Διαβάζοντας Λευτέρη Πούλιο

Μορφία Μάλλη
Στον δρόμο των Beat. Μια ανάγνωση της ποίησης του Λευτέρη Πούλιου
Εκδόσεις Futura, σελ. 253, τιμή 19,08 ευρώ

Η πολυσυζητημένη γενιά του 1970 ξεκίνησε το ποιητικό της στάδιο μέσα στο κλίμα του Μάη του 1968: ριζοσπαστική αμφισβήτηση κάθε μορφής εξουσίας, σεξουαλική απελευθέρωση, μεγάλες κινητοποιήσεις στους δρόμους και στα πανεπιστήμια καθώς και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες που υπερέβαιναν τον κατεστημένο ορίζοντα.

Οι έλληνες ποιητές παρακολούθησαν τα γεγονότα από κάποια απόσταση (η δικτατορία των συνταγματαρχών δεν ευνοούσε μια δυναμική σαν κι αυτή που αναπτύχθηκε στη Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική) αλλά πρόλαβαν να καταθέσουν τον οβολό τους. Η πιο εμβληματική μορφή σε αυτή τη φάση της γενιάς του 1970 υπήρξε σίγουρα ο Λευτέρης Πούλιος, ένας ποιητής που σάρωσε με τη φωνή του πολλά από τα μέχρι τότε λογοτεχνικά δεδομένα.

Με τη μελέτη της για τον Πούλιο, τη δουλειά του οποίου παρακολουθεί στο ανάπτυγμα μιας τεσσαρακονταετίας (από το 1969 μέχρι το 2008), η Μορφία Μάλλη θα στρέψει την προσοχή μας στην άλλη άκρη του Ατλαντικού και στο ποιητικό κίνημα των Beat που εκδήλωσε το αμφισβητησιακό του πνεύμα ήδη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ατμόσφαιρα που δημιούργησαν οι Beat στις ΗΠΑ έφτασε έγκαιρα στην Ελλάδα (η Μάλλη καταγράφει με λεπτομέρειες τις περιπτώσεις του Σίμου του Υπαρξιστή, του Πητ Κουτρουμπούση, του Σπύρου Μεϊμάρη και του περιοδικού Πάλι), δείχνοντας ωστόσο εκ παραλλήλου πως μόνο με τον Πούλιο θα φτάσουμε να διακρίνουμε μια συστηματική και οργανωμένη επιρροή, έναν λόγο ο οποίος θα προκύψει από την καρδιά του λόγου των αμερικανών ποιητών.

Οπως και οι Beat, ο Πούλιος δεν είναι μοντερνιστής ή τουλάχιστον δεν υιοθετεί τον μοντερνισμό του Ελιοτ και του Πάουντ. Οι υψηλές αφαιρέσεις, τα περίπλοκα σύμβολα και η απόσυρση του εγώ στο βάθος της δράσης αποτελούν για τον Πούλιο και τους ομολόγους του μια σιδερένια θηλιά που δεν επιτρέπει στον εξεγερμένο εναντίον των πάντων ποιητή να βροντοφωνάξει την άρνησή του.

Ενας ποιητής που νιώθει αποκρουστικό το περιβάλλον του (από τα πυρηνικά όπλα και τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι τα καταναλωτικά πρότυπα τα οποία επιβάλλουν οι διαφημίσεις) δεν έχει καιρό για λεπταίσθητα τεχνάσματα. Θέλει σαν ένας καινούργιος ρομαντικός να σπάσει τα τζάμια με τον στίχο του, κάνοντας όλες τις μορφές τριγύρω του να καταρρεύσουν. Επείγεται να φορέσει τα ενδύματα του σαλού και προφήτη και να παλέψει με τον Θεό μέχρι να γίνει κι ο ίδιος Θεός, καταλήγοντας στο αναπότρεπτο: να μετατραπεί σε παρανάλωμα του πυρός.

Οι εποχές παρ’ όλα αυτά τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα. Αφήνοντας πίσω την εκρηκτική περίοδο της νιότης του, ο Πούλιος θα μεταθέσει το βλέμμα στο εσωτερικό του τοπίο.

Τη θέση των Beat και του προφητικού πυρετού τους θα καταλάβουν βαθμιαία ο Καβάφης και ο Σεφέρης με συμπαραστάτες τον Βούδα και τον ταοϊσμό που θα λειτουργήσουν σαν θεραπευτικό φίλτρο για το κενό της ύπαρξης και τον φόβο του θανάτου.

Η Μάλλη εξετάζει το αντικείμενό της με σφαιρικότητα και εις βάθος, χωρίς θεωρητικούς αναγωγισμούς και ιδεολογικές προκαταλήψεις. Το σημαντικότερο όμως είναι πως αναλύοντας την πορεία του Πούλιου από την έκφραση της οργής και της απαρέσκειας προς την εσώτερη τοπιογραφία θα υποδείξει εμμέσως και τη διαδρομή την οποία διέγραψε η γενιά του.