Ανοιχτός γάμος: Η νέα μονογαμία

Η Ελένη, 45 ετών, αισθητικός, και ο 50χρονος Γιάννης, λογιστής, γνωρίστηκαν πριν από δεκαπέντε χρόνια και ένιωσαν αμέσως μια ανεξήγητη οικειότητα μεταξύ τους. Η σχέση τους δεν είχε εμπόδια, το σεξ ήταν άφθονο, οπότε αποφάσισαν αβίαστα να παντρευτούν.

Τα πρώτα χρόνια του γάμου τους κύλησαν με την αγωνία να κάνουν παιδιά, περνώντας από γιατρούς, εξετάσεις, χειρουργεία. Ενώ όλα πήγαν όπως τα ήθελαν, έφεραν στον κόσμο τα διδυμάκια τους, πήγαιναν οικογενειακές διακοπές με τα κουβαδάκια τους, η προσωπική ζωή του ζευγαριού είχε τελειώσει. Ούτε δείπνο για δύο, ούτε διάθεση για έρωτα, ούτε κανένα ενδιαφέρον για κοινές εμπειρίες.

Ωστόσο, ένιωθαν αποφασισμένοι να παραμείνουν ζευγάρι, για να κρατήσουν την οικογενειακή συνοχή, και βολεύονταν πάντα σε αυτήν την αβίαστη οικειότητα που τους συνέδεε. Εκείνος άρχισε να ξενυχτάει εκτός σπιτιού, επικαλούμενος δικαιολογίες για δουλειά. Στην πραγματικότητα, είχε ξαναβρεθεί με μια παλιά ερωμένη του, που τώρα πια ήταν κι εκείνη παντρεμένη. Η δε Ελένη, ενδίδοντας στο φλερτ ενός συνεργάτη, ξεκίνησε μια θυελλώδη περιπέτεια εξ αποστάσεως, καθώς έμεναν σε διαφορετική πόλη και δεν μπορούσαν να συναντιούνται όσο συχνά θα ήθελαν. Η Ελένη και ο Γιάννης δεν έχουν μιλήσει ποτέ ανοιχτά για τον ανοιχτό γάμο τους. Τηρούν και οι δύο τη συμφωνία της σιωπής, την αναγνώριση δηλαδή του δικαιώματος του συζύγου να έχει δική του, προσωπική ζωή.

«Οι ανοιχτοί γάμοι είναι περισσότεροι απ’ όσους νομίζουμε» μας λέει η ψυχολόγος Τζίνα Θανοπούλου, ειδικευμένη στο Χάρβαρντ στη θεραπεία ζευγαριών (ginagcounseling.com). «Ερχονται στο γραφείο μου πολλοί άνθρωποι που είτε βρίσκονται σε έναν τέτοιο γάμο είτε προσπαθούν να «ανοίξουν» τον δικό τους για να τον σώσουν. Παρακολουθώ, για παράδειγμα, μια γυναίκα που είναι παντρεμένη με έναν αρκετά μεγαλύτερο άνδρα, αλλά συγχρόνως διατηρεί και άλλες σχέσεις. Εκείνος δεν κάνει σεξ και συμφωνεί η σύζυγός του να βγαίνει με άλλους, αρκεί να ξέρει ποιοι είναι. Οχι να τους γνωρίζει προσωπικά, αλλά να είναι ενήμερος. Γενικά, στη δουλειά μου συναντάω πολύ συχνά προβλήματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας των ανδρών, η οποία συνήθως δεν είναι οργανική.

Η αδιαφορία ή η ανεπάρκεια στο σεξ οφείλεται κατά 85% σε ψυχολογικούς λόγους. Αυτό είναι το πιο συνηθισμένο κίνητρο για να προχωρήσει ένα ζευγάρι στη «συμφωνία της απιστίας». Μπορεί βέβαια να συμβεί και το αντίθετο. Εχω ένα άλλο ζευγάρι, με παιδιά, με εκείνον να δημιουργεί διαρκώς ερωτικές σχέσεις στο γραφείο. Η σύζυγός του το ξέρει, αλλά λέει ότι ο άνδρας της ζητάει πιο πλούσιες ερωτικές εμπειρίες από όσες μπορεί η ίδια να του προσφέρει, οπότε σιωπά. Ο ανοιχτός γάμος είναι μερικές φορές ο μοναδικός τρόπος να επιβιώσει μια σχέση. Δύο άνθρωποι που θέλουν για τους δικούς τους λόγους να είναι μαζί, επιλέγουν να βγάλουν το ερωτικό κομμάτι έξω από το παζλ και να κρατήσουν τα υπόλοιπα».

Αλλωστε η απιστία δεν είναι η νούμερο ένα αιτία διαζυγίου. Στη δημοσκόπηση του yourtango.com, γνωστού portal για τις σχέσεις, δεν είναι καν στο top 10. Ασυμφωνία χαρακτήρων, έλλειψη κοινού οράματος, χρήματα κ.λπ.· απιστία, όμως, όχι. Με άλλα λόγια, δέχεσαι να δείξεις ανοχή στην ερωτική δραστηριότητα του συζύγου σου, αλλά αν κάθεται όλη την ημέρα στον καναπέ με το τηλεκοντρόλ στο χέρι, θέλεις να τον πετάξεις έξω από το σπίτι. «Ενας ανοιχτός γάμος μπορεί να είναι μια υγιής και βιώσιμη σχέση» υποστηρίζει η Τζίνα Θανοπούλου. «Ωστόσο, για να πετύχει, χρειάζεται να συμμετέχουν σε αυτήν ώριμοι άνθρωποι και κυρίως να υπάρχει το σωστό τάιμινγκ. Πρέπει και οι δύο να είναι έτοιμοι να βιώσουν μια τέτοια ελευθερία, αλλιώς κάποιος θα υποφέρει».

Παρόλο που υποστηρίζεται από ένα στιβαρό επιστημονικό επιχειρηματολόγιο, η ανάγκη των ανθρώπων για αλλαγή ερωτικών συντρόφων δεν μπορεί να ενταχθεί εύκολα στις δυτικές κοινωνίες, οπότε ούτε να ενσωματωθεί στη νοοτροπία μας. Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι έχουν ξοδέψει άπειρες ώρες στα δάση με υπερδραστήριους σεξουαλικά χιμπατζήδες για να αποδείξουν ότι ο homo sapiens, όπως και ο πρόγονός του ο πίθηκος, είναι πολυγαμικό ζώο. Ωστόσο, κάθε σοβαρή απόπειρα πολυγαμίας σε κοινωνία ανθρώπων παραμένει στο στενό πλαίσιο των «χαρεμιών» των εμίρηδων και των μορμόνων. Στην κατά τ’ άλλα εξελιγμένη Αμερική, ο ανοιχτός γάμος κόστισε την καριέρα ενός παρ’ ολίγον πλανητάρχη.

Το 2012 η πρώην σύζυγος του υποψήφιου για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών Νιουτ Γκίνγκριτς αποκάλυψε πως, όταν ήταν παντρεμένοι, ο άνδρας της ήθελε να έχουν έναν ανοιχτό γάμο. Υστερα από δεκαοκτώ χρόνια κοινής ζωής, της είχε παραπονεθεί ότι «δεν έπρεπε να τον θέλει όλον δικό της» και της είχε ζητήσει να δεχτεί να τον μοιραστεί με την επί έξι χρόνια ερωμένη του. «Δεν έχει το ηθικό υπόβαθρο για να γίνει πρόεδρος» υποστήριξε η Μαριάν σε συνέντευξή της στο ΑΒC, αγγίζοντας την πιο ευαίσθητη συντηρητική χορδή των ψηφοφόρων. Ο Νιουτ τελικά έχασε το χρίσμα, η Μαριάν καθιερώθηκε ως απατημένη πρώην και το θέμα του ανοιχτού γάμου άνοιξε.

Η κοινή γνώμη ίσως να μην μπορεί να το αποδεχτεί, μιλάμε όμως πλέον για ένα κοινωνικό φαινόμενο. Η Τάμι Νέλσον, θεραπεύτρια ζευγαριών στο Κονέκτικατ, εντυπωσιασμένη από τον αριθμό των παντρεμένων που διατυπώνουν απρόσμενα χαλαρές απόψεις σχετικά με τη συζυγική πίστη, έγραψε το βιβλίο «The New Monogamy». «Η «Νέα Μονογαμία» αποτελεί την αναγνώριση ότι για έναν αυξανόμενο αριθμό ζευγαριών τα δεσμά του γάμου είναι μια έννοια πιο ρευστή από ό,τι ήταν στην «παλιά μονογαμία». Με την καινούργια έννοια, κάθε σύντροφος θεωρεί ότι ο άλλος είναι και θα παραμείνει η κύρια δέσμευση και ότι εξωτερικές δεσμεύσεις επιτρέπονται, αρκεί να μην απειλούν τη βασική». Στην γκάμα αυτών των δεσμεύσεων συμπεριλαμβάνονταν one-night stands ή πιο μακροχρόνιες σχέσεις. Η ειλικρίνεια και η διαφάνεια ήταν αξίες πιο σημαντικές από τη συζυγική πίστη στους πιο υγιείς από αυτούς τους γάμους. Οι σύντροφοι δεν αντιλαμβάνονταν την επιθυμία να βλέπουν άλλους ανθρώπους ως δυσλειτουργία αλλά ως μια συνηθισμένη ανθρώπινη ανάγκη.

«Monogamish» χαρακτηρίζει την οικογενειακή του κατάσταση ο Νταν Σάβατζ, sex editor στο podcast «Lovecast»,
παντρεμένος, πατέρας και γκέι. Σύμφωνα με τη θεωρία του, η «συναινετική μη μονογαμία» είναι μια ευρέως αποδεκτή στην γκέι κοινότητα επιλογή και ο μόνος τρόπος για να μακροημερεύσει μια σχέση. Παραδέχεται όμως ότι για τα ετερόφυλα ζευγάρια τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα: «Τα γκέι ζευγάρια ξέρουν από την αρχή ότι πρέπει να βάλουν τους δικούς τους κανόνες».

Ελάτε τώρα, παραδεχτείτε το. Πόσους γάμους ξέρετε που ύστερα από 15 ή 20 χρόνια είναι φανταστικοί, κρατούν τη φλόγα του πάθους άσβηστη και το σεξ γίνεται όλο και καλύτερο; Τελικά, η μονογαμία είναι ο πιο απλός τρόπος να οργανώνουμε τις κοινωνίες μας, ίσως όμως και να απέχει από τη φύση μας. Οι έρευνες (statisticsbrain.com) δείχνουν ότι 41% των παντρεμένων παραδέχονται πως έχουν απατήσει έστω και μία φορά τον σύντροφό τους, ενώ 74% θα το έκαναν σίγουρα αν ήξεραν ότι δεν θα το ανακάλυπτε το έτερον ήμισυ. Μέση διάρκεια εξωσυζυγικής σχέσης, δύο χρόνια.

«Ενα μεγάλο ποσοστό των ψυχικών διαταραχών που ταλαιπωρούν σήμερα τους ανθρώπους θα αποφεύγονταν αν ήμασταν απαλλαγμένοι από τον καταναγκασμό της μονογαμίας» παρατηρεί ο κλινικός ψυχολόγος Σάββας Σαλπιστής (i-psyxologos.gr). «Η μονογαμική στάση ζωής και το όνειρο για τον έναν και μοναδικό σύντροφο συχνά διαψεύδεται. Το αποτέλεσμα είναι απογοήτευση («εγώ που έφαγα τα χρόνια μου»), κακή έως ανύπαρκτη σεξουαλική ζωή, συναισθηματική αδιαφορία ή/και κακοποίηση, ζήλια, ανάγκη για έλεγχο του άλλου. Από τη δυστυχία της μονογαμικής ζωής συντηρούνται πολλοί ψυχαναλυτές και τροφοδοτείται ένα μεγάλο μέρος των πωλήσεων του Βιάγκρα και άλλων βοηθημάτων της στυτικής λειτουργίας, των αγχολυτικών και των αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων».

Η επιλογή ενός ανοιχτού γάμου σημαίνει για τον ψυχολόγο Σάββα Σαλπιστή επιλογή μιας κοσμοθεωρίας χωρίς στεγανά: «Ενώ σε άλλους τομείς της ζωής μας κάνουμε τα πάντα για να πραγματοποιήσουμε τα όνειρά μας, μεταναστεύουμε, αγωνιζόμαστε για καλύτερη καριέρα, δημιουργούμε κύκλο με φίλους, όσον αφορά την ερωτική μας ζωή είμαστε πολύ πιο μετριοπαθείς. Αντί να πάρουμε μια απόφαση και να αλλάξουμε τα πράγματα, π.χ. επιτρέποντας στον εαυτό μας και στον σύντροφό μας την ερωτική ελευθερία, το 80% από εμάς προτιμά να ζει σε μια ερωτικο-συναισθηματική μιζέρια, να παίρνει ψυχοφάρμακα, να τρέχει σε ψυχοθεραπείες, να αυνανίζεται, να βλέπει πορνοταινίες για να λειτουργήσει σεξουαλικά με τον/τη σύντροφό του και να αρκείται απλώς στο να φαντασιώνει όλα όσα θα ήθελε να κάνει».

Η αλήθεια είναι πως δεν μπορεί κανείς εύκολα να ζήσει πολυγαμικά σε μια κοινωνία που υπερασπίζεται με κάθε μέσο τη μονογαμία. Οπως περιγράφει γλαφυρά ο κ. Σαλπιστής, «Αν το έκανε φανερά, θα ήταν σαν να οδηγεί στο αριστερό ρεύμα σε μια χώρα όπου όλοι οδηγούν δεξιά. Το κυριότερο πρόβλημα που προκαλείται είναι η ζήλια, η οποία μέσα της κρύβει τον φόβο της απώλειας του συναισθηματικού ενδιαφέροντος του άλλου. Σε μια μονογαμική κοινωνία, ένας τέτοιος φόβος είναι πολύ βάσιμος, επειδή γαλουχηθήκαμε με τη νοοτροπία πως, για να ξεκινήσουμε μια καινούργια σχέση, θα πρέπει να τελειώσουμε την ήδη υπάρχουσα. Τι θα συνέβαινε, όμως, αν είχαμε μεγαλώσει μαθαίνοντας πως κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου απαραίτητο; Τότε, θα το θεωρούσαμε σίγουρα κάτι «φυσιολογικό».

Και πάλι θα υπήρχε ζήλια, αλλά σε πολύ διαφορετική κλίμακα, όπως συμβαίνει κάποιες φορές με τις φιλικές μας σχέσεις: zηλεύουμε κρυφά ή φανερά έναν φίλο που νομίζουμε πως προτιμά περισσότερο κάποιον άλλο από εμάς, αλλά συνήθως δεν τρελαινόμαστε από αυτό ούτε τερματίζουμε τη φιλία μας εξαιτίας αυτού. Αυτό συμβαίνει ακριβώς επειδή έχουμε μάθει πως η αγάπη προς πολλούς φίλους ταυτόχρονα είναι απολύτως επιτρεπτή.

Στον σύγχρονο πολιτισμό ο άνθρωπος, έχοντας επιλύσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της επιβίωσης, έχει πλούσια συναισθηματικά αποθέματα, που ζητούν να διοχετευθούν και σε άλλους, όχι μόνο προς έναν σύντροφο». Επίσης, έχει και πολύ περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του. Το προσδόκιμο ζωής θα φτάσει τα 90. Θα περάσετε 62 χρόνια πιστοί στον τύπο που γνωρίσατε σε ένα μπαρ όταν ήσασταν 28;

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Ιουλίου 2017.