Οι Ευρωπαίοι θωρακίζονται για τρομοκρατικές επιθέσεις με οχήματα

Τα μέτρα για την αποτροπή τρομοκρατικών επιθέσεων με αυτοκίνητα που πέφτουν πάνω σε πεζούς γίνονται πραγματικότητα στην Ευρώπη, ιδίως μετά την επίθεση στη Βαρκελώνη. Οι Αρχές της πρωτεύουσας της Καταλωνίας τοποθέτησαν κινητά εμπόδια στις ζώνες «υψηλού κινδύνου» εν αναμονή τεχνικής μελέτης για μόνιμα εμπόδια. Στη Μαδρίτη, στη Μάλαγα, στην Πάλμα και στη Σαραγόσα τοποθετούνται τσιμεντένιες κολόνες και ενισχυμένες γλάστρες –σαν εκείνες που υπάρχουν εδώ και χρόνια γύρω από την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα –για να προστατεύσουν πεζόδρομους και πλατείες. Ηδη τον Ιανουάριο η Μαδρίτη είχε απαγορεύσει την είσοδο φορτηγών στην πόλη εν όψει της παραδοσιακής παρέλασης των Θεοφανίων.

Η τρομοκρατική απειλή από αυτοκίνητα οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου τομέα ασφαλείας, στον οποίο εξειδικευμένες εταιρείες βοηθούν τις Αρχές των πόλεων να αναπτύξουν πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την προστασία των πεζών, διατηρώντας παράλληλα την πρόσβαση σε οχήματα όπως ασθενοφόρα και πυροσβεστικά. Στόχος είναι να ενισχυθεί το αίσθημα της ασφάλειας ανάμεσα στους πολίτες.

Εμπόδια από μπετόν

Στο Μιλάνο τοποθετήθηκαν τσιμεντένια εμπόδια στους δρόμους που οδηγούν προς τον καθεδρικό ναό και τη διπλανή Γκαλερία Βιτόριο Εμανουέλε που είναι δημοφιλείς στους τουρίστες. Στη Φλωρεντία ανακοινώθηκε ότι θα τοποθετηθούν εμπόδια και γλάστρες συμβατά με το στυλ της πόλης. Στο Λονδίνο έχουν τοποθετηθεί κινητά εμπόδια στις εισόδους πεζοδρόμων, στο Πάρκο Σεντ Τζέιμς και στο Μπάκιγχαμ, και μόνιμα στις γέφυρες του Γουεστμίνστερ και του Λονδίνου όπου σημειώθηκαν τρομοκρατικές επιθέσεις με οχήματα.

Στο Βερολίνο, στη Φρανκφούρτη και στο Ντίσελντορφ τσιμεντένια εμπόδια τοποθετούνται σε υπαίθριες γιορτές και φεστιβάλ.

Εν όψει της Οκτόμπερφεστ, το Μόναχο απαίτησε από όλα τα φορτηγά που θα χρησιμοποιηθούν να εγγραφούν εκ των προτέρων και να έχουν αποχωρήσει από τον χώρο της γιορτής πριν από τις 9 π.μ., όταν θα αρχίσει να μπαίνει ο κόσμος.

Στο Παρίσι επεκτάθηκε η περίμετρος ασφαλείας γύρω από τον Πύργο του Αϊφελ. Στη Νίκαια, όπου πέρυσι σημειώθηκε η πιο πολύνεκρη επίθεση με φορτηγό, οι Αρχές επένδυσαν 20 εκατ. ευρώ για την προστασία των πεζών με κολόνες και μεταλλικούς φράχτες. Στα φεστιβάλ, όπως των Καννών και της Αβινιόν, λαμβάνονται μέτρα, όπως τοποθέτηση εμποδίων και αυστηροί έλεγχοι.

Ιδέα της Αλ Κάιντα

Η ιδέα για τη χρήση οχημάτων ως όπλων ήταν της Αλ Κάιντα. Πρωτοκυκλοφόρησε το 2010 στο αγγλόφωνο περιοδικό «Inspire» της τρομοκρατικής οργάνωσης. Το άρθρο είχε τη φωτογραφία ενός φορτηγού με τον τίτλο «Η απόλυτη μηχανή κουρέματος του γκαζόν» και προέτρεπε τους «πιστούς» να «κουρέψουν τους εχθρούς του Αλλάχ».

Σύμφωνα με στοιχεία που βρέθηκαν στο σπίτι όπου συνελήφθη ο Οσάμα μπιν Λάντεν στο Πακιστάν, ο αρχηγός της Αλ Κάιντα διαφώνησε με το άρθρο –επειδή η χρήση οχημάτων ως όπλων θα είχε ενδεχομένως ως θύματα και σουνίτες μουσουλμάνους –και τάχθηκε υπέρ της στοχευμένης βίας.

Την ιδέα επανέφερε το Ισλαμικό Κράτος. Το 2014 ο κορυφαίος προπαγανδιστής του, Αμπού Μοχάμεντ αλ Αντνάνι, που πιστεύεται ότι σκοτώθηκε πέρυσι στη Συρία, προέτρεψε τους οπαδούς του Χαλιφάτου: «Πατήστε (σ.σ.: τους απίστους) με το αυτοκίνητό σας». Εκτοτε το Ισλαμικό Κράτος έχει επαναλάβει πολλές φορές αυτή την προτροπή.

Χαμηλό κόστος

Η αυξανόμενη χρήση οχημάτων ως όπλων αποτελεί απόδειξη της ανόδου της «τρομοκρατίας χαμηλού κόστους». Συνδέεται με την όλο και μεγαλύτερη αποδυνάμωση του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στη Συρία, όπως και με την εξολόθρευση ηγετικών φυσιογνωμιών του Χαλιφάτου. Ελλείψει πόρων για διοργάνωση και συντονισμό, η χρήση ενός αυτοκινήτου ως όπλου προσφέρεται σαν η καλύτερη εναλλακτική. Επιπλέον, η απλότητα της μεθόδου αυτής σκορπά τον τρόμο στις δυτικές κοινωνίες, όπου οι πεζοί έχουν συνηθίσει να αισθάνονται ασφαλείς στα πεζοδρόμια και στις πλατείες.

Το πρόβλημα είναι ότι εκτός από τους ισλαμιστές υπάρχουν και οι μιμητές τους. Πρώτον, οι αντιμουσουλμάνοι, όπως εκείνος που έπεσε πάνω στους πιστούς που έβγαιναν από τζαμί στο Φίνσμπουρι Παρκ του Λονδίνου τον Ιούνιο. Δέκα ημέρες αργότερα Αρμένιος έκανε το ίδιο ρίχνοντας το αυτοκίνητό του σε μουσουλμάνους που έβγαιναν από τζαμί στο Κρετέιγ, στα περίχωρα του Παρισιού. Την περασμένη εβδομάδα ακροδεξιός οπαδός της «υπεροχής της λευκής φυλής» έπεσε με το αυτοκίνητό του πάνω σε αντιρατσιστές διαδηλωτές στο Σάρλοτσβιλ των ΗΠΑ, σκοτώνοντας μία γυναίκα και τραυματίζοντας 19 άτομα. Δεύτερον, υπάρχουν οι ψυχοπαθείς μιμητές, όπως εκείνος που δύο ημέρες μετά το Σάρλοτσβιλ παρέσυρε με το αυτοκίνητό του τα τραπέζια πιτσαρίας σε πεζοδρόμιο, σκοτώνοντας μια νεαρή γυναίκα και τραυματίζοντας 12 άτομα στη Γαλλία. Μία εβδομάδα αργότερα έτερος ψυχοπαθής σκότωσε μια γυναίκα όταν έριξε το αυτοκίνητό του σε στάση λεωφορείου στη Μασσαλία.

Πώς ο διπρόσωπος ιμάμης στρατολόγησε τους τρομοκράτες της Βαρκελώνης

Είχε εκπαιδευθεί από την Αλ Κάιντα και εφάρμοσε ό,τι έμαθε για να σκοτώσει για λογαριασμό του Ισλαμικού Κράτους. Ο ιμάμης Αμπντελμπακί Ες Σάτι παρίστανε τον μετριοπαθή αλλά στην πραγματικότητα στρατολογούσε νεαρούς μουσουλμάνους και σχεδίαζε μεγάλη βομβιστική επίθεση, η οποία ματαιώθηκε επειδή ο εκρηκτικός μηχανισμός εξερράγη από λάθος στο Αλκανάρ, την παραμονή της επίθεσης στη Βαρκελώνη, σκοτώνοντας τον ίδιο και ένα ακόμα μέλος του τρομοκρατικού πυρήνα του. Τέτοια ήταν η πλύση εγκεφάλου που είχε κάνει στους υπόλοιπους που αποφάσισαν να προχωρήσουν, χρησιμοποιώντας το φορτηγό που είχαν νοικιάσει για να πέσουν πάνω σε πεζούς στη Λας Ράμπλας αντί να το παγιδεύσουν με εκρηκτικά, σκοτώνοντας 15 πολίτες.

Για να μην κινεί υποψίες, ο Ες Σάτι φορούσε τζιν παντελόνια – «ντυνόταν σαν χίπστερ» έγραψαν οι «New York Times» – και είχε μικρό μούσι. Ηταν ευγενικός και πολύ διακριτικός, και είχε εκπαιδεύσει και τους υπόλοιπους να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Γι’ αυτό κατάφερε να ξεφύγει από το ραντάρ της αστυνομίας, η οποία μετά τον θάνατό του εντόπισε στοιχεία – όπως ένα βιβλίο με τίτλο «Στρατιώτης του Ισλαμικού Κράτους στη Γη της Ανδαλουσίας» – και αποκάλυψε την τρομοκρατική του δραστηριότητα.

Ο Ες Σάτι γεννήθηκε στο Μαρόκο πριν από περίπου 45 χρόνια, σε χωριό κοντά στην Ταγγέρη. Ελάχιστα είναι γνωστά για την παιδική του ηλικία.

Το όνομα του Ες Σάτι έγινε πρώτη φορά γνωστό στις ισπανικές Αρχές το 2006, όταν συνδέθηκε με μια υπόθεση στρατολόγησης μουτζαχεντίν για να πολεμήσουν στο Ιράκ. Τουλάχιστον ένας από τους κατηγορουμένους για εκείνη την υπόθεση είχε βοηθήσει να διαφύγουν οι υπεύθυνοι για την τρομοκρατική επίθεση στη Μαδρίτη το 2004.

Η επόμενη φορά που ο Ες Σάτι είχε πάρε-δώσε με την αστυνομία ήταν το 2010, όταν συνελήφθη για τη μεταφορά 12 κιλών χασίς από το Μαρόκο στην Ισπανία. Καταδικάστηκε σε τετραετή ποινή φυλάκισης την οποία εξέτισε στη φυλακή του Καστεγιόν, κοντά στη Βαλένθια, όπου έγινε στενός φίλος του Ρασίφ Αγκλίφ, του αποκαλουμένου και «Ελ Κονέχο» («Το Κουνέλι»), που εκτίει 18 χρόνια για ανάμειξη στην τρομοκρατική επίθεση της Μαδρίτης.

Οταν αποφυλακίστηκε, ισπανός δικαστής ανέτρεψε διαταγή για την απέλασή του από την Ισπανία με το σκεπτικό ότι «είχε εργασία και επεδείκνυε προσπάθεια ένταξης» στην κοινωνία. Ο Ες Σάτι εγκαταστάθηκε στη Βιλανόβα ι λα Ζελτρού, κοντά στη Βαρκελώνη. Εκεί μοιράστηκε το διαμέρισμα του Μοχάμεντ Μραμπέτ Φάσι, ο οποίος είχε περάσει επτά χρόνια στη φυλακή για την τρομοκρατική επίθεση της Μαδρίτης.

Το 2015 εγκαταστάθηκε στο Ριπόλ που αναζητούσε ιμάμη. Νοίκιασε ένα δυάρι, προς 150 ευρώ τον μήνα, το οποίο μοιραζόταν με συγκάτοικο. Αρχικά ανέλαβε το μικρό τζαμί της πόλης αυτής των 10.000 κατοίκων, από τους οποίους οι 500 μουσουλμάνοι, και στη συνέχεια άνοιξε μεγαλύτερο τζαμί.

Σύντομα άρχισε να πλησιάζει τους νεαρούς μουσουλμάνους του Ριπόλ που είχε ξεχωρίσει για στρατολόγηση. Ολοι όσοι μπήκαν στο στόχαστρό του ήταν «κανονικοί» νέοι: είχαν δουλειά, ήταν ενταγμένοι στην κοινωνία, μιλούσαν ισπανικά και καταλανικά.

Νέοι 18 ως 21 ετών

Η στρατηγική που ακολούθησε ήταν εκείνη που περιγράφει εγχειρίδιο της Αλ Κάιντα. Επικεντρώθηκε σε νέους 18 ως 21 ετών επειδή είναι «αγνοί» και λιγότερο επιρρεπείς στο να προδώσουν την ομάδα. Στρατολόγησε αδέλφια – ανάμεσα στους 12 τρομοκράτες της Βαρκελώνης υπήρχαν τέσσερα ζεύγη αδελφών – επειδή οι οικογενειακοί δεσμοί ενισχύουν την αφοσίωσή τους. Εκανε επίκληση στην τιμή τους, στο αίσθημα δικαιοσύνης και σε άλλες παρόμοιες αξίες – αν ήταν ευαίσθητοι στην αδικία, για παράδειγμα, τους μιλούσε μέρα-νύχτα για τις αδικίες που διαπράττονται κατά των παιδιών και των γυναικών στη Συρία και στο Ιράκ. Επέλεγε νέους με φτωχούς και συχνά αναλφάβητους γονείς που δεν είχαν κανέναν έλεγχο των παιδιών τους. Πρέπει να του πήρε αρκετό καιρό για να επιλέξει ποιους θα στρατολογούσε και λιγότερο για να ολοκληρώσει την πλύση εγκεφάλου τους.

Λορέντζο Βιντίνο: «Μεγαλύτερος ο κίνδυνος στην Κεντρική Ευρώπη, αμελητέος στην Ελλάδα»

«Οι ευρωπαϊκές χώρες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο τρομοκρατικής επίθεσης είναι εκείνες που εμφανίζουν μεγαλύτερη τζιχαντιστική δραστηριότητα» λέει στο «Βήμα» ο Λορέντζο Βιντίνο, διευθυντής του Προγράμματος για τον Εξτρεμισμό του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ. «Πρόκειται κυρίως για χώρες της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης».

Ως ειδικός στον ισλαμισμό στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, με έρευνες που τα τελευταία 15 χρόνια επικεντρώνονται στα τζιχαντιστικά δίκτυα στη Δύση, ο δρ Βιντίνο είναι ο πρώτος που έκανε τη διασύνδεση ανάμεσα στη μικρή πόλη Καμπρίλς – όπου πέντε από τους τζιχαντιστές του πυρήνα που σκόρπισε τον θάνατο στην Καταλωνία έπεσαν με ένα Audi A3 πάνω σε πεζούς – και των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001: «Δίπλα στο Καμπρίλς βρίσκεται το Σαλού, η πόλη όπου ο Μοχάμεντ Ατα (σ.σ.: ο επικεφαλής των αεροπειρατών της 11ης Σεπτεμβρίου) πραγματοποίησε την τελευταία του συνάντηση στην Ευρώπη» προτού πιλοτάρει το πρώτο αεροπλάνο που έπεσε στους Δίδυμους Πύργους. Πιστεύεται ότι στο Σαλού, ο Ατα συναντήθηκε με ανώτατο στέλεχος της Αλ Κάιντα.

«Στην Ευρώπη, παρατηρούμε ότι οι περισσότερες τρομοκρατικές απειλές είναι γηγενείς: τα άτομα που τις πραγματοποιούν προέρχονται από τις περιοχές όπου σημειώνονται οι επιθέσεις, ζουν ή ακόμη και έχουν γεννηθεί εκεί» συνεχίζει μιλώντας στο «Βήμα». «Μερικοί από αυτούς μπορεί να πήγαν στη Συρία και να επέστρεψαν, οι περισσότεροι όμως είναι γέννημα-θρέμμα της περιοχής όπου δρουν».

Σύμφωνα με τον δρα Βιντίνο, μεγαλύτερο κίνδυνο τρομοκρατικής επίθεσης διατρέχουν η Γαλλία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Αυστρία, η Βρετανία και οι σκανδιναβικές χώρες. Παρά την επίθεση στη Βαρκελώνη την περασμένη εβδομάδα, «η Νότια Ευρώπη διατρέχει μικρότερο κίνδυνο».

«Υπάρχουν τζιχαντιστικά δίκτυα στην Ιταλία, στην Ισπανία και ένα μικροσκοπικό στην Πορτογαλία. Στην Ελλάδα, την τελευταία φορά που την επισκέφθηκα, το περυσινό καλοκαίρι, συναντήθηκα με αντιτρομοκρατικές αρχές και τόσο η δική μου όσο και η δική τους εκτίμηση είναι ότι δεν υπάρχει γηγενής ισλαμιστική τρομοκρατία. Η Ελλάδα δέχεται μεγάλες προσφυγικές ροές και έχει αποτελέσει πέρασμα γνωστών τζιχαντιστών, όπως εκείνου που έδρασε στη Γαλλία το 2015, αλλά δεν δίνω μεγάλη σημασία στο πέρασμα. Οι τρομοκράτες βρίσκονται ήδη εδώ στην Ευρώπη, εμείς τους παράγουμε. Μερικοί επιστρέφουν από τη Συρία μέσω των προσφυγικών ροών, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουμε εντοπίσει ανάμεσα στους πρόσφυγες άτομα που ενδιαφέρονται να πραγματοποιήσουν τρομοκρατικές ενέργειες».

Η Ιταλία έχει προς το παρόν «γλιτώσει» από την ισλαμιστική τρομοκρατία για τρεις λόγους: «Πρώτον, εμφανίζει χαμηλά επίπεδα ριζοσπαστικοποίησης, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Νότιας Ευρώπης. Ενδεικτικός είναι ο αριθμός των ξένων μαχητών που στέλνει κάθε χώρα στη Συρία: από τη Γαλλία έχουν πάει 1.800, τη Γερμανία 1.000, τη Βρετανία 1.000, το Βέλγιο 600 και την Αυστρία 350, ενώ από την Ιταλία 125 και την Ισπανία 200 – αυτό μας δίνει μια ιδέα για το ότι το πρόβλημα είναι μικρότερο».

«Δεύτερον, η αντιτρομοκρατική υπηρεσία της Ιταλίας δρα πολύ επιθετικά και απελαύνει δύο με τρία άτομα την εβδομάδα. Οποιος εμφανίζει ριζοσπαστικοποίηση και δεν έχει ιταλική υπηκοότητα απελαύνεται πάραυτα, το οποίο εμποδίζει τον σχηματισμό ενός τζιχαντιστικού πυρήνα. Εχουν απελαθεί περισσότερα από 70 άτομα από την αρχή του 2017».

«Ο τρίτος λόγος είναι η τύχη, η σύμπτωση. Δεν μπορώ να πω γιατί στην Ισπανία την περασμένη εβδομάδα. Καμία χώρα δεν είναι απρόσβλητη» καταλήγει.

Επιθέσεις και θυματα

Εξετάζονται οι επιθέσεις που είχαν τουλάχιστον ένα θύμα από το 2002 μέχρι σήμερα στην Ευρώπη (περιλαμβάνεται η Ρωσία και η Τουρκία).

Με όπλα

21 επιθέσεις

89 νεκροί ανά επίθεση κατά μέσο όρο

266 τραυματίες ανά επίθεση κατά μέσο όρο

Με εκρηκτικά

69 επιθέσεις

86νεκροί ανά επίθεση κατά μέσο όρο

349 τραυματίες ανά επίθεση κατά μέσο όρο

Με όχημα-όπλο