Ο θάνατός σου, η ζωή μου

Ο Γουίλιαμ Μόρβα καταδικάστηκε σε θάνατο το 2006 για τη δολοφονία ενός φρουρού ασφαλείας κι ενός βοηθού σερίφη στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ. Πέρασε 17 χρόνια στη φυλακή μέχρι, πριν από περίπου δύο εβδομάδες, να του χορηγήσουν θανατηφόρα ένεση. Πέθανε δεκαπέντε λεπτά αργότερα.

O θύτης, ο φονιάς, έγινε θύμα μιας Δημοκρατίας που τιμωρεί δολοφονώντας. Όμως, κανένας δεν μπορεί να σκοτώνει κανέναν. Το είπε η κόρη ενός από τα θύματα του Μόρβα, του βοηθού σερίφη Ερικ Σάτφιν. «Είμαι κατά της θανατικής ποινής για ηθικούς και θρησκευτικούς λόγους» δήλωσε η Ρέιτσελ Σάτφιν. «Έδωσα μάχη, και θα συνεχίσω να δίνω, για την επιείκεια σε όλους τους κατάδικους που αντιμετωπίζουν τη θανατική ποινή, έως ότου η Βιρτζίνια την κηρύξει αντισυνταγματική».

Αντιθέτως η γιαγιά της, δηλαδή η μητέρα του εκλιπόντος, τάχθηκε υπέρ της εκτέλεσης. Ιδού λοιπόν το δράμα, που θα μπορούσε να είναι σίριαλ, ταινία, θεατρικό έργο, αλλά που είναι η ίδια η ζωή: ένας νεκρός, ο άνθρωπος που του στέρησε τη ζωή και δύο γυναίκες, συγγενείς του νεκρού, στενές συγγενείς μεταξύ τους, που διχάζονται πάνω από τον τάφο του ανθρώπου τους και πάνω από τον λάκκο που έχει ανοιχτεί για τον φονιά του. Την ιστορία κάνει ακόμη πιο συγκλονιστική μία σημαντική λεπτομέρεια: οι δικηγόροι του Μόρβα ισχυρίστηκαν πως έπασχε από βαριά ψυχική ασθένεια και πως οι γιατροί της φυλακής αρνούνταν να του παρέχουν θεραπεία –τα καλά της Δημοκρατίας που λέγαμε παραπάνω. Με αυτά τα δεδομένα, είχαν ζητήσει από τον κυβερνήτη της Βιρτζίνια να εμποδίσει την εκτέλεση, αφού οι ένορκοι τον είχαν καταδικάσει χωρίς να γνωρίζουν τη σοβαρότητα της κατάστασής του. Ο κυβερνήτης αρνήθηκε.

Προσπαθώ τώρα να φανταστώ τις δύο γυναίκες που μοιράζονται το ίδιο πένθος στη μεταξύ τους καθημερινότητα. Βαθύ το ποτάμι ανάμεσά τους. Ιδεολογικά βρίσκομαι στην όχθη της κόρης. Καταλαβαίνω τη μάνα, δεν τη δικαιολογώ. Στη δική μου κοσμοθεωρία (την οποία υποβάλλουν όχι θρησκευτικοί αλλά ηθικοί λόγοι) δεν αντλείς ικανοποίηση από τον θάνατο. Δικαιοσύνη είναι ο (όσο μπορεί να επιτευχθεί) σωφρονισμός και όχι ο αφανισμός εκείνου που διέπραξε το έγκλημα.

Παρακολουθώ τακτικά τα δημοσιεύματα για τη ζωή του Αντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ στη φυλακή. Ο ακροδεξιός εξτρεμιστής που το 2011 σκότωσε 77 ανθρώπους στο νησάκι Ουτόγια και στο Οσλο, τρόφιμος σε μια φυλακή που, αν έχω καταλάβει καλά, όμοιά της (πιο ανθρώπινη και πιο φιλική για τους έγκλειστους) δεν υπάρχει, κάνει διαρκώς προσφυγές ζητώντας καλύτερες συνθήκες κράτησης. Κάνει κι άλλες τρέλες (για να προκαλέσει, επειδή είναι βαθιά διεστραμμένος ή επειδή, πολύ απλά, είναι τρελός;) με πιο πρόσφατη την αλλαγή του ονόματός του –τώρα λέγεται
Φιότολφ Χάνσεν. Νομίζω πως η νορβηγική δικαιοσύνη έχει κάνει το καλύτερο που μπορούσε: τον απομόνωσε και προστατεύει διά του εγκλεισμού του, τη στιγμή που παραμένει (όλα αυτό δείχνουν) επικίνδυνος, την κοινωνία.

Αυτό, όταν στη Βόρεια Κορέα καταδικάστηκαν ερήμην σε θάνατο η πρώην Πρόεδρος της Νότιας Κορέας, Παρκ Γκουν-Χιέ, και ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, Λι Μπιουνγκ Χο, για την (υποτιθέμενη) συμμετοχή τους σε σχέδιο δολοφονίας του Κιμ Γιονγκ Ουν· όταν στο Πακιστάν 30χρονος καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή έκανε μια βλάσφημη (έτσι τη χαρακτήρισαν) ανάρτηση στο Facebook· όταν στην Αίγυπτο το δικαστήριο επικύρωσε τη θανατική ποινή που είχε επιβληθεί σε 20 άνδρες για δολοφονίες αστυνομικών στα επεισόδια του 2013· όταν στις φυλακές των ΗΠΑ δεκάδες τρόφιμοι περιμένουν την εκτέλεση της ποινής τους με ένεση. Όπου εξαιτίας των ελλείψεων στα φάρμακα που χρειάζονται για τις φονικές ενέσεις (έχει απαγορευθεί η πώληση ορισμένων συστατικών τους από τις φαρμακευτικές εταιρείες) εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις!

Οσο για την Ελλάδα, μπορεί η θανατική ποινή να έχει απαγορευθεί, τα εκατοντάδες όμως σχόλια που ανεβάζουν οι χρήστες του Διαδικτύου όποτε βρίσκουν αφορμή επιβεβαιώνουν πως πολλοί ανάμεσά μας θεωρούν τον θάνατο ενός κατάδικου την τέλεια λύση, το ιδανικό ξεσκαρτάρισμα.

Σε αυτόν τον κόσμο η έκκληση της Ρέιτσελ Σάτφιν να μη θανατωθεί ο δολοφόνος του πατέρα της, ακόμα κι αν δεν εισακούστηκε, έρχεται να μας θυμίσει το μεγαλείο του ανθρώπου, που μπορεί να μη συγχωρεί, αλλά σέβεται. Ο σεβασμός στη ζωή του άλλου (ό,τι κι αν έχει κάνει) είναι δείκτης πολιτισμού για τις κοινωνίες μας.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Ιουλίου 2017.