Ο κομισάριος ή ποιος γράφει τελικά την ιστορία;

Τον τελευταίο καιρό διάφοροι συριζαίοι κομισάριοι (προεξάρχοντος του κ. Koντονή) ανακάλυψαν, για λόγους που μόνο οι ίδιοι εννοούν, ότι ο φασισμός είναι πολύ κακός ενώ ο κομμουνισμός δεν είναι και τόσο κακός. Παραδέχονται ότι και τα δύο συστήματα είναι ολοκληρωτικά, όμως έχουν και μεγάλες διαφορές. Δεν είναι ίδια κι όμοια. Ο φασισμός, λ.χ., εξεικονίζεται με το απεχθές πρόσωπο του Χίτλερ, ενώ ο κομμουνισμός έχει κάτι από το καλοκάγαθο πρόσωπο του «πατερούλη» Στάλιν. Εμφανίστηκαν επίσης και κάποιες κυρίες κυβερνητικές που υποστήριξαν ότι ήσαν οι Ρώσοι, και μόνο αυτοί, που απελευθέρωσαν τους κρατούμενους από όλα τα χιτλερικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Σε ένα θολωμένο μυαλό τα πάντα είναι δυνατά.

Η ιστορία των ηττημένων

Aσχέτως, πάντως, με τα εκάστοτε ψηφίσματα και τις όποιες σκοπιμότητες επικαλύπτουν (όπως, λ.χ., στην περίπτωση της Εσθονίας), κανείς τελικά δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ιστορία. Κανείς, λ.χ., δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις θυσίες του ρωσικού λαού στη σύγκρουσή του με τον ναζισμό. Ούτε γίνεται να αμφισβητηθεί ο πατριωτισμός του ελληνικού λαού να πολεμήσει (στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά) και να γελοιοποιήσει τον Ντούτσε.

Ομως κανείς επίσης δεν μπορεί να διαγράψει τα εκατομμύρια ρώσων πολιτών που εξοντώθηκαν κατά τη διάρκεια της σταλινικής δικτατορίας. Σε τι λοιπόν υπήρξε καλύτερος ο σταλινισμός από τον ναζισμό όσον αφορά τις ελευθερίες και τα στοιχειώδη δικαιώματα των Ρώσων και των Γερμανών; Ας θυμίσουμε επίσης ότι στις 23 Αυγούστου 1939 υπογράφεται ανάμεσα στον υπουργό Εξωτερικών της ναζιστικής Γερμανίας Ρίμπεντροπ και στον ομόλογό του υπουργό της Σοβιετικής Ενωσης Μολότοφ το γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης.

Ο Στάλιν, απασχολημένος ως τότε με δίκες αντιφρονούντων και εκκαθαρίσεις, ίσα που πρόλαβε να οργανωθεί, οι Ναζί με τη σειρά τους «ασχολήθηκαν» με την Πολωνία χωρίς να ενοχληθούν από την ΕΣΣΔ. Και στο κάτω κάτω της γραφής: ποιος μπορεί να ξεχάσει τα σοβιετικά τανκς που «χόρευαν», ως τη διάλυση της ΕΣΣΔ, στις πλατείες της Πράγας και αλλού;

Δεν είμαι απολύτως βέβαιος ότι την ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Πάντως την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου μάλλον ηττημένος πολίτης την έγραψε… Ομως, εκτός από τους ιστορικούς, οι συγγραφείς, και μάλιστα της ηττημένης πλευράς, είναι εκείνοι που δίδουν σχεδόν πάντα την πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή της ιστορίας. Τα λογοτεχνικά κείμενα που έχουν γεννηθεί από τη Μικρασιατική Καταστροφή δεν είναι λιγότερο «έγκυρα» από την επίσημη καταγραφή της ήττας. Αυτό ισχύει επίσης και για τους αριστερούς έλληνες συγγραφείς που εκθέτουν, με παρρησία, τη δική τους εκδοχή για την ιστορία. Μακριά ή και αντίθετα από κομματικές εντολές. Αυτό κάνει, λ.χ., ο Στρατής Τσίρκας στην Τριλογία του, καθώς προβάλλει τις κοντόφθαλμες, ανόητες επεμβάσεις του «κόμματος».

Το ίδιο και ο Ανδρέας Φραγκιάς στον αριστουργηματικό Λοιμό: αφηγείται τις απάνθρωπες και παράλογες συνθήκες της Μακρονήσου χωρίς να καθοδηγείται από κανέναν. Να προσθέσω (και από την άλλη πλευρά) την Κάθοδο των Εννέα του Θανάση Βαλτινού. Η ιστορία «μυθοποιείται» στη λογοτεχνία αλλά δεν χάνει το κύρος και την αλήθεια της. Τουναντίον.

Το παράδειγμα του Εμπειρίκου

Δεν είναι, λοιπόν, δυνατόν οποιοσδήποτε κομισάριος να διαγράψει ή να διαστρεβλώσει την ιστορία. Τον τελευταίο λόγο τον έχει ο χρόνος, οι έγκυροι, αδέκαστοι ιστορικοί και οπωσδήποτε οι συγγραφείς. Ετσι και την ιστορία του ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ θα τη γράψουν άλλοι. Δυστυχώς γι’ αυτούς, οι απέναντι. Ο ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, ως θλιβερή ουρά ενός αριστερού κινήματος (που ουδέποτε κατόρθωσε να ολοκληρωθεί), δεν έχει καμιά δυνατότητα να προβάλει τον λόγο του στην ιστορία. Την αληθή ιστορία των εγκλημάτων της ιστορίας την καταγράφουν οι ιστορικοί και οι επαρκείς και συχνά βασανισμένοι συγγραφείς. Την εγκληματική υπόθεση της ναζιστικής Γερμανίας την έχουν μεταδώσει οι ίδιοι οι γερμανοί συγγραφείς. Τη σοβιετική τυραννία την έχουν προβάλει οι μεγάλοι ρώσοι αντιφρονούντες συγγραφείς. Τον Εμφύλιο τον έχουν αφηγηθεί καλύτερα από την επίσημη ιστορία οι έλληνες συγγραφείς. Οι περισσότεροι μάλιστα προέρχονται από τους ηττημένους.

Ποιος συγγραφέας θα αφηγηθεί τελικά την ιστορία των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ δεν το γνωρίζουμε. Υποπτεύω, πάντως, ότι την πλέον κωμικοτραγική εκδοχή αυτής της συγκυβέρνησης θα τη γράψει κάποιος που ενώ πίστεψε τα κηρύγματα των κομισάριων είδε τελικά πως απατήθηκε. Κάτι σύνηθες με τους αγνούς και αφελείς, θα έλεγα, πολίτες που έξαφνα βρίσκονται στις δαγκάνες ενός αδίστακτου κομματικού οργανισμού. Θα φέρω το παράδειγμα του ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου.

Το 1933 ο Εμπειρίκος συντάσσει ένα ποίημα με τίτλο «Το θέαμα του Μπογιατιού ως κινούμενου τοπίου». Σε αυτό, λοιπόν, το ποίημα, εκτός των άλλων, ο Εμπειρίκος υμνεί, στεντορίως μάλιστα, τη «μητέρα ΕΣΣΔ» προβάλλοντας την ιδέα μιας παγκόσμιας επανάστασης και επικράτησης της Κομμουνιστικής Διεθνούς! Γράφει ανάμεσα στα άλλα: «Αγαπημένη μας μητέρα ΕΣΣΔ / Υλη και πνεύμα της αμαράντου νίκης του προλεταριάτου. / Ζωή μας, χτυποκάρδι μας / Εγγυήτρια της αγαθής εκβάσεως της πάλης των απανταχού της γης / κομμουνιστικών κομμάτων και οργανώσεων…». Οποία ποιητική και πολιτική αθωότης! Ενδεκα χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1944, ο Εμπειρίκος συλλαμβάνεται από την ΟΠΛΑ (γνωστή υποθέτω και στους συριζαίους) και οδηγείται, με την υποχώρηση του ΕΛΑΣ, μαζί με χιλιάδες αθώους πολίτες ομήρους, ως ανθρώπινη ασπίδα, στα Κρώρα της Βοιωτίας. Το ποίημα «Ο δρόμος» του 1964 μάς δίδει την εφιαλτική εικόνα ανθρώπων που οδεύουν, με την απειλή των όπλων, προς τον θάνατο. Η ανέκδοτη εισέτι «Πορεία προς τα Κρώρα» προβάλλει τον εφιάλτη εντονότερα.

Συμπέρασμα: οι παντοειδείς κομισάριοι μπορούν και λένε οτιδήποτε. Να διαγράφουν οτιδήποτε. Μπορούν να ερμηνεύουν τα πράγματα όπως επιθυμούν. Τελικά όμως η αλήθεια τους δοκιμάζεται στον δρόμο προς τα Κρώρα.

Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.