Πόρισμα-κόλαφος για τη λειτουργία των ιδιωτικών τραπεζών Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος (ΟΠΑ) βρίσκεται στο γραφείο του αναπληρωτή υπουργού Υγείας κ. Παύλου Πολάκη. Σύμφωνα με πληροφορίες, στην έκθεση υποστηρίζεται ότι οι ιδιωτικές τράπεζες ΟΠΑ, καθώς δεν έχουν άδεια από το υπουργείο Υγείας ούτε πιστοποίηση από αρμόδιο οργανισμό, και με δεδομένο ότι δεν είναι γνωστές οι συνθήκες φύλαξης του γενετικού υλικού, πρέπει να κλείσουν.
Η έκθεση παραδόθηκε στην ηγεσία του υπουργείου Υγείας προ διμήνου, την περίοδο που έσκασε το «κανόνι» της εταιρείας Ιατρική Τεχνολογική Ελληνική Τράπεζα Βλαστοκυττάρων ΑΕ, με διακριτικό τίτλο «Stem-Health Hellas», σκορπίζοντας αγωνία σε δεκάδες χιλιάδες γονείς οι οποίοι την είχαν εμπιστευθεί για τη φύλαξη του γενετικού υλικού των παιδιών τους. Εκτοτε ακολούθησαν δεκάδες καταγγελίες γονέων προς τον Συνήγορο του Καταναλωτή κ.Λευτέρη Ζαγορίτη,ο οποίος την Πέμπτη κατέθεσε στον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών μηνυτήρια αναφορά για τη διερεύνηση τέλεσης αξιόποινων πράξεων και τον ενδεχόμενο καταλογισμό ποινικών ευθυνών.
«Λειτουργούν χωρίς άδεια»
«Από την έρευνα που κάναμε προέκυψε ότι καμία ιδιωτική εταιρεία δεν είχε ζητήσει άδεια από το υπουργείο Υγείας, ως όφειλε βάσει νόμου του 2011, ο οποίος προβλέπει ότι πρέπει οι εν λόγω εταιρείες να λάβουν άδεια από το υπουργείο Υγείας μετά τη σύμφωνη γνώμη του ΕΟΜ» δηλώνει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Ζαγορίτης.
Το πόρισμα συνετάχθη από επιτροπή ειδικών του υπουργείου Υγείας και του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), η οποία αποτελείται από τον πρόεδρο του ΕΟΜ, καθηγητή κ. Ανδρέα Καραμπίνη, τον συντονιστή διευθυντή της Αιματολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παπανικολάου Θεσσαλονίκης κ. Αχιλλέα Αναγνωστόπουλο, τη διευθύντρια της Αιματολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου κυρία Ελένη Παπαδάκη και τη διευθύντρια της Τράπεζας Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών κυρία Αικατερίνη Σταυροπούλου-Γκιόκα.
Στο πόρισμα που παραδόθηκε στον αναπληρωτή υπουργό Υγείας αναφέρεται σαφώς ότι οι υπάρχουσες ιδιωτικές τράπεζες ΟΠΑ λειτουργούν χωρίς νόμιμη άδεια.
Αγνωστες οι συνθήκες φύλαξης
Οπως σημειώνεται, οι συνθήκες λήψης, επεξεργασίας και αποθήκευσης των μονάδων ΟΠΑ στις ιδιωτικές τράπεζες δεν είναι γνωστές. Οι δημόσιες τράπεζες ΟΠΑ δεν διακινδυνεύουν φύλαξη μονάδων ΟΠΑ, για τις οποίες είναι άγνωστες οι συνθήκες παρασκευής τους και η ποιότητα και βιωσιμότητα του περιεχομένου τους, με κίνδυνο πρόκλησης θανατηφόρου συμβάντος σε όποιον μεταμοσχευθεί με τέτοια μονάδα. «Από τη στιγμή που οι ιδιωτικές τράπεζες δεν έχουν άδεια από το αρμόδιο υπουργείο και έλεγχο για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες φυλάσσεται το γενετικό υλικό, αυτό δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Αν χρησιμοποιηθεί ένα μη υγιές μόσχευμα, κινδυνεύει η ζωή του ασθενούς» εξηγεί ο κ. Αναγνωστόπουλος.
«Συνεπώς», τονίζεται στην έκθεση, «τη λύση πρέπει να τη δώσουν οι υπεύθυνοι των τραπεζών μεταξύ τους αμέσως και θα πρέπει να αποδοθούν ευθύνες σε περίπτωση που δεν έχει υπάρξει πρόβλεψη διασφάλισης του βιολογικού υλικού σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία».
Να αυξηθούν οι δημόσιες
Υπάρχουν δύοείδη τραπεζών, οι δημόσιες, που είναι κοινωφελή ιδρύματα αποκλειστικά για αλλογενή μεταμόσχευση, και οι ιδιωτικές, για προσωπική φύλαξη (αυτόλογη μεταμόσχευση) ή «οικογενειακή» χρήση. Σήμερα υπάρχουν παγκοσμίως 53 δημόσιες τράπεζες ΟΠΑ σε 36 χώρες, διαθέτουν περισσότερες από 700.000 μονάδες ΟΠΑ και έχουν ήδη πραγματοποιηθεί περισσότερες από 35.000 αλλογενείς μεταμοσχεύσεις (χορηγούνται στον ασθενή αιμοποιητικά κύτταρα, που συλλέγονται από υγιή δότη) ΟΠΑ για κακοήθη αιματολογικά και μη κακοήθη γενετικά νοσήματα.
Ο αριθμός των ιδιωτικών τραπεζών που λειτουργούν ως επιχειρήσεις είναι μεγάλος. Στην Ελλάδα λειτουργούσαν μέχρι πρότινος περισσότερες από 20 εταιρείες, αντιπροσωπεύοντας το 20% των ιδιωτικών τραπεζών ΟΠΑ παγκοσμίως. Σήμερα, σύμφωνα με την κυρία Σταυροπούλου-Γκιόκα, οι ιδιωτικές τράπεζες στην Ελλάδα δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις επτά-οκτώ. «Κανείς δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό, διότι δεν είναι εγγεγραμμένες σε κάποιον οργανισμό. Εχουν άδεια σαν επιχειρήσεις μόνο από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου» προσθέτει ο κ. Αναγνωστόπουλος.
Χωρίς χρησιμότητα η φύλαξη για προσωπική χρήση
«Η χρησιμοποίηση ΟΠΑ για προσωπική – αυτόλογη χρήση δεν ενδείκνυται, γιατίηπιθανότητα αυτόλογης μεταμόσχευσης (σ.σ.: συλλέγονται αιμοποιητικά κύτταρα από τον ίδιο τον ασθενή πριν από τη θεραπεία και επαναχορηγούνται ύστερα από υψηλή δόση χημειοθεραπείας ή ακτινοβολίας) στα πρώτα 20 έτη της ζωής είναι μηδαμινή» επισημαίνεται στην έκθεση.
Ακόμη, οι ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η αυτόλογη μεταμόσχευση δεν μπορεί να θεραπεύσει τις υψηλού κινδύνου λευχαιμίες της παιδικής ηλικίας και των ενηλίκων και ασφαλώς δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διόρθωση γενετικών νοσημάτων.
Επίσης, δεν έχει αποδειχθεί η κλινική χρησιμότητα άλλων πληθυσμών (μη αιμοποιητικών) κυττάρων από το ΟΠΑ ή τον ομφάλιο λώρο στην αναγεννητική ιατρική. Αναφέρονται μεμονωμένες πειραματικές περιπτώσεις χρήσης τους και δεν υπάρχουν ολοκληρωμένες κλινικές μελέτες δημοσιευμένες στον ιατρικό Τύπο.
«Τα ίδια ισχύουν και για τη φύλαξη μεσεγχυματικών κυττάρων για προσωπική χρήση. Τα κύτταρα αυτά μάλιστα εύκολα αναπτύσσονται και από άλλες πηγές (π.χ., από το λίπος) χωρίς να υπάρχει ανάγκη συμβατότητας μεταξύ δότη και λήπτη» υπογραμμίζουν οι συντάκτες της έκθεσης, τονίζοντας ότι η ιδιωτική φύλαξη τουΟΠΑγια προσωπική χρήση δενσυστήνεται απόκαμία επιστημονική εταιρεία και κανέναν διεθνή οργανισμό. «Απεναντίας», τονίζουν, «οι αρμόδιες επιστημονικές εταιρείες (Αμερικανική Εταιρεία Μεταμοσχεύσεων Αίματος και Μυελού Οστών, Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων, αντίστοιχες ευρωπαϊκές εταιρείες) υποστηρίζουν τη δωρεά του ομφάλιου αίματος σε δημόσιες τράπεζες για αλλογενή μεταμόσχευση».Την ίδια στιγμή η Ομάδα για την Ηθική στην Επιστήμη και στις Νέες Τεχνολογίες (European Group on Ethics in Science and New Technologies, EGE) της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει γνωμοδοτήσει ότι «η νομιμότητα των εμπορικών τραπεζών ομφάλιου αίματος για αυτόλογη χρήση πρέπει να αμφισβητηθεί καθ’ ότι πωλούν μια υπηρεσία η οποία επί του παρόντος δεν έχει πραγματική χρησιμότητα ως θεραπευτική επιλογή. Συνεπώς, υπόσχονται περισσότερα από όσα μπορούν να παρέχουν».
Με αφορμή τα παραπάνω, ο πρόεδρος του ΕΟΜ, καθηγητής κ. Καραμπίνης εκφράζει τον προβληματισμό του σχετικά με τη σωστή ενημέρωση των γονέων σε ό,τι αφορά τη χρησιμότητα ιδιωτικής φύλαξης γενετικού υλικού και συστήνει στους συναδέλφους του γυναικολόγους να τηρούν τους διεθνείς κανόνες και να αποφεύγουν πρακτικές οι οποίες προκαλούν σύγχυση στην κοινωνία και «γονατίζουν» οικονομικά τους γονείς.
Να σημειωθεί ότι χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία έχουν απαγορεύσει τη λειτουργία τέτοιων τραπεζών.
Στιςχώρεςπουλειτουργείδημόσιοσύστημα υγείας, ηκατευθυνόμενηφύλαξη του ΟΠΑ (γιαμέλοςτηςοικογένειας πουνοσείκαιέχει ένδειξη αλλογενούς μεταμόσχευσης αιμοποιητικών κυττάρων)γίνεται στις δημόσιες τράπεζες σε συνεργασία με τα μεταμοσχευτικά κέντρα. Η αποθήκευση στις δημόσιες τράπεζες αφενός παρέχεται δωρεάν στην οικογένεια, αφετέρου εξασφαλίζει την ποιότητα και την ασφάλεια της μονάδας που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για αλλογενή μεταμόσχευση.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
