Κυβέρνηση και θεσμοί «εκκαθαρίζουν» τις Ανεξάρτητες Αρχές

Ο κύβος ερρίφθη για την «εκκαθάριση» της λίστας των Ανεξάρτητων Αρχών, ύστερα από συμφωνία της κυβέρνησης με τους εκπροσώπους των δανειστών, αναφορικά με την κατεύθυνση των θεσμικών αλλαγών στη δημόσια διοίκηση, οι οποίες βρίσκονται προ των πυλών. Παράλληλα, «ξεπαγώνει» και ξεκινά τις εργασίες της, υπό νέα σύνθεση, εννιά μήνες μετά τη σύστασή της, η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, η οποία μόλις προ ημερών επανασυγκροτήθηκε και θα προτείνει, μέχρι τέλος του χρόνου, σχέδιο νόμου για το νέο νομοθετικό πλέγμα που θα διέπει τις Ανεξάρτητες Αρχές.

Στο όνομα της αποπολιτικοποίησης της κρατικής μηχανής, η κυβέρνηση έχει βάλει πλώρη για ένα ξεκαθάρισμα διοικητικό και οργανωτικό στις συνολικά 30 Ανεξάρτητες Αρχές, με τη ρότα να έχει χαράξει το μνημονιακό «κουαρτέτο» που θέλει την αναβάθμιση εκείνων οι οποίες ρυθμίζουν λειτουργίες της αγοράς. Στο μικροσκόπιο των «θεσμών» και του υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης είναι οι 25 συσταθείσες με νόμο και όχι με βάση ειδική συνταγματική διάταξη Αρχές. Επιδιώκεται πρωτίστως να αναβαθμιστούν εκείνες οι οποίες συνδέονται με αναπτυξιακές διαδικασίες ενώ οι άλλες, είτε να «εκπέσουν» –λαμβάνοντας μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου ή εντασσόμενες ως υπηρεσία στο οργανόγραμμα φορέων –είτε να καταργηθούν πλήρως, με κριτήριο την άρση αλληλοεπικαλύψεων ως προς τις αρμοδιότητες. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον τρόπο επιλογής μελών, ώστε να διαμορφώνεται συναινετικό κλίμα σε επίπεδο κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, ενώ προωθείται η ενδυνάμωση της διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας.

Αξονας για τις αλλαγές είναι οι πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένες (Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών – ΑΔΑΕ, Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού – ΑΣΕΠ, Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, Συνήγορος του Πολίτη). Οι «θεσμοί» επιζητούν για ορισμένες Αρχές, οι οποίες έχουν κομβικό ρόλο στο οικονομικό πεδίο, αυξημένες εγγυήσεις ανεξαρτησίας και ίδιο στάτους με τις συνταγματικά κατοχυρωμένες. Αυτές χαρακτηρίζονται ανεξάρτητες αλλά έχουν θεμελιωθεί αποκλειστικά στην κοινή νομοθεσία και σήμερα υπόκεινται, αν και περιορισμένα, σε κάποιου είδους «εποπτεία» από κυβερνητικό όργανο (π.χ. υπουργό), ενώ καταργούνται απλώς με νόμο.

Στις πληροφορίες που διαχέονται, πρότυπο αναδεικνύεται η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (Ν. 4389/2016) ενώ προβάλλονται ως σημαντικές μεταξύ άλλων η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), καθώς και Αρχές που συνδέονται με προβλέψεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων κ.ά.

Οπως όλα δείχνουν, η λίστα με τις Ανεξάρτητες Αρχές δεν θα ξεπερνά συνολικά τις δώδεκα, όταν ολοκληρωθούν οι νομοθετικές ρυθμίσεις.

Η διαμόρφωση ενιαίου θεσμικού πλαισίου για τις Ανεξάρτητες Αρχές δρομολογήθηκε ήδη από τον Νοέμβριο του 2016, με τη συγκρότηση Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής η οποία δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο της. Εχει γίνει προεργασία, αλλά οι διαδικασίες «πάγωσαν», επί της ουσίας, από την κυβέρνηση, εν αναμονή τότε των αποτελεσμάτων των διαπραγματεύσεων με τους εκπροσώπους των δανειστών για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης του τρίτου προγράμματος. Τον εφετινό Ιούνιο, μετά τη συμφωνία, επανεκκινήθη το ζήτημα, με δεδομένο ότι ένα από τα άνω των εκατό προαπαιτούμενων είναι η νέα νομοθεσία για τον εσωτερικό κανονισμό των Ανεξάρτητων Αρχών.

Είναι ενδεικτικό ότι μόλις πριν από λίγες ημέρες η υπουργός Διοικητικής Ανασυγκρότησης κυρία Ολγα Γεροβασίλη υπέγραψε απόφαση (αριθμ. πρωτ. ΔΙΔΚ/Φ.38/4/οικ.25732/28.7.2017) με την οποία επανασυγκροτήθηκε η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή. Παραμένει ως πρόεδρός της ο τέως πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και σήμερα πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος, με αναπληρωτή τον αντιπρόεδρο του ΑΣΕΠ, γενικό επίτροπο Επικρατείας Ελεγκτικού Συνεδρίου κ. Διονύσιο Λασκαράτο. Σε αυτήν εκπροσωπούνται, όπως και πριν, ο Συνήγορος του Πολίτη, η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ).

Ωστόσο προστέθηκαν ως μέλη της εκπρόσωποι και άλλων Ανεξάρτητων Αρχών, με εμβληματική (μετά την πολιτικά φορτισμένη προηγηθείσα περίοδο με την υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών και την εμπλοκή στην ανάδειξη μελών του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης –ΕΣΡ) την παρουσία του κ. Αθανάσιου Κουτρομάνου, προέδρου του ΕΣΡ και Προέδρου Αρείου Πάγου ε.τ., με αναπληρωτή τον κ. Αλέξανδρο Οικονόμου, διδάκτορα Νομικής, δικηγόρο, ειδικό επιστήμονα του ΕΣΡ.

Εκτός των άλλων, είναι σημαντικό ότι ορίστηκε να παρακολουθούν τις εργασίες της Επιτροπής, ως παρατηρητές και ως προς τη συμβολή τους στην αποσαφήνιση των σχετικών με τη Βουλή θεμάτων, δυο μέλη της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής, ο κ. Νικόλαος Παπασπύρου, λέκτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και ο κ. Νέστορας Πολίτης, νομικός. Αυτό γίνεται, όπως σημειώνεται από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου, επειδή η σχέση των Ανεξάρτητων Αρχών με τη Βουλή και ο τρόπος άσκησης του κοινοβουλευτικού ελέγχου ρυθμίζονται, σύμφωνα με το άρθρο 101Α του Συντάγματος, με τον Κανονισμό της Βουλής και, ενόψει της συνταγματικά κατοχυρωμένης, σύμφωνα με το άρθρο 65 του Συντάγματος, αυτονομίας της Βουλής.

«Οχι» σε ανεξέλεγκτες Αρχές

Πάντως, όπως επεσήμανε στο «Βήμα» κορυφαίος νομικός, εκ των μελών της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, το κρίσιμο ζήτημα είναι να τεθούν δικλίδες ώστε να μη δημιουργηθούν Αρχές οι οποίες είναι κράτος εν κράτει και ανέλεγκτες. Ο ρόλος της Βουλής μπορεί να είναι κεντρικός και να ενισχυθεί, σημειώνει. Τώρα υπάρχει χαλαρή σχέση με τη Βουλή, που περιορίζεται στην εκλογή μελών με αυξημένη πλειοψηφία και στην ετήσια έκθεση πεπραγμένων η οποία συζητείται στην επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Ομως, κατά την άποψη μελών της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, εφόσον επιλεγεί να γίνεται από τη Βουλή η επιλογή μελών για τις Αρχές οι οποίες έχουν θεμελιωθεί με νόμο, μπορεί να ακολουθηθεί μια μέση οδός ως προς τον αριθμό ψήφων που θα πρέπει να συγκεντρωθούν, με στόχο και η συναίνεση να εξασφαλίζεται και να μην υπάρχουν εμπλοκές. Κατά τις εργασίες της Νομοπαρασκευαστικής θα συζητηθεί αν θα ορίζονται και ονοματίζονται οι Αρχές ή αν θα τεθούν κριτήρια με βάση τις αρμοδιότητές τους, αναφορικά με εκείνες που θα υπάγονται στο νέο θεσμικό πλαίσιο.

Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων στις Ανεξάρτητες Αρχές, κ. Διονύσης Λιναρδάτος, μιλώντας στο «Βήμα» κρίνει ότι είναι μείζονος σημασίας «η ενίσχυση του προσωπικού των Αρχών, η ανεξαρτησία των μελών της διοίκησης των Αρχών και η θεσμική λογοδοσία τους». Προτάσσει ως μείζονος σημασίας για την αποτελεσματικότητα και την αναβάθμιση του έργου των Ανεξάρτητων Αρχών την οικονομική αυτοτέλεια.

Μη συνταγματικά κατοχυρωμένες Αρχές

1. Επιτροπή Ανταγωνισμού
2. Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων
3. Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ)4. Εθνική Αναλογιστική Αρχή (αρ. 9 Ν. 3029/2002)
5. Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων
6. Συνήγορος του Καταναλωτή
7. Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
8. Εθνικό Συμβούλιο Δημόσιας Υγείας
9. Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση
10. Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και της Χρηματοδότησης της Τρομοκρατίας και Ελέγχου των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης
11. Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων
12. Ελληνική Στατιστική Αρχή
13. Σώμα Φορολογικών Διαιτητών
14. Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων
15. Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων
16. Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
17. Εθνική Αρχή Συντονισμού Πτήσεων
18. Επιτροπή Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων
19. Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων
20. Ρυθμιστική Αρχή Επιβατικών Μεταφορών
21. Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο
22. Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων
23. Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών
24. Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας
25. Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων