Ποίηση και θάλασσα

^«Το φως σε διαπερνά και σε μεταμορφώνει σε ποιητή» λέει σε κάποια στιγμή ένας ήρωας του μυθιστορήματος «Παράδεισος και Κόλαση» του ισλανδού συγγραφέα Γιον Κάλμαν Στέφανσον (εκδόσεις Καστανιώτη).

Και πραγματικά: αυτό το βιβλίο είναι ένα λυρικό, ποιητικό αριστούργημα, γραμμένο σε γλώσσα που δίνει ομορφιά ακόμα και στην πιο ερεβώδη κατάσταση. Κάπου στις αρχές του 20ού αιώνα (χρονολογία δεν δίνεται αλλά τη συμπεραίνουμε από μια αναφορά σε μυθιστόρημα του Ζολά). Σ’ ένα φιόρδ της Ισλανδίας μια βάρκα ετοιμάζεται να ξανοιχτεί για το ψάρεμα του μπακαλιάρου. Ανάμεσα στο πλήρωμά της, ο Μπάρδουρ και ο σύντροφός του, το παιδί (ποτέ δεν δίνεται το όνομά του).

Μέσα στη θύελλα και στην καταιγίδα, στην ανοιχτή θάλασσα, ο Μπάρδουρ πεθαίνει από το κρύο. Είχε ξεχάσει να πάρει μαζί τη νιτσεράδα του, καθώς, πριν από τον απόπλου, ήταν απορροφημένος στο διάβασμα του «Απολεσθέντος Παραδείσου» του Μίλτωνα. «Πέθανε από το κρύο για λίγη ποίηση». Απελπισμένο το παιδί, αποφασίζει να επιστρέψει στο χωριό για να δώσει πίσω το βιβλίο στον ιδιοκτήτη του, τον γέρο, τυφλό καπετάνιο Κολμπέιν, παλιό θαλασσόλυκο, μια μπορχεσιανή φιγούρα σ’ ένα χωριό της Ισλανδίας, κάτοχο βιβλιοθήκης με 400 τόμους. Τ

ο παιδί, που είχε σκεφτεί να βάλει τέλος και στη δική του ζωή, τελικά μένει στο χωριό και, σαν να ενηλικιώνεται, ανακαλύπτει και παρουσιάζει αυτή τη μικρή κοινωνία, μια κοινωνία-κόσμο, μια περιγραφή του τοπικού που γίνεται πανανθρώπινο, όσο πανανθρώπινα είναι η ποίηση και η θάλασσα.

Η Ρίτα Κολαΐτη μετέφρασε το βιβλίο με γλώσσα θερμή, γλώσσα φωτιάς. «Εβγαλε» στα ελληνικά όλον τον λυρισμό και την ποιητική γλώσσα ενός μυθιστορήματος που τα μοτίβα του είναι η ποίηση, ο θάνατος, η θάλασσα αλλά και το κλίμα αυτής της υπερβόρειας χώρας. Εκμυστηρεύομαι πως σε κάθε σελίδα, χάρη στη γλώσσα, ένιωθα τον παγωμένο αέρα και το ρίγος. Η μετάφραση έγινε από τα γαλλικά και από τα αγγλικά.

Πρέπει να πούμε ότι οι μεταφράσεις των ισλανδών συγγραφέων σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες (μη σκανδιναβικές) οφείλουν πολλά στον γάλλο μεταφραστή τους Ερίκ Μπουρί (Eric Boury). O Μπουρί μεταφράζει συστηματικά τον Στέφανσον και άλλους Ισλανδούς, όπως τον Εϊρικουρ Ερτν Νόρδνταλ, τον συγγραφέα του συγκλονιστικού μυθιστορήματος «Το κακό».