Πόσο ουσιαστική είναι η επανάσταση του Ντούντα

Ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ο πιο ισχυρός πολιτικός άνδρας της Πολωνίας, είναι ο σχεδιαστής αμφιλεγόμενων μεταρρυθμίσεων στη Δικαιοσύνη που έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό της χώρας του όσο και ανά την ευρωπαϊκή επικράτεια. Και δεδομένης της καχυποψίας πολλών Πολωνών όσον αφορά τις προθέσεις και τη στάση των Βρυξελλών προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι το εξής: θα μπορούσε ο πολωνός πρώην πρωθυπουργός και επικεφαλής του δεξιού, εθνικιστικού και λαϊκιστικού κυβερνώντος κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) να οδηγήσει την Πολωνία εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης;

Παρότι πλέον δεν κατέχει κανένα επίσημο αξίωμα, ο Κατσίνσκι είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Πολωνίας. Μαζί με τον δίδυμο αδελφό του Λεχ (σκοτώθηκε το 2010 σε αεροπορικό δυστύχημα) ίδρυσαν PiS το 2001 και κατάφεραν να επικρατήσουν σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις. Πριν από μία διετία επέλεξε ως υποψήφιο για την προεδρία τον Αντρέι Ντούντα, έναν άγνωστο έως τότε ευρωβουλευτή ο οποίος κέρδισε τελικά την προεδρία. Προσωπική επιλογή τού Κατσίνσκι ήταν και η Μπεάτα Σίντλο, η πρωθυπουργός της χώρας. Πάρα πολλοί Πολωνοί θεωρούν πως αμφότεροι οι πολιτικοί είναι τα πρόθυμα ανδρείκελα του 68χρονου υπερσυντηρητικού Κατσίνσκι.

Το πρωί της Δευτέρας ωστόσο, ο πολωνός πρόεδρος δήλωσε πως θα ασκήσει βέτο σε δύο από τα νομοσχέδια που σύμφωνα με εκατομμύρια Πολωνούς αλλά και την πλειονότητα των ευρωπαίων ηγετών αποτελούν απροκάλυπτες επιθέσεις κατά της διάκρισης των εξουσιών και της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης με απώτερο σκοπό να τεθεί υπό τον έλεγχο του κυβερνώντος κόμματος του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι.

Κοινοποιώντας τις προθέσεις του, έπειτα από πολλές ημέρες μαζικών πορειών διαμαρτυρίας στους δρόμους και στις λεωφόρους των πόλεων της Πολωνίας, ο Ντούντα ήρθε για πρώτη φορά σε ανοικτή σύγκρουση με τον πολιτικό του μέντορα, παρότι από το 2015 που ανέλαβε τα καθήκοντά του προωθεί ανοικτά την ατζέντα του PiS. Αμέσως μετά, το ζλότι, το νόμισμα της Πολωνίας, σημείωσε άνοδο έναντι του ευρώ καθώς οι επενδυτές εξέλαβαν την προεδρική απόφαση ως ένα σημαντικό βήμα για την αποτροπή μιας πολιτικής κρίσης.

Αυτό, ωστόσο, δεν αλλάζει το γεγονός πως ο πυρήνας της πολιτικής εξουσίας στην Πολωνία δεν έγκειται στο Κοινοβούλιο στη Βαρσοβία, ούτε στο προεδρικό μέγαρο, αλλά σε ένα κτίριο στις παρυφές του κέντρου της πολωνικής πρωτεύουσας δίχως παράθυρα –αναφέρει το «Spiegel» –που μοιάζει περισσότερο με πολυώροφο parking. Στο κτίριο αυτό πέρα από ένα εστιατόριο sushi, μια ασφαλιστική εταιρεία και ένα φωτοτυπείο, στεγάζονται τα γραφεία του PiS και το στρατηγείο του Κατσίνσκι. Από εκεί ο ευρωσκεπτικιστής πολιτικός μετέτρεψε την Πολωνία σε πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οσον αφορά την «επανάσταση» του Ντούντα, αρκεί μόνο να σημειωθεί ότι είναι γνωστός και ως ο «συμβολαιογράφος».

Κατά τη διάρκεια της φιλελεύθερης διακυβέρνησης της χώρας από τον νυν πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, η Πολωνία κατέληξε να αποτελεί το πρότυπο μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης οι οποίες προσχώρησαν στους κόλπους της ΕΕ. Αλλά για τον Κατσίνσκι ο οποίος ερμηνεύει τα πάντα μέσα από το πρίσμα του εθνικισμού, η Ενωση, περισσότερο από μια κοινότητα τα μέλη της οποίας πέρα από δικαιώματα έχουν και υποχρεώσεις, είναι μια πηγή χρηματικών πόρων. Υπό την καθοδήγησή του, η βαθιά φιλοευρωπαϊκή Πολωνία είναι πιθανό να κατευθύνεται, ακούσια ή εκούσια, προς την έξοδο από την Ευρώπη των 27 –επισημαίνει η γερμανική επιθεώρηση.

Το Pis έχει ήδη δείξει ότι αποποιείται πολλές από τις κεντρικές αξίες της ΕΕ. Περιόρισε την εξουσία του ανώτατου συνταγματικού δικαστηρίου της χώρας ενώ τόσο η ραδιοτηλεόραση της Πολωνίας και οι μεγαλύτερες κρατικές εταιρείες όσο και οι μυστικές υπηρεσίες διοικούνται από ημετέρους του ντε φάκτο ηγέτη της χώρας. Η απόπειρα του PiS να παράσχει στα μέλη του Κοινοβουλίου, όπου κατέχει την πλειοψηφία, και στον πρόεδρο, τον οποίο επέλεξε ο Κατσίνσκι, την εξουσία να διορίζουν τους δικαστές που έως τώρα διορίζονταν από ένα ανεξάρτητο συμβούλιο μπορεί να μην ευοδώθηκε (ακόμα), αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Πολωνία απαλλάχτηκε από το φάσμα του αυταρχισμού.

Ο Ντόναλντ Τουσκ έχει ήδη προειδοποιήσει για το τι πρόκειται να επακολουθήσει στην περίπτωση που εφαρμοστούν οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις, κάνοντας λόγο για ένα «ζοφερό σενάριο που στο τέλος θα οδηγήσει στην περιθωριοποίηση της Πολωνίας στην Ευρώπη». Ο εμβληματικός Λεχ Βαλέσα, από την πλευρά του, έσπευσε να συγχαρεί τον πρόεδρο Ντούντα για την επιλογή του να προβάλει βέτο στις μεταρρυθμίσεις, χαρακτηρίζοντας την απόφασή του «δύσκολη και θαρραλέα». Πολλοί, ωστόσο, θεωρούν πως η εναντίωση του πολωνού προέδρου είναι φαινομενική, μια ενέργεια τακτικισμού απλώς και μόνο, με στόχο τον κατευνασμό εκατομμυρίων φιλελεύθερων Πολωνών.

Οσον αφορά τις πιέσεις που θα μπορούσαν να ασκήσουν οι Βρυξέλλες, κατά πάσα πιθανότητα θα ήταν μάταιες. Εάν η ΕΕ προβεί σε τιμωρητικού χαρακτήρα ενέργειες θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως οι σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών θα επιδεινωθούν και δεν αποκλείεται κάποια στιγμή η πολωνική κυβέρνηση να διερωτηθεί γιατί η χώρα τους εισήλθε εξαρχής στην Ενωση. Οπως το έθεσε ανώτερος πολωνός αξιωματούχος «η Βρετανία απέδειξε ότι μπορεί κανείς να παρασυρθεί προς την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση».