Ενας παπαγάλος με λοφίο ετοιμάζει τις μπαγκέτες του για να παίξει ντραμς και να «ρίξει» το αντικείμενο του πόθου του.
Ενας πίθηκος συνοδεύει με ένα λασπερό χωνευτικό το γεύμα του για να προλάβει την καούρα. Και στον ναό, η μαφία των μακάκων εκβιάζει τους επισκέπτες κλέβοντας τα πράγματά τους και ζητώντας «λύτρα» για να τους τα δώσει πίσω. Οχι, δεν είναι καινούργια ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney.
Είναι αληθινές ιστορίες βγαλμένες μέσα από την πραγματική ζωή των ζώων που αποκάλυψαν οι τελευταίες επιστημονικές έρευνες. Αν θεωρούσατε ότι οι συμπεριφορές του είδους αποτελούν αποκλειστικά ανθρώπινα «σπορ», μάλλον θα πρέπει να το ξανασκεφθείτε.
Ο μεγάλος μαύρος κακατούα (Probosciger aterrimus), γνωστός και ως palm cockatoo, είναι ξεχωριστός. Τον αποκαλούν και Γολιάθ, γιατί είναι ο μεγαλύτερος κακατούα ενώ επίσης θεωρείται ένας από τους αρχαιότερους. Κάποιες αναλύσεις μάλιστα –περιορισμένες, είναι η αλήθεια –έχουν δείξει ότι είναι το πρώτο είδος που διαχωρίστηκε από τον κοινό πρόγονο για να δημιουργήσει την οικογένεια των κακατουίδων.
Ο παπαγάλος αυτός, ο οποίος ζει στη Νέα Γουινέα, στα νησιά Αρού και στη Χερσόνησο του Κέιπ Γιορκ στην Αυστραλία, είναι σπάνιος και έχει κηρυχθεί απειλούμενο είδος. Εχει επίσης μια συνήθεια μοναδική στο ζωικό βασίλειο: να παίζει ντραμς στους κορμούς και στις κουφάλες των δέντρων χρησιμοποιώντας ως μπαγκέτες κλαδιά που κρατάει με τα πόδια του.
Αν και η συνήθειά του αυτή ήταν γνωστή, οι επιστήμονες δεν ήξεραν πολλά σχετικά με το ταλέντο του στα κρουστά, γιατί ο μαύρος κακατούα είναι πολύ ντροπαλός και δεν του αρέσει να έρχεται σε επαφή με τους ανθρώπους –πόσω μάλλον να τους προσφέρει οπτικοακουστικό θέαμα. Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Ρομπ Χέινσον, καθηγητή στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, κατόρθωσε ωστόσο να τον παρακολουθήσει απαθανατίζοντας σε βίντεο την καθημερινότητά του επί επτά ολόκληρα χρόνια.
Οπως είδαν οι επιστήμονες αναλύοντας τα δεδομένα που συνέλεξαν, ο μεγάλος μαύρος κακατούα είναι «επαγγελματίας» ντράμερ. Διαλέγει ο ίδιος τις μπαγκέτες του βρίσκοντας τα κατάλληλα κλαδιά και έχει αίσθηση του ρυθμού, ικανότητα η οποία έχει παρατηρηθεί σε πολύ λίγα είδη.
Το «σόλο» στα ντραμς γίνεται μόνο από τα αρσενικά για την προσέλκυση των θηλυκών στο πλαίσιο της ιεροτελεστίας του ζευγαρώματος και, σύμφωνα με το σχετικό άρθρο στην επιθεώρηση «Science Advances», έχει έντονο προσωπικό στοιχείο και αυτοσχεδιασμούς.
Ο κάθε παπαγάλος παίζει με το δικό του στυλ (άλλος πιο γρήγορα, άλλος πιο κοφτά κ.ο.κ.) και οι ερευνητές θεωρούν ότι τα άλλα πουλιά μπορούν να ξεχωρίσουν κάθε φορά ποιος είναι ο «ντράμερ» ακούγοντάς τον από μακριά στο δάσος.
Ο απαξιωτικός χαρακτηρισμός «μυαλό πτηνού» έχει πλέον καταρριφθεί. Οι έρευνες έχουν δείξει πως, αν και μικρός, ο εγκέφαλος των πτηνών έχει περισσότερους νευρώνες από ό,τι των θηλαστικών ενώ επίσης διαθέτει μια δομή ανάλογη με τον νεοφλοιό των θηλαστικών, ο οποίος συνδέεται με ανώτερες λειτουργίες όπως η συνειδητή σκέψη ή η γλώσσα.
Μια πρόσφατη μελέτη ήρθε να καταφέρει ένα ακόμη πλήγμα σε όσους θέλουν τα πουλιά να είναι ανόητα, δείχνοντας ότι τα κοράκια (Corvus corax) μπορούν να «δουν» στο μέλλον και να σχεδιάσουν τις κινήσεις τους το ίδιο καλά με ένα τετράχρονο παιδί.
Οι ερευνητές με επικεφαλής τον Ματίας Οσβατ από το Πανεπιστήμιο του Λουντ στη Σουηδία «τεστάρισαν» τα κοράκια σε καταστάσεις τις οποίες τα πουλιά δεν συναντούν στην καθημερινότητά τους στη φύση. Σε κάποια πειράματα τους έδειξαν πώς με ένα εργαλείο μπορούσαν να ανοίξουν ένα κουτί για να πάρουν μια λιχουδιά και αργότερα είδαν ότι τα πουλιά, χωρίς να βλέπουν το κουτί, φρόντιζαν να επιλέξουν το σωστό εργαλείο για να το ανοίξουν και προτιμούσαν να περιμένουν ως και 17 ώρες για το κουτί παρά να «παρασυρθούν» από μια λιγότερο ελκυστική λιχουδιά που τους προσφερόταν αμέσως.
Επίσης έδειξαν ότι μπορούν να χειρίζονται και να κρατάνε για το μέλλον «κουπόνια» που ήξεραν πως θα μπορούσαν να ανταλλάξουν για καλύτερη τροφή. Τα αποτελέσματα, τα οποία δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση «Science», τοποθετούν τα κοράκια σε άλλη κατηγορία, μαζί με τους ανθρώπους και τους μεγάλους πιθήκους.
Τα ζώα που δεν μπορούν να κάνουν σχέδια για το μέλλον ζουν στιγμή τη στιγμή και ενεργούν ανάλογα με τις άμεσες ανάγκες τους –ουσιαστικά απλώς δρουν και αντιδρούν, κάτι το οποίο σημαίνει ότι δεν είναι σε θέση να σκεφθούν και να ακολουθήσουν σύνθετα σενάρια.
Αντιθέτως, τα ζώα που μπορούν να σκεφθούν το μέλλον κάνουν σχέδια για αυτό, μπορούν να χρησιμοποιήσουν ή να κατασκευάσουν εργαλεία, να κάνουν ανταλλαγές και να έχουν αυτοέλεγχο (ειδικά ο τελευταίος, η ικανότητα δηλαδή να σκέφτεται κάποιος προτού ενεργήσει και να μπορεί να συγκρατείται και να περιμένει, όπως έκαναν τα κοράκια του πειράματος περιμένοντας την καλύτερη λιχουδιά, θεωρείται ότι αποτελεί ένα βασικό συστατικό της ευφυΐας).
Στα πειράματα που έχουν γίνει μέχρι τώρα έχει φανεί ότι οι μεγάλοι πίθηκοι έχουν αυτές τις ικανότητες ενώ οι μικροί όχι. Επίσης άλλα πειράματα είχαν δείξει στο παρελθόν ότι μέλη της οικογένειας των κορακίδων, στην οποία ανήκουν τα κοράκια, μπορούν να προβλέψουν για το μέλλον, αλλά είχαν περιοριστεί σε πολύ απλές δοκιμασίες. Με την τελευταία μελέτη φαίνεται ότι τα κοράκια και οι συγγενείς τους περνούν στην ανώτερη «πίστα».
Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει εδώ και πολύ καιρό ότι ορισμένοι πίθηκοι αρκετές φορές τρώνε λάσπη, εισάγοντάς τη σαν «συνοδευτικό» στα φύλλα, στους καρπούς και στα έντομα που συνιστούν το συνηθισμένο διαιτολόγιό τους. Παρ’ όλα αυτά η αιτία αυτής της προτίμησης δεν είναι γνωστή.
Οι επικρατέστερες θεωρίες είναι τρεις: ότι τρώνε τη λάσπη για να σκοτώνουν τα παράσιτα, ότι τη χρησιμοποιούν ως συμπλήρωμα διατροφής ή ότι την παίρνουν για να αποφύγουν ενοχλήσεις στο στομάχι. Μια μελέτη που έγινε σε φαλακροπρόσωπους σάκι του Ρίλαντς (Pithecia rylandsi), ένα είδος που ανακαλύφθηκε την περασμένη δεκαετία στις περιοχές του Αμαζονίου στο Περού, έδειξε ότι, τουλάχιστον για τους συγκεκριμένους πιθήκους, μάλλον ισχύει η τρίτη εκδοχή.
Οι σάκι του Ρίλαντς ζουν το μεγαλύτερο διάστημα επάνω στα δέντρα, και μάλιστα συνηθίζουν να σκαρφαλώνουν πολύ ψηλά στα κλαδιά τους.
Οι αναλύσεις που έγιναν έδειξαν ότι η προτίμηση αυτή είναι απολύτως δικαιολογημένη, αφού η συγκεκριμένη λάσπη, η οποία έχει υποστεί επεξεργασία από τους τερμίτες, φαίνεται να δρα ως «χωνευτικό» για τους πιθήκους. Εχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε οργανικό άνθρακα, άργιλο και καολίνη, συστατικά τα οποία απορροφούν τις τανίνες και άλλες φυτικές τοξίνες.
Επίσης έχει την ιδιότητα να απορροφά κατιόντα (θετικά φορτισμένα σωματίδια), προστατεύοντας ενδεχομένως από τις μεταλλικές τοξίνες. Καθώς οι σάκι του Ρίλαντς τρώνε ως επί το πλείστον σπόρους από άγουρους καρπούς που περιέχουν πολλές τοξικές ουσίες, η «χωνευτική» λάσπη των τερμιτών τούς επιτρέπει να ακολουθούν αυτή τη διατροφή χωρίς στομαχικά προβλήματα.
Ο ναός του Ουλουγουάτου στο Μπαλί δεν αποτελεί μόνο μια δημοφιλή τουριστική ατραξιόν της Ινδονησίας. Είναι επίσης γνωστός για ένα φαινόμενο μοναδικό σε όλον τον πλανήτη, τη «μαφία» των πιθήκων του είδους Macaca fascicularis που ζουν εκεί και λυμαίνονται τα υπάρχοντα των ανυποψίαστων και μη επισκεπτών. Ο χαρακτηρισμός «μαφία» δεν είναι καθόλου υπερβολικός.
Οι ομάδες των μακάκων του ναού έχουν στήσει ένα κανονικό δίκτυο που αποφέρει κέρδη μέσω του εκβιασμού. Κλέβουν διάφορα αντικείμενα –από γυαλιά, καπέλα ή κινητά τηλέφωνα από τους τουρίστες ως και χρήματα από το «παγγάρι» –και τα επιστρέφουν μόνον όταν οι μοναχοί τούς δώσουν μια ελκυστική λιχουδιά. Η συμπεριφορά αυτή, που δεν παρατηρείται πουθενά αλλού στον κόσμο, ήταν γνωστή εδώ και χρόνια, όμως δεν είχε μελετηθεί.
Το έργο αυτό ανέλαβε μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τη Φάνι Μπρότκορν, ειδική στα πρωτεύοντα θηλαστικά από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης στο Βέλγιο. Μελετώντας τους μακάκους επί τέσσερις μήνες η ερευνήτρια κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συμπεριφορά τους είναι μοναδική ακριβώς επειδή είναι επίκτητη: οι πίθηκοι μαθαίνουν να κλέβουν και να εκβιάζουν επειδή βλέπουν τους άλλους να το κάνουν.
Οπως μάλιστα ανέφερε στο περιοδικό «New Scientist», το συμπέρασμά της ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο μετά την ολοκλήρωση του άρθρου της, το οποίο δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση «Primates». Τα μέλη μιας καινούργιας ομάδας Macaca fascicularis που ήρθαν να εγκατασταθούν στο ναό, αν και αρχικά δεν επεδείκνυαν τέτοιες τάσεις, γρήγορα μπήκαν και αυτά στο παιχνίδι του εκβιασμού βλέποντας τι έκαναν οι άλλες ομάδες.
Παρά το γεγονός ότι η μελέτη της κυρίας Μπρότκορν βασίζεται σε πολύ μικρό δείγμα πιθήκων τα αποτελέσματά της θεωρούνται σημαντικά, γιατί δείχνουν ότι αυτού του είδους η παραβατική συμπεριφορά έχει πολιτισμικό υπόβαθρο. Οπως πιστεύει η ίδια αλλά και άλλοι ειδικοί, πέρα από την καλύτερη κατανόηση της ψυχολογίας των μακάκων και των άλλων πρωτευόντων θηλαστικών, τα ευρήματα μπορούν ίσως να δώσουν απαντήσεις και για την εμφάνιση των παραβατικών συμπεριφορών στο δικό μας είδος.
Πριν από λίγο περισσότερο από δύο δεκαετίες οι επιστήμονες γνώριζαν πλέον ότι ορισμένες χελώνες της στεριάς αρθρώνουν συγκεκριμένους ήχους για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Παρ’ όλα αυτά θεωρούσαν ότι οι υδρόβιες χελώνες ήταν μάλλον «μουγγές» –ότι δηλαδή δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ήχους. Η άποψη αυτή ανατράπηκε πανηγυρικά πριν από τρία χρόνια με μια σειρά από μελέτες που έδειξαν ότι οι ποταμίσιες χελώνες της Νότιας Αμερικής (Podocnemis expansa) «μιλάνε» στα μικρά τους μόλις αυτά βγαίνουν από τα αβγό καθοδηγώντας τα (η ανακάλυψη ήταν μάλιστα η πρώτη απόδειξη γονεϊκής φροντίδας σε οποιοδήποτε είδος χελώνας).
Οι ερευνητές παρατήρησαν τις χελώνες ελεύθερες στη φύση και σε μια εγκατάσταση που έχει δημιουργηθεί για την αναπαραγωγή τους. Κατέγραψαν 182 διαφορετικά απλά καλέσματα με τα οποία οι χελώνες επικοινωνούν μεταξύ τους όταν ταΐζουν τα μικρά τους, όταν «ξαπλώνουν» στον ήλιο και όταν πηγαίνουν στις φωλιές τους.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
