμε (Μεταίχμιο) αποτελούν προειδοποίηση για την επιστροφή των αυταρχικών καθεστώτων. Η Ραχήλ Χασσίδ Καλαντζοπούλου καταθέτει τη δική της μαρτυρία από τον εγκλεισμό στο στρατόπεδο Μπέργκερ Μπέλσεν στο Εδώ δεν έχει γιατί (Ποταμός) και στο δοκίμιο ιστορικής βιογραφίας Λούνα η Ρίκα Μπενβενίστε μας προκαλεί να ξανασκεφτούμε τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στα χρόνια του Ολοκαυτώματος και στα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Οι συνεργάτες του τόμου Φυλετικές θεωρίες στην Ελλάδα. Προσλήψεις και χρήσεις στις επιστήμες, την πολιτική, τη λογοτεχνία και την ιστορία της τέχνης κατά τον 19ο και 20ό αιώνα (ΠΕΚ), σε επιμέλεια Εφης Αβδελά κ.ά., μελετούν τη διάχυση των φυλετικών θεωριών στην Ελλάδα από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα και ο νεοελληνιστής Παντελής Βουτουρής εστιάζει στις σημαντικότερες ιδεολογίες της εικοσιπενταετίας ανάμεσα στις δύο καταστροφές του 1897 και του 1922 στον τόμο Ιδέες της σκληρότητας και της καλοσύνης (Εθνικισμός, ρατσισμός, σοσιαλισμός, 1897-1922) (Καστανιώτης).

Σε νέα έκδοση, με επίμετρο του Νίκου Αλιβιζάτου, θα κυκλοφορήσει το δοκίμιο Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου (Εστία), του Ρόδη Ρούφου για τον πολιτισμό και τους βαρβάρους που κατά καιρούς τον απειλούν. Την πορεία από τους αρχαίους θεούς στον χριστιανισμό εκθέτει στο Από τον Δία στον Χριστό (Gutenberg) η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. Φτάσαμε σήμερα στον άνθρωπο-θεό της ανθρωπότητας, υποστηρίζει ο ισραηλινός ιστορικός Γιουβάλ Νώε Χαράρι στο βιβλίο του Homo Deus (Αλεξάνδρεια) και διακινδυνεύει προβλέψεις για το μέλλον.

Από τις ίδιες εκδόσεις θα κυκλοφορήσει η μελέτη Οι Ελληνες και ο ελληνικός έρωτας. Μια ριζοσπαστική επανεκτίμηση της ομοφυλοφιλίας στην αρχαία Ελλάδα του βρετανού κλασικιστή Τζέιμς Ντέιβιντσον. Η Γιούλη Ράπτη και ο Θωμάς Συμεωνίδης διερευνούν την επικαιρότητα της σκέψης του Μπένγιαμιν στον τόμο Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν και τα νέα μέσα. Αισθητικές και πολιτικές προεκτάσεις (Νεφέλη) και μια ανθολογία κειμένων για το μαύρο χρώμα, με κείμενα από την αρχαιότητα ως τον 20ό αιώνα, θα μας μυήσει στη Σαγήνη του μαύρου (Αγρα).

Στο Ταξίδι στη Νέα Υόρκη (Πόλις) ο Νίκος Μπακουνάκης καταγράφει μικρόκοσμους της αμερικανικής μητρόπολης και καθημερινές ιστορίες από την πρόσφατη παραμονή του στο Μεγάλο Μήλο και η Λένα Διβάνη συνιστά τα ταξίδια ως συνέχιση της εκπαίδευσης μετά το σχολείο στο Τι έμαθα περπατώντας στον κόσμο (Καστανιώτης).

Ενα παράθυρο στη ζωή του Βίνσεντ βαν Γκογκ από το 1872 ως το 1890 θα ανοίξει ο τόμος Επιλογή από τις επιστολές του (Κέδρος), σε επιλογή Λίλας Κονομάρα και επιστημονική επιμέλεια Ευθυμίας Ε. Μαυρομιχάλη. Με τις Δύο επιστολές: Χάνα Αρεντ και Γκέρσομ Σόλεμ (Αγρα) για τη ρηχότητα του κακού εγκαινιάζεται η νέα σειρά του εκδοτικού οίκου με επιστολές μεγάλων προσωπικοτήτων γύρω από κάποιο σημαντικό ιδεολογικό, ιστορικό ή αισθητικό διακύβευμα ενώ η Αλληλογραφία Βαγγέλη Ραπτόπουλου με τον Μένη Κουμανταρέα (Πατάκης) αναμένεται να φωτίσει το έργο και τη σχέση των δύο λογοτεχνών.

Ο Αλέξης Πανσέληνος παραδίδει 48 απλά μαθήματα δημιουργικής γραφής (Κίχλη), ο ιστορικός Ιβάν Ζαμπλονκά στο Ιστορία είναι μια σύγχρονη λογοτεχνία (Πόλις) εξηγεί πώς εννοεί τη δημιουργική σχέση της Ιστορίας με τις άλλες κοινωνικές επιστήμες και τη λογοτεχνία και ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης στις Πικρές αλήθειες της γλώσσας μου (Μεταίχμιο) απαντά στις ερωτήσεις του δημοσιογράφου Γιάννη Ν. Μπασκόζου για τη γλώσσα και τη δική του πορεία μέσα σε αυτήν.

Η νέα έκδοση της Ιστορίας της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας: από τον 8ο αιώνα π.Χ. έως τον 6ο αιώνα μ.Χ. (University Studio Press) του Φράνκο Μοντανάρι, σε επιμέλεια του ακαδημαϊκού Αντώνη Ρεγκάκου και φιλολογική επιμέλεια Αιμίλιου Μαυρουδή, αξιοποιεί τα πρόσφατα παπυρικά ευρήματα και διεπιστημονικά δεδομένα και η Ιστορία της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας (Πατάκης) του Φίλιππου Φιλίππου θα καλύψει επιτέλους ένα βασικό βιβλιογραφικό κενό στον χώρο του ελληνικού νουάρ.