Κάνει τον ανιδιοτελή δανειστή αλλά δεν είναι. Το γερμανικό κράτος κερδίζει από τα δάνεια που έχει δώσει στην Ελλάδα: 1,3 δισ. ευρώ σε τόκους κατά την περίοδο 2010-2016. Αυτό προκύπτει από υπολογισμούς του βουλευτή των γερμανών Πρασίνων Σβεν Κρίστιαν Κίντλερ. «Η είσπραξη των τόκων είναι φυσικά νόμιμη» λέει ο ίδιος. «Οχι όμως και ηθική. Τέτοια κέρδη πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα. Οχι μόνο επειδή είναι ανήθικο να εκμεταλλεύεται κανείς τη χρεοκοπία της. Αλλά και επειδή το Eurogroup αποφάσισε το 2013 αυτή την επιστροφή».
Τα δάνεια και οι πηγές
Τα κέρδη προέρχονται από δύο πηγές: Η πρώτη είναι τα διμερή δάνεια που πήρε η Ελλάδα το 2010 από τους εταίρους της στην ευρωζώνη μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Και η δεύτερη, τα ελληνικά ομόλογα που αγόρασαν το διάστημα 2010-2012 οι κεντρικές τράπεζες των ίδιων χωρών με μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Και οι χώρες αυτές είναι έτσι κερδισμένες από την ελληνική κρίση στο μέτρο που συμμετέχουν στα αντίστοιχα δάνεια και στα ομόλογα. Για μεγάλες οικονομίες σαν τη Γαλλία και την Ιταλία, το ύψος των κερδών ανέρχεται σε πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο και ο οικονομικός «νάνος» της ευρωζώνης, η Μάλτα, έχει τα «τυχερά» του, αφού ενθυλακώνει τουλάχιστον 1 εκατ. ευρώ κέρδος τον χρόνο.
Βάση των υπολογισμών αποτέλεσαν στοιχεία που παρουσίασε στη γερμανική Βουλή ο υφυπουργός Οικονομικών Γενς Σπαν με αφορμή σχετική επερώτηση των Πρασίνων. «Η επερώτηση έφερε φρέσκο αέρα στη μουχλιασμένη συζήτηση περί ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» έγραψε η αυστριακή εφημερίδα «Der Standard». Η Αυστρία, συνέχισε, εισέπραξε συνολικά 240 εκατ. ευρώ από τόκους, από τα οποία επέστρεψε τα 60 εκατ. στην Ελλάδα το 2013.
Το μεγαλύτερο μέρος των άλλων 180 εκατομμυρίων εντάχθηκε στον προϋπολογισμό του αυστριακού κράτους, ενώ το υπόλοιπο βρίσκεται «παρκαρισμένο» σε ειδικό λογαριασμό του ESM, δίπλα στα ανάλογα ποσά των άλλων χωρών-δανειστών, με στόχο να επιστραφεί κάποτε στην Ελλάδα – άγνωστο εάν και πότε.
Η ίδια επερώτηση επανέφερε στη μνήμη και δύο άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία:
Πρώτον, ότι η απόφαση του Eurogroup περί επιστροφής «αναβλήθηκε» το 2015 ύστερα από την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να διακόψει το δεύτερο πρόγραμμα. «Αυτό διέγραψε πρακτικά την υποχρέωση του Eurogroup για επιστροφή» λέει πηγή του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών.
Και, δεύτερον, ότι οι τόκοι από το 2015 και το 2016 (στη Γερμανία τουλάχιστον!) έχουν πλέον οριστικά χαθεί για την Ελλάδα, επειδή εντάχθηκαν ενδιάμεσα στον κρατικό προϋπολογισμό. «Ξεχάστε τους εντελώς!» προτρέπει η πηγή. Ελπίδα για επιστροφή υπάρχει μόνο για τους «παρκαρισμένους» τόκους στο ESM, καθώς και για όσους θα εισπραχθούν από το 2017 και μετά – υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι τον Αύγουστο του 2018 θα κλείσει «επιτυχώς» το τρίτο πρόγραμμα και οι δανειστές θα κρίνουν στη συνέχεια αναγκαία την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, μέσω της επιστροφής των επίμαχων τόκων.
Στο Βερολίνο είναι κοινός τόπος ότι η «επιστροφή» αποτελεί πολιτικό όπλο, και δη διαρκές. Αυτό δεν λέγεται βέβαια ανοιχτά. Μια ματιά στα μυστικά πρακτικά των συνεδριάσεων της Επιτροπής Προϋπολογισμού της γερμανικής Βουλής του 2015-2017 αποδεικνύει του λόγου το αληθές: οι εκπρόσωποι της συμπολίτευσης (Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες) αρνούνται την επιστροφή επικαλούμενοι την ανίατη αναξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης, οι επικεφαλής της αντιπολίτευσης (Αριστερά και Πράσινοι) την επικροτούν προβάλλοντας το ακριβώς αντίθετο. «Το Βερολίνο πρέπει να πάψει να χρησιμοποιεί την επιστροφή ως μέσο πολιτικού στραγγαλισμού της Αθήνας» επαναλαμβάνει κατά καιρούς ο κ. Κίντλερ.
Οι αιτιάσεις του πράσινου πολιτικού δεν εντυπωσιάζουν ωστόσο τους επιτελείς του κ. Σόιμπλε. Αυτοί δεν αμφισβητούν μόνο, επί μέρους τουλάχιστον, την ορθότητα των υπολογισμών του κ. Κίντλερ, αλλά θεωρούν και πλήρως επιβεβλημένη την «πρέπουσα» αποζημίωση των δανειστών. «Το ρίσκο τέτοιων δανείων είναι τόσο μεγάλο που θα δικαιολογούσε πολλαπλάσιο τόκο» τονίζει η πηγή.
Εξάλλου, προσθέτει, ο τόκος που εισπράττει η γερμανική τράπεζα ανάπτυξης KfW, η οποία παρείχε τα δάνεια τύπου EFSF στην Ελλάδα κατά εντολή της γερμανικής κυβέρνησης, είναι σχεδόν μηδαμινός – σήμερα κινείται γύρω στο 0,17%. «Το κέρδος της από αυτό είναι αστείο» λέει. Εντελώς «χαριστικά» είναι τα δάνεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης. «Ο ESM χρεώνει την Ελλάδα μόνο με τον εξαιρετικά χαμηλό τόκο που δανείζεται ο ίδιος στις αγορές – συν κάποια λειτουργικά έξοδα» προσθέτει. Εδώ δεν υπάρχει λοιπόν εξ ορισμού κέρδος.
Η έκπληξη «Τσακαλώτος»
Πέρα από όλα αυτά, συνεχίζει, ο μοχλός για την έξοδο από την κρίση δεν είναι μερικά επιπλέον δισεκατομμύρια, αλλά η ταχεία υλοποίηση των δομικών μεταρρυθμίσεων σε διοίκηση και οικονομία. Σε αυτό, αναγνωρίζει, η ελληνική κυβέρνηση επιτελεί θαύματα τους τελευταίους μήνες. Η «ψυχή» αυτής της θεαματικής αλλαγής έχει όνομα: Ευκλείδης Τσακαλώτος. «Η συνεργασία του με τον Σόιμπλε είναι υποδειγματική» αναγνωρίζει. Αυτό δεν θα το περίμενε ποτέ κανείς από έναν μαρξιστή υπουργό. «Χρήσιμος ηλίθιος» με τη λενινιστική έννοια του όρου; «Δεν ξέρω» είναι η απάντησή του. «Αλλά η στάση του δεν έχει προηγούμενο στην ευρωπαϊκή πολιτική ιστορία».
