Τι άφησε πίσω του το Αμβούργο; αξίζουν τον κόπο οι σύνοδοι κορυφής

Διάσπαση μέσα, όργιο βίας και καταστροφής απέξω. Αυτή η σύνοδος του G20 θα μείνει στα χρονικά για τον πενιχρό πολιτικό απολογισμό και τον δυνατό απόηχο των συγκρούσεων, των βανδαλισμών και της λεηλασίας στο Αμβούργο, το οποίο έγινε επί τρεις ημέρες την περασμένη εβδομάδα μια εμπόλεμη ζώνη στην καρδιά της προεκλογικής Γερμανίας. Σε σημείο που πολλοί να αναρωτιούνται αν αξίζουν πια τον κόπο αυτές οι ετήσιες συνάξεις των ισχυρών της Γης.

Καταστροφή χωρίς λόγο

«Πολύ κακό για το τίποτα» ήταν το συμπέρασμα της λαϊκής «Bild» που γράφει ότι «ξοδέψαμε 190 εκατ. ευρώ για να μάθουμε ότι ο Τραμπ δεν θέλει τη Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή ούτε απολύτως ελεύθερο το παγκόσμιο εμπόριο. Και ποιος ξέρει πόσα θα πληρώσουμε για να συνέλθει το Αμβούργο από την ανεξέλεγκτη βία όσων χτύπησαν, έσπασαν και έκαψαν για να βγάλουν το άχτι τους κατά του καπιταλισμού».

Αλλά και σοβαρές εφημερίδες προβληματίζονται έντονα, με τίτλους όπως «Σοκ από Τραμπ και βία», «Διεθνής αταξία στη σύνοδο και στους δρόμους», «Το τέλος της παγκόσμιας συναίνεσης στο κατεστραμμένο Αμβούργο».

Μία εβδομάδα αργότερα ο θόρυβος δεν έχει κοπάσει. Σε πολιτικό επίπεδο, τα επιτεύγματα ήταν πράγματι λίγα, όπως δείχνει το κοινό ανακοινωθέν, αλλά και οι διάφορες διμερείς συναντήσεις που συνήθως γίνονται στο περιθώριο τoυ G20.

Κυριάρχησε βέβαια η απομόνωση των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ που απέρριψε τη συμφωνία για το κλίμα. Οι υπόλοιποι υπογράμμισαν ότι είναι «μη αναστρέψιμη» και προχωρούν. Πλην της Τουρκίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί να αλλάξει γνώμη και να ακολουθήσει το παράδειγμα της Αμερικής.

Στο άλλο μεγάλο ζήτημα της ατζέντας, το ελεύθερο εμπόριο, ο Τραμπ διαφώνησε επίσης και δεν απέκλεισε εμπορικό πόλεμο με δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα, κάτι που φοβάται η ΕΕ. Οι άλλοι «μεγάλοι» δεν τα βρήκαν μεταξύ τους. Οι ηγέτες της Κίνας και της Ινδίας ούτε καν συναντήθηκαν, η Ιαπωνία είχε κλείσει την εμπορική συμφωνία με την ΕΕ (JEFTA) λίγο πριν από το Αμβούργο, η Βόρεια Κορέα δεν αναφέρθηκε καν στο ανακοινωθέν επειδή η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν επέμεινε ότι το G20 «δεν είναι φόρουμ ασφαλείας».

Για την ενίσχυση της Αφρικής, ώστε να ανακοπούν τα κύματα της μετανάστευσης, τους αναπτυξιακούς στόχους για τη μείωση της φτώχειας και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ακούστηκαν τα γνωστά ευχολόγια. Τι άλλο έμεινε; Η Τερέζα Μέι, η οποία είχε όντως πληθώρα διμερών επαφών αναζητώντας εμπορικές συμφωνίες εν όψει Brexit.

Αξιζαν αυτά τα ολίγα την πρωτοφανή καταστροφή στο Αμβούργο και ποιος φταίει; Οταν η Ανγκελα Μέρκελ διάλεξε τη γενέτειρά της για να φιλοξενήσει τη σύνοδο του G20, θέλησε να αναδείξει την πόλη σαν φάρο ελευθερίας λόγου, δημοκρατίας και ειρηνικής διαμαρτυρίας. Απέτυχε οικτρά πληγώνοντας και το διεθνές κύρος της Γερμανίας, λένε οι αντίπαλοι της καγκελαρίου, λίγες εβδομάδες πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου.

Το σοκ ήταν μεγάλο και οι αριθμοί αποκαλυπτικοί: 20.000 αστυνομικοί συγκρούστηκαν με τους διαδηλωτές με αποτέλεσμα 400 τραυματίες, 350 προσαγωγές και συλλήψεις, και τεράστιες καταστροφές σε σπίτια και μαγαζιά. Τα επεισόδια συνεχίστηκαν ακόμα και αφότου είχαν φύγει οι ηγέτες του G20.

Από το G20 στον κόσμο του G μηδέν

Στη μια πλευρά οι ΗΠΑ και στην άλλη 18 χώρες και η ΕΕ. Αν και αυτό που κυρίως δίχασε ήταν η κλιματική αλλαγή, για πολλούς η σύνοδος του Αμβούργου συμβόλισε κάτι πολύ βαθύτερο: «Το G20 έχει γίνει G19+1». Η Αμερική του Τραμπ έχει παραιτηθεί από τον παγκόσμιο ηγετικό ρόλο της. Μόνο που ούτε αυτό είναι ακριβές: δεν υπάρχει G19, ούτε ενωμένο μέτωπο των υπολοίπων.

Φταίει μόνο ο Τραμπ για την αποτυχία ή μήπως το Αμβούργο απέδειξε ότι το G20 είναι παρωχημένο απομεινάρι ενός κόσμου που έχει πάψει να υφίσταται;

Η αρχή πάνω στην οποία ιδρύθηκε το G20, το 1999, ήταν ότι όλες οι μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη θα συνέκλιναν γύρω από ένα ενιαίο μοντέλο φιλελεύθερης παγκόσμιας τάξης. Η σκέψη ήταν πως καθώς θα διαπραγματεύονταν και θα αλληλεπιδρούσαν οι χώρες – που συνολικά αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού, το 85% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 80% των εκπομπών καυσαερίων – θα γίνονταν «υπεύθυνοι μέτοχοι» σε αυτή την τάξη, θα μοιράζονταν προβλήματα και συμφέροντα και θα περιόριζαν τις γεωπολιτικές διαφορές τους. Με την πάροδο του χρόνου, θα ελευθέρωναν τα πολιτικά και οικονομικά τους συστήματα, ακόμη και αν δεν ήταν όλες φιλελεύθερες δημοκρατίες.

Μια τέτοια σύγκλιση συνέβη στα τέλη του 2008. Την ώρα που ο κόσμος συγκλονιζόταν από τη χειρότερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του 1930, οι ΗΠΑ φιλοξένησαν τη διάσκεψη κορυφής του G20, αναγνωρίζοντας ότι όλα τα κράτη-μέλη είχαν κοινό συμφέρον για την αποτροπή της οικονομικής καταστροφής.

Αλλά η συναίνεση δεν κράτησε, και 10 χρόνια αργότερα ο κόσμος χωρίζεται πάλι σε στρατόπεδα. Στο ένα ανήκουν όσοι πιστεύουν ακόμα στην παγκοσμιοποίηση, στο ελεύθερο εμπόριο και στην πολυμερή συνεργασία (η Γερμανία της Μέρκελ, η Γαλλία του Μακρόν, ο Καναδάς του Τζάστιν Τριντό, η Ιαπωνία του Σίνζο Αμπε). Αλλά η Ρωσία του Πούτιν και η Κίνα του Σι Τζινπίνγκ επιθυμούν την αναβίωση της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων με βάση τις περιφερειακές σφαίρες επιρροής.

Σε άλλο στρατόπεδο βρίσκονται οι εθνο-λαϊκιστές, που επικεντρώνονται σε ένα πολύ στενότερο σύνολο εθνικών συμφερόντων και αναζητούν διμερείς συμφωνίες και δεσμεύσεις ασφαλείας. Οι τάξεις τους περιλαμβάνουν τον Τραμπ, τη Μέι, τον Ερντογάν.

Η παγκόσμια τάξη είχε αρχίσει να αποκλίνει προς αυτόν τον λεγόμενο «κόσμο του G μηδέν» πριν από την εκλογή του Τραμπ. Αλλά τώρα πια δεν κρύβεται το κενό εξουσίας στη διεθνή πολιτική, που δημιουργείται από την παρακμή της δυτικής επιρροής και την εστίαση των κυβερνήσεων των αναπτυσσόμενων χωρών (Βραζιλία, Ινδία, Νότια Αφρική κ.λπ.) στα δικά τους συμφέροντα και εσωτερικά προβλήματα. Με αυτή την ερμηνεία, τα γεγονότα στο Αμβούργο είναι προάγγελος της νέας εποχής του ανταγωνισμού και της διεθνούς αταξίας.