Μπομπ Γουίλσον. Μεγάλωσε σε μια συντηρητική οικογένεια, σε μια υπερ-συντηρητική κοινωνία στο Τέξας και δεν έκανε σπουδές θεάτρου. Εγινε ένας από τους σημαντικότερους και επιδραστικότερους σκηνοθέτες του κόσμου. Βρέθηκε στην Αθήνα σκηνοθετώντας την παράσταση «Γράμμα σ’ έναν άνδρα» με τον Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ, σε συμπαραγωγή της Αττικής Πολιτιστικής Εταιρείας, CPA και ΒΒΙ.
Ο Τομ Γουέιτς έχει πει: «Κανένας δεν φεύγει από συνεργασία του με τον Ρόμπερτ Γουίλσον χωρίς να έχει αλλάξει εντελώς ως άνθρωπος». Κανένας δεν μπορεί να φύγει ούτε καν από συζήτηση μαζί του χωρίς να έχει αλλάξει…
Αν ξεφύγουμε από τα ταμπού, θα δούμε ότι οι μεγαλύτερες επαναστάσεις στην Ιστορία δεν έγιναν από πολιτικούς, έγιναν κυρίως από επιστήμονες και καλλιτέχνες…
«Νομίζω ότι συχνά οι καλλιτέχνες στην πορεία της ανθρωπότητας έχουν ανακαλύψει μέσα από τα έργα τους πολύ σημαντικά πράγματα, χωρίς να τα γνωρίζουν από πριν. Ταυτόχρονα, αν πάμε όσο πιο πίσω γίνεται, θα δούμε ότι όλες οι τέχνες, από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, αφορούν τα ίδια μαθηματικά, την ίδια γεωμετρία, τη γνώση με την οποία γεννηθήκαμε. Επισκέφθηκα το Κυκλαδικό Μουσείο. Πόσο αγνός είναι αυτός ο πολιτισμός… Η γεωμετρία του! Και όμως, όταν αυτός ο πολιτισμός παρήκμασε, τελικά εξαφανίστηκε. Ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες, λίγες εκατοντάδες χρόνια πίσω, ήρθαν οι πρώτοι άποικοι από την Ευρώπη και έφεραν μια καθαρή, απλή γεωμετρία. Υπήρχε ένα σπίτι, μία καρέκλα, ένα παράθυρο. Και σήμερα καταλήξαμε στον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος φέρνει κάτι εντελώς διαφορετικό».
Ο πολιτισμός είναι κυρίως μνήμη. Συνειδητοποιείτε ότι εσείς, με την τόσο υψηλή τέχνη σας, στην ουσία φτιάχνετε μνήμη για τις μελλοντικές γενιές;
«Οταν χάνεται ο πολιτισμός, χάνεται και η μνήμη. Αυτό είναι ένα από τα φοβιστικά πράγματα που συμβαίνουν με την παγκοσμιοποίηση και τις γρήγορες αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο. Εξαφανίζονται διάφοροι πολιτισμοί. Εχω μια φίλη, ανθρωπολόγο, εργάζεται στα Ηνωμένα Εθνη, η οποία μου είπε ότι σε περίπου είκοσι χρόνια από τώρα, το 75% των ιθαγενών φυλών θα έχουν εξαφανιστεί».
Κάθε άνθρωπος, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, είναι ένας ηθοποιός. Ομως πολύ λίγοι μπορούν να είναι χορευτές. Και σπουδαίοι χορευτές γίνονται απειροελάχιστοι…
«Συνάντησα τη Μάρθα Γκράχαμ όταν ήμουν είκοσι δύο χρόνων. Με ρώτησε τι θέλω να κάνω στη ζωή μου. Της απάντησα ότι δεν έχω ιδέα γιατί δεν είμαι σε τίποτα ιδιαίτερα καλός. Μου είπε ότι αν δουλέψω για πολύ καιρό και σκληρά, θα βρω κάτι. Αυτό το πολύ απλό πράγμα ρίζωσε μέσα μου. Αναφέρει στην αυτοβιογραφία της, στην πρώτη πρόταση: «Είμαι χορεύτρια και το έμαθα με την εξάσκηση». Για εμένα είναι η σπουδαιότερη χορογράφος των τελευταίων εκατόν πενήντα χρόνων και λέει «είμαι απλά ένας τεχνίτης, σαν τον επιπλοποιό που ενώνει μία καρέκλα. Η λεπτομέρεια αυτής της καρέκλας είναι η αισθητική». Είδες τον Μίσα στην παράσταση; Είδες αυτό το χέρι και την κίνησή του; Με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον χώρο, μοιάζει μοναδικό. Δεν μπορείς να το χορογραφήσεις αυτό, δεν μπορείς να το διδάξεις. Είναι ο μεγαλύτερος κλασικός χορευτής του αιώνα. Γενικά δεν μπορείς να διδάξεις σε έναν χορευτή ή έναν ηθοποιό πώς να αισθανθεί τον χώρο. Δουλεύω αρκετά συχνά για την Οπερα. Είναι σοκαριστικό μερικές φορές πόσο λίγοι από αυτούς τους τραγουδιστές μπορούν να νιώσουν τη μουσική».
Ο Νιζίνσκι δεν έχει αφήσει πολλά δείγματα της δουλειάς του. Αυτό ήταν πιο πολύ δεσμευτικό ή απελευθερωτικό για την παράσταση;
«Είναι λίγο σύνθετο. Δεν μπορείς να ξαναφτιάξεις έναν master. Πρέπει να είσαι προσεκτικός, να μην υπερβάλλεις στην αποτύπωσή του πάνω στη σκηνή και από την άλλη να είσαι αρκετά ακριβής».
Η τρέλα δεν είναι κάτι πολύ συνηθισμένο στα άτομα, όμως είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη σε ομάδες, ακόμα και σε χώρες.
«Δύσκολο να ξέρει κανείς γιατί γίνεται αυτό. Ομως τι είναι η τρέλα τελικά; Οταν ο Ληρ λέει: «Ι shall go mad» ήταν τρελός; Και το ενδιαφέρον στα Ημερολόγια του Νιζίνσκι είναι το ότι δεν διακρίνει κανείς πότε είναι τρελός και πότε απλά μια ακατανόητη ιδιοφυΐα».
Η ατομική τρέλα είναι συχνά διπλανή με την ιδιοφυΐα, η ομαδική με την εγκληματική βλακεία.
«Το έχω ζήσει. Μεγάλωσα σε μια περιοχή με φοβερό θρησκευτικό και πολιτικό φανατισμό. Ηταν ανήθικο και αμαρτία ακόμη και να πηγαίνεις στο θέατρο. Ηταν ντροπή του Λίνκολν ότι τον δολοφόνησαν στο θέατρο».
Μοιάζετε μοναχικός άνθρωπος. Είστε;
«Οταν ήμουν παιδί, γύριζα από το σχολείο, κλεινόμουν στο δωμάτιό μου, κλείδωνα την πόρτα και διάβαζα. Δεν με ενδιέφερε το παιχνίδι με τα παιδιά της γειτονιάς. Η μητέρα μου λίγο προτού πεθάνει, στα πενήντα επτά της χρόνια, μου είπε «θα τα καταφέρεις υπέροχα σε αυτόν τον κόσμο, γιατί ξέρεις πώς να είσαι μόνος σου»».
Οι μοναχικοί άνθρωποι είναι που δημιουργούν τα πιο σημαντικά έργα που ενώνουν τους ανθρώπους…
«Είναι παράξενο που τελικά δουλεύω στο θέατρο, μια δουλειά στην οποία έχω την ευθύνη πολλών ανθρώπων. Βέβαια υπάρχουν περίοδοι του χρόνου που είμαι απόλυτα απομονωμένος».
Εχοντας ζήσει έτσι τη ζωή σας, υπάρχει κάτι σοβαρό που δεν κάνατε και έχετε μετανιώσει;
«Πάντα ήθελα να γίνω αγγειοπλάστης. Δεν θα ήμουν καλός, αλλά μου άρεσε η ιδέα να φτιάχνω κάτι από πηλό. Στις δεκαετίες ’80 και ’90 έφτιαχνα γυαλί, μου άρεσαν επίσης και τα υφάσματα. Μου άρεσαν όλα αυτά γιατί γίνονται με τα χέρια. Είναι σωματική εμπειρία. Θα προτιμούσα επίσης να ασχοληθώ με τον χορό από το θέατρο. Αλλά η προσωπικότητά μου με οδήγησε αλλού».
Αναρωτιέμαι τι σας έκανε να κλάψετε τελευταία φορά.
«Οταν ο Μπαράκ Ομπάμα, ως πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, τραγούδησε στην κηδεία των θυμάτων του Τσάρλεστον το «Amazing Grace». Νομίζω ότι σε πενήντα χρόνια από τώρα, θα είναι από τα πράγματα που θα θυμόμαστε. Θα περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να υπάρξει άλλος τέτοιος ηγέτης. Μπορεί να είναι πολιτικός, αλλά είναι και φιλόσοφος».
Οι αστροφυσικοί θεωρούν επιτυχημένα όλα τα σύμπαντα που έχουν υπάρξει. Ακόμη και το δικό μας. Αποτυχημένο είναι μόνο το σύμπαν που δεν κατάφερε να δημιουργηθεί. Στην τέχνη τι θεωρείτε επιτυχημένο και τι αποτυχημένο;
«Η σύνδεση είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Η Μάρθα Γκράχαμ μου είχε πει «όταν ανεβαίνω στη σκηνή μετατρέπομαι στον πλανήτη Αρη, στον Δία, αλλά και στον πλανήτη Γη». Και ο Μερς Κάνινχαμ, τον οποίο είδα στα ενενήντα του, όταν πια δεν μπορούσε να περπατήσει, μας έκανε ένα νεύμα με το χέρι, σαν ένα νεογέννητο που προσπαθεί να εξερευνήσει το Σύμπαν».
Ποιο ήταν το μικρότερο αριθμητικά κοινό που έχει δει παράστασή σας;
«Πριν από πολλά χρόνια σε μια παράσταση ήρθε μόνο ένας θεατής. Ηταν ένας ηλικιωμένος, ο οποίος μάλιστα κάποια στιγμή στη μέση του έργου έφυγε».
Και τι κάνατε;
«Οφειλα να ολοκληρώσω το έργο. Συνέχισα και τελείωσα την παράσταση».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
