Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης – Νίκος Κυριαζής
Ο έρωτας στα χρόνια του πολέμου

Εκδόσεις Ωκεανός, 2017, σελ. 528, τιμή 16,90 ευρώ

Εποχή Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με κέντρο το σανατόριο του Πηλίου, που ο χαρισματικός και ιδεαλιστής γιατρός Γιώργος Καραμάνης, πιστός στον όρκο του Ιπποκράτη, το μεταβάλλει στο μοναδικό ουδέτερο έδαφος της Ελλάδας, οι συγγραφείς δημιουργούν ένα ιστορικό μυθιστόρημα που απλώνεται όπως τα σύννεφα του πολέμου, από το Αλβανικό μέτωπο μέχρι τις Θερμοπύλες, το Στάλινγκραντ, τη Βόρεια Αφρική, το Αιγαίο, τον Γοργοπόταμο και το Ρίμινι.

Ο πόλεμος φτάνει στον Βόλο με τους βομβαρδισμούς και μετά, στο ύψωμα 731 τον Μάρτιο του 1941, στην πιο σκληρή μάχη του αλβανικού πολέμου και μια, σε μικρογραφία, από τις σκληρότερες όλου του πολέμου.

Οι περιγραφές της μάχης, 85 σελίδες, είναι πραγματικά τόσο συνταρακτικές, τόσο έντονες, που μυρίζεις μπαρούτι και αίμα και στο τέλος, όταν τα υπολείμματα του νικηφόρου αλλά αποδεκατισμένου ελληνικού τάγματος κατεβαίνουν από το ύψωμα, αισθάνεσαι ως αναγνώστης σχεδόν τόσο εξαντλημένος όσο και εκείνοι.

Θαυμάσια και η γενικά άγνωστη περιγραφή του βομβαρδισμού από ελληνικά αεροπλάνα του αρχηγείου του Μουσολίνι, όπου ο Ντούτσε πέφτει να καλυφθεί και σηκώνεται σκονισμένος αλλά καμαρωτός για να αποθανατιστεί στην πρώτη γραμμή του μετώπου.

Ακολουθούν πλήθος άλλες ζωντανές περιγραφές, γιατί το βιβλίο είναι γραμμένο ως ημερολόγιο των ηρώων του και των περιστατικών, που άλλα είναι γνωστά, άλλα είναι άγνωστα. Πόσοι αλήθεια γνωρίζουν για την προσπάθεια των Ιταλών να προσεταιριστούν τους βλαχόφωνους Ελληνες της Πίνδου δημιουργώντας το ανεξάρτητο Πριγκιπάτο της Πίνδου ή ότι το χαρακτηριστικό καπέλο του Αρη Βελουχιώτη και των καπεταναίων του είναι λάφυρο από τη «ρωμαϊκή λεγεώνα» του πριγκιπάτου;

Πόσοι επίσης θυμούνται πως ο πρώτος εμφύλιος άρχισε στα βουνά και τη Μέση Ανατολή ήδη στη διάρκεια της Κατοχής, με κινήματα στον ελληνικό στρατό και στόλο στην Αλεξάνδρεια; Και πόσο πικρή είναι πραγματικά η Ιστορία, όταν ο Αρης Βελουχιώτης λέει στο πρωτοπαλίκαρο του, τον καπετάν Τραμουντάνα, πως κάτι του λείπει, όχι η γενναιότητα, αλλά πως δεν μισεί αρκετά τους έλληνες ταξικούς εχθρούς.

Οι συγγραφείς όμως καταρρίπτουν και αρκετούς μύθους, προσπαθώντας να είναι αμερόληπτοι, αλλά ποτέ απομακρυσμένοι από τους πολύ ζωντανά δοσμένους ήρωές τους, είτε πραγματικούς, όπως ο γιατρός Καραμάνης, ο Αγγελος και η Αννα Σικελιανού, ο γερμανός πιλότος Φον Χόχενμπεργκ, είτε μυθιστορηματικούς.

Γράφουν πως οι Ιταλοί ούτε δειλοί ήταν ούτε άμεμπτοι ως δυνάμεις κατοχής (σε αντίθεση π.χ. από την εικόνα του λοχαγού Κορέλι), πως «καλοί και κακοί» στον πόλεμο υπάρχουν παντού, όπως ο γερμανός πιλότος που σαν ανταπόδοση της καλοσύνης του γιατρού (που τον περιέθαλψε στο σανατόριο) παρακούει τη διαταγή και αστοχεί επίτηδες στον βομβαρδισμό του, σε ένα βιβλίο που δυσκολεύεσαι να ξεχωρίσεις εχθρό και φίλο.

Μερικά περιστατικά μένουν αξέχαστα, όπως η περιγραφή της Αννας Σικελιανού για τη μεγάλη και αιματηρή διαδήλωση στην Αθήνα το 1943 ή η επιδρομή των SAS σε ένα γερμανικό αεροδρόμιο στη Βόρεια Αφρική, του Ιερού Λόχου στη Σύμη το 1944, ή την καταστροφή και εκτέλεση των κατοίκων της Δράκειας από τους Γερμανούς.
Και μέσα στις φλόγες, στα πάθη και τη φρίκη του πολέμου, ο μεγάλος έρωτας της πρωταγωνίστριας Αντιγόνης με τον Νίκο Δενδρινό, που το αίσθημα του καθήκοντος τον σπρώχνει σε αφάνταστες πράξεις ηρωισμού. Αυτός ο έρωτας είναι που ουσιαστικά τους κρατά όρθιους, ανίκητους και ανθρώπινους.
Το τέλος στο βιβλίο, παρά τις φοβερές περιγραφές του πολέμου, της πείνας, των γερμανικών ωμοτήτων, αφήνει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα: Η καλοσύνη μπορεί να θριαμβεύσει ακόμα και στις πιο ακραίες συνθήκες. Και η Ελλάδα πολεμά, αντιστέκεται και δεν λυγίζει σε πολύ δυσκολότερες συνθήκες από τις σημερινές.
«Ο έρωτας στα χρόνια του πολέμου» διαβάζεται μονορούφι και αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο ως μυθιστόρημα αλλά και από όσους θέλουν να μάθουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας του πολέμου και της Κατοχής.
Ο κ. Χρήστος Κόλλιας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ