Ζέστη, θόρυβος, πολύβουοι δρόμοι, μια πόλη γεμάτη ανθρώπους και ιστορία, με φόντο την πολιτική εξέγερση στην πλατεία Ταχρίρ που συγκλόνισε τον κόσμο στην Αραβική Ανοιξη του 2011. Αυτό είναι το σκηνικό και το θέμα της ταινίας «Οι τελευταίες ημέρες της πόλης», που περιγράφεται από τον δημιουργό της σαν «μια ερωτική επιστολή προς το Κάιρο». Μόνο που κανένας κάτοικος της αιγυπτιακής πρωτεύουσας δεν θα τη δει, λόγω της νέας λογοκρισίας που έχει φιμώσει τους δρόμους της επανάστασης.
Ο σκηνοθέτης Τάμερ ελ Σαΐντ μιλάει για ένα «περήφανο ρέκβιεμ στην αιγυπτιακή μητρόπολη που αντικατοπτρίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο άλλαξε την πόλη η επανάσταση του 2011».
Γυρισμένη λίγο προτού ξεσπάσει η Αραβική Ανοιξη στο κέντρο της πόλης, η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός σκηνοθέτη, του Χαλίντ, συνδυάζοντας πλάνα από ντοκιμαντέρ με σκηνές πραγματικών ανθρώπων που παίζουν τον εαυτό τους, θολώνοντας τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας. «Θέλησα να κινηματογραφήσω την ψυχή της πόλης, όχι την εικόνα της. Δεν ήθελα να κάνω μια σειρά από καρτ ποστάλ για τους τουρίστες» λέει ο Σαΐντ.
Αλλά τώρα, λόγω της de facto απαγόρευσης προβολής της ταινίας σε ολόκληρη την Αίγυπτο, κανένας κάτοικος του Καΐρου δεν θα μπορέσει να τη δει. Οπως και πολλοί από τους δημόσιους χώρους της πόλης μετά την εξέγερση της πλατείας Ταχρίρ, όταν εκατομμύρια Αιγύπτιοι βγήκαν στους δρόμους εναντίον του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ, η ταινία έχει πέσει θύμα μιας νέας κυβερνητικής καταστολής των πολιτικών ελευθεριών. Μετά από εβδομάδες μαζικής διαμαρτυρίας στην πλατεία Ταχρίρ και στις πόλεις της Αιγύπτου, ο Μουμπάρακ έπεσε. Ανέλαβε ο ισλαμιστής Μοχάμεντ Μόρσι, μετά από εκλογές, αλλά δύο ταραγμένα χρόνια αργότερα ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι τον ανέτρεψε και κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα. Το Κάιρο, όπου χτυπούσε η καρδιά της λαϊκής εξέγερσης, πρώτα κατά του Μουμπάρακ, μετά κατά του Μόρσι, έχει σιγήσει τώρα στην υπακοή, και οι δρόμοι στο κέντρο της πόλης που απεικονίζονται στη ταινία του Σαΐντ βρίσκονται πλέον υπό βαρύτερη επιτήρηση από ποτέ.
Οι κινηματογραφιστές χρειάζονται άδεια από το υπουργείο Πολιτισμού της Αιγύπτου για να δουν τα έργα τους να προβάλλονται δημοσίως και το γύρισμα ταινιών στην πρωτεύουσα έχει γίνει σχεδόν αδύνατο, λέει ο σκηνοθέτης. «Δεν πήραμε ποτέ την άδεια από τους λογοκριτές για δημόσια προβολή, ούτε για την ταινία ούτε για το τρέιλερ και την αφίσα. Προσπαθήσαμε να πάρουμε την άδεια επί εννέα μήνες, αλλά φαίνεται ότι δεν θα συμβεί ποτέ. Είναι σαφές ότι πρόκειται για έναν τρόπο απαγόρευσης της ταινίας χωρίς να ανακοινωθεί αυτό δημοσίως» προσθέτει, τονίζοντας ότι οποιαδήποτε απόπειρα δημόσιας προβολής της ταινίας μπορεί τώρα να οδηγήσει στη σύλληψή του.
Η αιγυπτιακή επανάσταση του 2011, το πραξικόπημα του 2013 και η συνακόλουθη σφαγή 817 διαδηλωτών, έχουν καταγραφεί σε κινητά τηλέφωνα και υπάρχουν πλάνα από βίντεο διάρκειας πολλών ωρών που καταγράφουν τις δραματικές πολιτικές αλλαγές στην πόλη. Οι σημερινοί περιορισμοί των καλλιτεχνικών ελευθεριών είναι μια αντίδραση σε αυτή τη δημοσιότητα και τα αυστηρά γραφειοκρατικά εμπόδια «για λόγους ασφαλείας» που έχουν τεθεί σε εφαρμογή για να απαγορεύσουν τη δημόσια μαγνητοσκόπηση εξασφαλίζουν ότι οι δρόμοι του Καΐρου σπανίως εμφανίζονται πλέον σε φιλμ.
Σε μια σκηνή της ταινίας ο Χαλίντ, που τον υποδύεται ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Χαλίντ Αμπντάλα, βγάζει μια μικρή φορητή κάμερα σε ένα καφενείο και αρχίζει να γυρίζει ταινία τους φίλους του –κάτι αδύνατο στο σημερινό Κάιρο, όπου η εμφάνιση μιας κάμερας οποιουδήποτε είδους προκαλεί σχεδόν αμέσως την εμφάνιση των αρχών ασφαλείας.
Οι δημοσιογράφοι ή οι σκηνοθέτες που θέλουν να κάνουν γυρίσματα στο κέντρο της πόλης αναγκάζονται τώρα να δώσουν άνιση μάχη για να πάρουν άδειες από πολλές και διάφορες υπηρεσίες. Ακόμα και όσοι έχουν διαπιστεύσεις κινδυνεύουν, όπως οι τρεις δημοσιογράφοι που συνελήφθησαν τον Οκτώβριο για τη μαγνητοσκόπηση συνεντεύξεων με πολίτες στον δρόμο, και αργότερα κατηγορήθηκαν για «υποκίνηση τρομοκρατίας» και «διάδοση ψευδών ειδήσεων».
«Πάντα λέω ότι η ταινία ήταν μια αδύνατη αποστολή στην εποχή του Μουμπάρακ, αλλά αυτό δεν μας σταμάτησε. Πήραμε μετά κόπων και βασάνων την άδεια για να γυρίσουμε ταινία στο κέντρο της πόλης –ίσως χρειάστηκε περισσότερο από έναν χρόνο για την εξασφάλιση αδειών και έπρεπε να τις ανανεώνουμε κάθε δύο εβδομάδες. Αλλά τώρα είναι χειρότερα. Δεν θα προσπαθούσα καν να πάρω άδεια» λέει ο Σαΐντ. Είναι μια απότομη στροφή για το Κάιρο, μια πόλη που έχει χρησιμεύσει εδώ και χρόνια ως φόντο για μερικές από τις πιο αγαπημένες ταινίες της Αιγύπτου, μέρος μιας πλούσιας παράδοσης που πάει πίσω στις αρχές του 20ού αιώνα. Σε αντίθεση όμως με άλλες πρόσφατες παραγωγές, όπως το «Clash» (που έδειξε τις αντιδράσεις μέρους της αιγυπτιακής κοινωνίας για την ανατροπή του επικεφαλής της ισλαμιστικής Μουσουλμανικής Αδελφότητας) η ταινία του Σαΐντ δεν γλίτωσε από τους λογοκριτές.
Και ενώ ο ίδιος ταξιδεύει τώρα στον κόσμο για να την προωθήσει, το Κάιρο στερείται λόγω λογοκρισίας της ευκαιρίας να προβληματιστεί για τις πολλές αλλαγές που έχουν συμβεί στις πλατείες και στους δρόμους του από το 2011.
HeliosPlus
