Οδηγός ο ψηφιακός πολιτισμός στην πορεία προς την ανάπτυξη

Στην Ελλάδα ο δημόσιος διάλογος αναλώνεται τελευταίως στο να πείσει για το στρατηγικό πλεονέκτημα του πολιτισμού στον τουρισμό και στη σημασία της λειτουργίας των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων της Αττικής, εν μέσω θερινής αιχμής και απεργίας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων Υπουργείου Πολιτισμού.

Την ίδια ώρα, στην Ευρώπη η πολιτιστική κληρονομιά έχει περάσει στην ψηφιακή εποχή και ξεπερνά τα τοπικά σύνορα για να αξιοποιηθεί, αποδίδοντας στην περιφερειακή οικονομία και στον τουρισμό, όπου αυτό είναι δυνατό.

Στην Ελλάδα περισσότεροι από 300.000 άνθρωποι εργάζονται στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ στην Ευρώπη 7,8 εκατ. θέσεις εργασίας συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτήν, όπως στον τουρισμό, στις κατασκευές κ.λπ.

Με την ψηφιακή οικονομία να αναπτύσσεται επτά φορές περισσότερο από την υπόλοιπη οικονομία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει ότι η ολοκλήρωση της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς θα μπορούσε να συνεισφέρει κατά 415 δισ. ευρώ ετησίως στην οικονομία της Ευρώπης, να δημιουργήσει 3,8 εκατ. θέσεις εργασίας και να μεταμορφώσει τις δημόσιες υπηρεσίες.

«Το πώς θα δημιουργήσουμε δουλειές με την πολιτιστική κληρονομιά στην Ελλάδα, αυτό είναι το ζητούμενο» λέει η ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας κυρία Μαρία Σπυράκη. Στις 5 Ιουλίου η ίδια παρέδωσε στην επίτροπο Ψηφιακής Πολιτικής κυρία Μαρία Γκαμπριέλ τις εισηγήσεις που έγιναν στη συνάντηση εργασίας «Ψηφιακός Πολιτισμός: Οδηγός για την περιφερειακή ανάπτυξη», που συνδιοργάνωσε ως ευρωβουλευτής του ΕΛΚ με την ιταλίδα συνάδελφό της κυρία Ελιζαμπέτα Γκαρντίνι.

Κοινό πλαίσιο δράσεων

Είχε προηγηθεί ανάλογη συνάντηση με τον επίτροπο για την Εκπαίδευση, τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό κ. Τίμπορ Ναβράσκις. Η ανταπόκριση και των δύο ήταν θετική και ήδη συμφωνήθηκε ένα κοινό πλαίσιο δράσεων ενώ σχεδιάζονται εκδηλώσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη καθώς το 2018 θα είναι για την Ευρωπαϊκή Ενωση Ετος Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μια εκδήλωση με την κυρία Γκαμπριέλ θα γίνει στο πλαίσιο της προεδρίας της Βουλγαρίας το πρώτο εξάμηνο του 2018 στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, ο επίτροπος Ναβράσκις ενδιαφέρεται να ανακοινώσει την εκκίνηση του Ετους Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ευρώπης από την Αθήνα και στο πλαίσιο αυτό ενδέχεται να υπάρξει προγραμματισμός και προς το τέλος της εφετινής χρονιάς.

Η σύζευξη του πολιτισμού με τον τουρισμό «μπορεί να φέρει σημαντικά ποιοτικά αποτελέσματα» λέει η τομεάρχης Πολιτισμού και Αθλητισμού της Νέας Δημοκρατίας και βουλευτής Α’ Αθηνών κυρία Ολγα Κεφαλογιάννη, η οποία ήταν και η κεντρική ομιλήτρια στη συνάντηση εργασίας στο τέλος Ιουνίου στις Βρυξέλλες. «Συγκεκριμένα μπορούμε έτσι να πετύχουμε την καλύτερη δυνατή προστασία και αναβάθμιση του πολιτιστικού αποθέματος των χωρών μας, τη διαμόρφωση ισχυρής και διακριτής ταυτότητας, τη βελτίωση τηςεικόνας και της τουριστικής προβολής των κρατών μας στο εξωτερικό, πιο αποτελεσματική στοχοθέτηση των αγορών, επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και εμπλουτισμό του τουριστικού μας προϊόντος».

Ξεπερνούν τα σύνορα

Η ψηφιακή τεχνολογία «είναι καθοριστική ώστε οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις να ξεπεράσουν τα τοπικά σύνορα» υπογραμμίζει ο εκτελεστικός διευθυντής του SME Europe κ. Χορστ Χάιτζ. «Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι οι βασικοί φοροδότες στην τοπική οικονομία. Πρέπει να έχουν δραστηριότητα και ο ψηφιακός πολιτισμός έχει να κάνει με την καινοτομία».

Στην Ελλάδα και στην Ιταλία «μόλις το 10%-15% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων έχει απευθείας σχέση και επαφή με τους πελάτες. Είναι κυρίως B2B. Το Διαδίκτυο μπορεί να τους δώσει ελευθερία» τονίζει αναφερόμενος σε παραδείγματα της Google και της Airbnb, σε ό,τι αφορά τον τουρισμό και τα καταλύματα. Ενώ εστιάζει σε ζητήματα όπως η εκπαίδευση, τα δικαιώματα των καταναλωτών και το fair trade.

«Η ψηφιακή τεχνολογία έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο κλείνουμε τις διακοπές μας και τα ξενοδοχεία» σημειώνει ο εκπρόσωπος της Google στην Ευρωπαϊκή Ενωση κ. Γιώργος Μαύρος. «Το 96% των αναζητήσεων στο Διαδίκτυο γίνεται μέσα από έξυπνες κινητές συσκευές, με 41% κατόχων κινητών συσκευών να κάνει αναζητήσεις σχετικές με τα ταξίδια, ενώ το 23% των τουριστικών αναζητήσεων έχει σχέση και με τον πολιτισμό στην Ευρώπη» διευκρινίζει.

Το «διαδικτυακό περιεχόμενο είναι κριτικής σημασίας για τον τουρισμό. Το 56% των τουριστικών εσόδων στην Ευρωπαϊκή Ενωση αναζητείται και παράγεται ηλεκτρονικά» προσθέτει. Ενώ «εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργηθούν εάν επενδύσουμε περισσότερο στο Διαδίκτυο».

Φτωχό το απόθεμα

Εν τω μεταξύ, «πάνω από 6 εκατ. σε πολιτιστικό υλικό, φωτογραφίες, βίντεο κ.λπ. έχουν ψηφιοποιηθεί», όπως το Palazzo Ducale στη Βενετία και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα. Ενώ πάνω από 1 δισ. ευρώ έχει καταβληθεί στη μουσική βιομηχανία το 2016.

Ωστόσο, το ψηφιακό απόθεμα της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα «που θα ήταν χρήσιμο στον τουρισμό είναι περιορισμένο» αλλά και «οι ευκαιρίες που δίνονται από τον πολιτισμό στον πιο εξωστρεφή τομέα της ελληνικής οικονομίας δεν είναι επαρκώς γνωστές» επισημαίνει ο πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος κ. Κωνσταντίνος Κόλλιας, ενθαρρύνοντας τη σύνδεση της ψηφιοποιημένης πολιτιστικής κληρονομιάς με τουριστικές επιχειρήσεις για να αποκτήσουν ένα πλεονέκτημα μάρκετινγκ στη διεθνή αγορά, καθώς ο πολιτισμός είναι «από τους βασικούς πυλώνες» του εγχώριου τομέα.

«Είναι μια τεράστια ευκαιρία για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας» λέει αλλά και για την προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών καθώς «πάνω από το ένα τρίτο των οργανισμών υποστηρίζει ότι η ψηφιακή τεχνολογία είναι ουσιαστική για την ανάπτυξή τους».

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι ψηφιακές υποδομές ξεκίνησαν από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, με τέσσερα σημαντικά έργα που εντάχθηκαν το 2011-2012 στο ΕΣΠΑ 2007-2013 (Ε. Π. Ψηφιακή Σύγκλιση και Ε. Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση):

1) Το Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο.

2) Ο εμπλουτισμός των Ψηφιακών Συλλογών των Κινητών Μνημείων και Ανάπτυξη Νέου Πληροφοριακού Συστήματος του Εθνικού Αρχείου Μνημείων.

3) Η απλοποίηση χορήγησης αντιγράφων, πρακτικών και γνωμοδοτήσεων συμβουλίων του υπουργείου Πολιτισμού –διάθεση περιεχομένου μέσω Διαδικτύου.

4) Η απλοποίηση των διαδικασιών των Διευθύνσεων της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης και Τεχνικών έργων.

Χρηματοδοτικά εργαλεία προς αξιοποίηση

Από το 2007 έως το 2013, η Ευρωπαϊκή Ενωση επένδυσε επάνω από έξι δισ. ευρώ σε κλάδους του πολιτισμού και της δημιουργικότητας (CCI) σχετικά με την προστασία και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, για την ανάπτυξη πολιτιστικών υποδομών και τη στήριξη πολιτιστικών υπηρεσιών. Μεταξύ αυτών είναι η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Europeana.

«Στόχος μας είναι η ανάδειξη όλου του ψηφιακού υλικού των πολιτιστικών ιδρυμάτων ανά την Ευρώπη» λέει η εκτελεστική διευθύντρια της Europeana κυρία Τζιλ Κάζινς. Και σημειώνει ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να βοηθήσει μια «έξυπνη πόλη», με παραδείγματα της Φλωρεντίας, της Βαρκελώνης και του Αμβούργου.

Για την προγραμματική περίοδο 2014-2020 προτείνεται στις εθνικές και περιφερειακές αρχές να αξιοποιήσουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) για τη στήριξη νέων πολιτιστικών τομέων που συνδέονται με τη δημιουργικότητα και την καινοτομία.

Μάλιστα η υπεύθυνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες κυρία Μπάρμπαρα Στάχερ επισημαίνει την ύπαρξη χρηματοδοτικών εργαλείων για την υποστήριξη της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως το πρόγραμμα Creative Europe, το Erasmus για νέους επιχειρηματίες και το COSME.