Η Βενεζουέλα στα πρόθυρα εμφυλίου

Σε κλίμα ακραία πολωτικό, ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο προχωρεί ακάθεκτος στην εγκατάσταση των 545 μελών της Συντακτικής Συνέλευσης που προέκυψε από τις εκλογές της περασμένης Κυριακής.

Οσο για τις καταγγελίες περί νοθείας στην εκλογική διαδικασία, αυτές αντιμετωπίζονται σχεδόν με αδιαφορία.

Ο Μαδούρο παρουσιάζει τη Συντακτική Συνέλευση που θα γράψει το νέο Σύνταγμα ως πανάκεια στα προβλήματα της Βενεζουέλας. Χωρίς να είναι απόλυτα σαφές πώς θα γίνει αυτό.

Η αντιπολίτευση έχει άλλη άποψη: είναι το επόμενο βήμα για την εγκαθίδρυση ενός μονοκομματικού καθεστώτος τύπου Κούβας.

Καμία άλλη φωνή δεν θα ακούγεται, κανένας θεσμός ή εξουσία δεν θα ελέγχεται από μη αρεστά πρόσωπα. Δεν είναι μόνο οι συλλήψεις στελεχών της αντιπολίτευσης που δίνουν τον τόνο, είναι και οι εχθρικές διαθέσεις απέναντι σε πρόσωπα που μέχρι χθες στήριζαν την κυβέρνηση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Γενική Εισαγγελέας, Λουίσα Ορτέγα Ντίας, πρόσωπο που στήριζε τον τέως πρόεδρο Ούγκο Τσάβες, αλλά διαφωνεί με την τροπή που πήραν τα πράγματα. «Αυτό που συμβαίνει στη Βενεζουέλα δεν είναι αυτό που ονειρευόταν ο Τσάβες» επαναλαμβάνει σχεδόν μονότονα, ζητώντας την ακύρωση της Συντακτικής Συνέλευσης. Δύσκολα θα παραμείνει στη θέση της.

Υπάρχει όμως και μια άλλη οπτική. Ο Αλεχάνδρο Βελάσκο, ιστορικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, εκτιμά ότι ούτε ο Μαδούρο μπορεί να είναι βέβαιος για το πώς θα λειτουργήσουν τα μέλη της Συντακτικής Συνέλευσης, δεδομένου ότι οι εξουσίες που αποκτούν είναι υπεράνω κάθε άλλης εξουσίας. Αρκετοί επιχειρηματολογούν ότι θα μπορούσαν –ανάλογα με τις εξελίξεις –να τελειώσουν και τον ίδιο τον Μαδούρο.

Αναζητείται αντίπαλο δέος

Πώς μπορεί πλέον να κινηθεί η αντιπολίτευση; Η κυρίαρχη άποψη είναι να συνεχιστούν οι διαδηλώσεις και η «πολιτική ανυπακοή»: Η Βουλή του 2015 πρέπει να συνεχίσει τη λειτουργία της ακόμα και «ταμπουρωμένη» στο κτίριο απέναντι στη Συντακτική Συνέλευση. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Από κοντά και η πρωτοβουλία δημιουργίας παράλληλων θεσμών και κυβέρνησης με την ελπίδα να καταστεί συνομιλητής της διεθνούς κοινότητας. Μένει βέβαια να βρεθεί το πρόσωπο που θα παρουσιαστεί ως το αντίπαλο δέος του Μαδούρο. Σε αυτό η αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα ανέκαθεν δυσκολευόταν.

Κάποτε ήταν ο χαρισματικός και με γεμάτες τσέπες (λόγω πετρελαίου) Τσάβες που επισκίαζε κάθε άλλο πρόσωπο. Αλλά και στην εποχή τού διόλου χαρισματικού και με άδειες τσέπες (λόγω πτώσης της τιμής του μαύρου χρυσού) Μαδούρο, η επιλογή του προσώπου είναι δύσκολη.

Και γίνεται δυσκολότερη μετά τον νέο γύρο συλλήψεων εμβληματικών στελεχών της.Στην περίπτωση του Μαδούρο πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση που θα τηρήσει η διεθνής κοινότητα. Μέχρι στιγμής την πιο σκληρή στάση τηρούν οι ΗΠΑ με τον Ντόναλντ Τραμπ να χαρακτηρίζει τον Μαδούρο «δικτάτορα» και τους ηγέτες της αντιπολίτευσης που συνέλαβε «πολιτικούς κρατούμενους».

Παράλληλα αποφάσισε να βάλει τον πρόεδρο της Βενεζούελας στην ίδια λίστα με τον Μπασάρ αλ Ασαντ της Συρίας, τον Μουγκάμπε της Ζιμπάμπουε και τον Κιμ Γιονγκ Ουν της Β. Κορέας. Προς το παρόν οι κυρώσεις αφορούν πρόσωπα και δεν αγγίζουν τη μοναδική πηγή εσόδων της χώρας, τις εξαγωγές πετρελαίου.

Δεν είναι όμως εύκολη απόφαση για την Ουάσιγκτον να προχωρήσει στην επιβολή οικονομικού εμπάργκο, αφού θα έδινε στον Μαδούρο το καλύτερο επιχείρημα για το πώς οι ΗΠΑ βρίσκονται πίσω από την οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα.

Από την πλευρά της η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν αναγνωρίζει τη Συντακτική Συνέλευση αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο λήψης επιπλέον μέτρων. Εντός ΕΕ, η χώρα που πιέζει περισσότερο για την επιβολή σκληρών μέτρων εις βάρος του Καράκας είναι η Ισπανία του Μαριάνο Ραχόι. Ανέκαθεν οι συντηρητικές κυβέρνησης της Ισπανίας ήταν κόκκινο πανί για τη Βενεζουέλα.

Το μεγαλύτερο όμως πλήγμα (πολιτικό και οικονομικό) για τον Μαδούρο είναι η απώλεια συμμάχων στη Λατινική Αμερική. Χώρες που παραδοσιακά στήριζαν τη Βενεζουέλα από την εποχή Τσάβες, σήμερα καταγγέλλουν τον αυταρχισμό του Καράκας.

Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της Αργεντινής. Κάποτε οι περονιστές πρόεδροι Νέστορ Κίρσνερ (2003-2007) και Κριστίνα Φερνάντες (2007-2015) στήριζαν με πάθος τον Τσάβες, σήμερα όμως ο δεξιός πρόεδρος Μαουρίσιο Μάκρι καταγγέλλει τις αντιδημοκρατικές του μεθόδους.

Ευρισκόμενος μάλιστα σε προεκλογική εκστρατεία και με τους περονιστές να απειλούν να πάρουν και πάλι την πλειοψηφία του Κογκρέσου, ο Μάκρι δήλωσε πρόσφατα ότι και η δική του χώρα «βρέθηκε πολύ κοντά στο να γίνει Βενεζουέλα», υπονοώντας προφανώς τον βίο και την πολιτεία των περονιστών.