Η κοινωνική επανάσταση της τηλεόρασης

Στη σειρά του Netflix «You Me Her» ένα ζευγάρι που βλέπει τη σεξουαλική ζωή του να λιμνάζει προσλαμβάνει μια συνοδό (escort). H γοητευτική Ιζι αποδεικνύεται λιγότερο επαγγελματίας από όσο θα ήθελε να είναι αφού ψιλο-ερωτεύεται και τον Τζακ και την Εμα. Με τη σειρά τους ο Τζακ και η Εμα ψιλο-ερωτεύονται την Ιζι.

Οι τρεις άνθρωποι, ευτυχισμένοι και έκπληκτοι, χαρούμενοι και σοκαρισμένοι, αλλά και θανατηφόρα ειλικρινείς ο ένας μετά τον άλλον (τουλάχιστον στα πρώτα επεισόδια) καλούνται να διαχειριστούν μια σχέση πολυμορφική, επομένως δύσκολη, ξεπερνώντας ταμπού και ζήλιες και αντιμετωπίζοντας μια κοινωνία που δεν τους καταλαβαίνει όταν δηλώνουν πως στη δική τους περίπτωση υπάρχει ευτυχία που να κόβεται στα τρία και να συντίθεται εκ νέου από αυτά.

Υπάρχει – δεν υπάρχει, με την τολμηρή ιστορία τους η τηλεόραση κάνει ένα ακόμα σχόλιο επάνω στον άνθρωπο της νέας εποχής: το αρσενικό, το θηλυκό (ή κάτι «ενδιάμεσο») που θέτουν σε νέες βάσεις το θέμα της συζυγικής πίστης και αφοσίωσης, που μπερδεύουν ή και αγνοούν τα φύλα, που με τις συμπεριφορές τους καταργούν τα στερεότυπα αιώνων υπερβαίνοντας ενίοτε τις αντοχές και των πιο προοδευτικών κοινωνιών.

Είναι μια τηλεόραση η οποία από τον καιρό της εξιδανικευμένης φαμίλιας του «Μικρού σπιτιού στο λιβάδι» ως την «καταραμένη» οικογένεια του «Transparent» έχει κάνει πολλά βήματα μπροστά.

Αν στο «Μικρό σπίτι» ό,τι πιο τολμηρό μπορούσε να συμβεί στην οικογένεια Ινγκλς ήταν να φανεί το βρακάκι της Λόρας Ινγκλς την ώρα που ανέβαινε στη σούστα των πάντα αγαπημένων γονιών της, στο «Transparent» (Amazon) ο μπαμπάς ντύνεται και συμπεριφέρεται ως μαμά, η μαμά αναζητεί νέο ρόλο στη ζωή του και τα ενήλικα παιδιά τους εξερευνούν τη σεξουαλικότητά τους διανύοντας μια (μελαγχολική) εφηβεία που μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ. Αν αυτό είναι δείγμα προόδου ή σύγχυσης; Αν είναι μήνυμα αισιοδοξίας ή κραυγή βοήθειας από ανθρώπους σε πανικό; Η συζήτηση είναι μεγάλη και δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συνδρομή της επιστήμης.

Στο μεταξύ, στον χώρο της τηλεψυχαγωγίας δεν είναι μόνο το «Transparent» και το «You Me Her» που προτείνουν είδη συμβίωσης και συμπεριφορές που απέχουν από αυτό που έχουμε μάθει πως είναι πρέπον. Και που φέρνουν σε πρώτο πλάνο έναν άνθρωπο που υποχρεώνει τους άλλους να αναθεωρήσουν τα όρια μέσα στα οποία ζουν.

Στην ίδια πάνω – κάτω λογική αλλά με πιο ανάλαφρο και γκροτέσκο τρόπο, η «Modern family» (ABC) μιλάει για μια οικογένεια στην οποία ο πατέρας καλείται να αποδεχθεί τον ομοφυλόφιλο γιο του και τον σύντροφό του, πράγμα που δεν του είναι πάντα εύκολο. Στο «Shameless» (Showtime) τα πράγματα είναι πιο σκληρά: το οικοδόμημα της παραδοσιακής οικογένειας προβάλλει ως φυλακή από την οποία οι «έγκλειστοι» πρέπει πάση θυσία να δραπετεύσουν για να έχουν μέλλον, για να ζήσουν σύμφωνα με τις (ανίερες ενίοτε) επιθυμίες τους.

Εξάλλου, οικογένεια είναι οι άνθρωποι τους οποίους εμείς διαλέγουμε, όπως χρόνια πριν μας είχαν πει τα «Φιλαράκια». Τα οποία «Φιλαράκια» άνοιξαν, θα λέγαμε, τον δρόμο για την τηλεοπτική οικογένεια του μέλλοντος, βάζοντας την Κάθλιν Τέρνερ να παίζει τον μπαμπά του Τσάντλερ, έναν άνδρα που είχε γίνει γυναίκα. Και που «επέστρεψαν» στη μεταμοντέρνα και πολύ πιο τολμηρή εκδοχή τους μέσα από σειρές όπως το «Friends from college» (Netflix) και το «Crashing» (HBO). Στο πρώτο οι πρώην συμφοιτητές που τώρα έχουν γίνει ζευγάρια αλλάζουν με ευκολία ερωτικούς παρτενέρ, σε μια παρέα που το όρια ανάμεσα σε φιλία και έρωτα, σε συμπάθεια και σεξουαλική έλξη καταργούνται.

Στο «Crashing» οι φίλοι αντικαθιστούν την οικογένεια συμβιώνοντας αλλά και πλαγιάζοντας ο ένας με τον άλλον. Αν αυτό τους κάνει ευτυχισμένους; Οχι, το θέμα όμως δεν είναι η ευτυχία αλλά η απελευθέρωση από τους ρόλους που η κοινωνία μάς υποχρεώνει να παίζουμε, μια «επανάσταση» που μπορεί και να οδηγήσει σε κάτι σαν ευτυχία.

Το θέμα είναι και η απελευθέρωση εκείνων που, αντί να κρύψουν αυτό που χαρακτηρίζουμε διαφορετικότητα προκειμένου να μη στιγματιστούν ή και να μην κινδυνεύσουν, βγαίνουν και διεκδικούν την αποδοχή: Στο ολοκαίνουργιο «The mist» (Spike) που βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγκ, ανάμεσα στους πρωταγωνιστές βρίσκουμε έναν πανσεξουαλικό έφηβο που μακιγιάρεται έντονα, γεγονός που δημιουργεί συγκρούσεις με τον πατέρα του. Στο «Degrassi: Next class» (Netflix) μια μαθήτρια αλλάζει εντελώς εμφάνιση, από κορίτσι επαναλανσάρεται ως κάτι ανάμεσα σε κορίτσι και αγόρι, δηλώνει non-binary, δηλαδή άνθρωπος που δεν δέχεται την έννοια του φύλου όπως τη γνωρίζουμε και επιλέγει να κινείται έξω από το δίπολο άνδρας – γυναίκα, ή έστω ενδιάμεσα. Η ευκολία με την οποία δέχονται την αλλαγή της συμμαθητές και καθηγητές είναι ενδεικτική της τόλμης με την οποία η τηλεόραση προσεγγίζει και προβάλλει τα κοινωνικά ταμπού.

Μοντέλα συμβίωσης και τηλεόραση

Με τα παραμύθια μπορούσες ανέκαθεν να μιλήσεις πιο εύκολα για θέματα δύσκολα. Με δεκάδες τέτοια παραμύθια («Will and Grace», «Orange is the new black», «How to get away with murder», «Sense 8», «Glee», «Empire», «Unbreakable Kimmy Schmidt» κ.λπ.), η τηλεόραση βγαίνει μπροστά. Στη μυθοπλασία, η ελευθερία του ανθρώπου όπως εκφράζεται από τις σεξουαλικές επιλογές του αλλά και από τον τρόπο με τον οποίο τις διαχειρίζεται απορρίπτει και επαναπροσδιορίζει παραδοσιακά μοντέλα συμβίωσης, όπως είναι μια επανάσταση που συντελείται με καταιγιστικούς ρυθμούς.

Αν θεωρούμε τη μικρή οθόνη καθρέφτη της πραγματικότητας τότε είναι ένας καθρέφτης μαγικός που (μπορεί και να) προβλέπει το μέλλον: εκείνο που βλέπουμε μέσα του δεν είναι το είδωλό μας, αλλά το είδωλό μας σε μερικά χρόνια ή και εκείνο των απογόνων μας που θα κληθούν να ζήσουν σε μια εποχή που πολλά θα έχουν αλλάξει στον τρόπο που συμπεριφέρονται οι άνθρωποι και στον τρόπο με τον οποίο τους αντιμετωπίζουμε. Δεν είναι επιστημονική φαντασία, είναι ένας νέος κόσμος. Και μια νέα πολύ δύσκολη συζήτηση για το ποιοι είμαστε στην πραγματικότητα.