«Το μέλλον μπαίνει… στον αυτόματο»

Η λεγόμενη 4η βιομηχανική επανάσταση έχει ως πυρήνα της τον συνδυασμό της δύναμης της αυτοεκπαίδευσης των ίδιων των μηχανών (Machine Learning), της επιστήμης των Δεδομένων (Data Science) και της Τεχνητής Νοημοσύνης (Αrtificial Intelligence) που αθροιστικά δημιουργούν τεράστιες προκλήσεις και ευκαιρίες.

Η τεχνητή νοημοσύνη όχι μόνο θα μεταλλάξει τη βιομηχανία, αλλά θα δοκιμάσει τις κοινωνικές, πολιτικές, στρατιωτικές και γεωπολιτικές σχέσεις, και θα επαναχαράξει τη σχέση ανθρώπου – μηχανής· μια σχέση που θα είναι περίπλοκη, καθώς δεν θα φέρει μόνο την αντικατάσταση του πρώτου από τα ρομπότ, αλλά και τη συνεργασία μεταξύ τους. Και αυτή η εξέλιξη ανοίγει έναν τεράστιο ορίζοντα φιλοσοφικών, κοινωνικών σχέσεων, που θα εξεταστούν υπό νέο πρίσμα.

Ο αυτοματισμός δεν είναι ένα νέο φαινόμενο και οι εξελίξεις στον τομέα αυτόν πάντα συνοδεύονταν από ερωτήματα σχετικά με όσα υποσχόταν και τον αντίκτυπο αυτών:

Αφενός στις σχέσεις ανθρώπου – μηχανής, όπου η ουσία της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που είναι ότι τα ρομπότ και οι υπολογιστές δεν θα εκτελούν μόνο μια σειρά από πρακτικές εργασίες ρουτίνας καλύτερα και σε μικρότερο κόστος απ’ ό,τι ο άνθρωπος, αλλά θα είναι σε θέση να υλοποιούν ενέργειες για τις οποίες απαιτούνται γνωστικές ικανότητες, όπως να λαμβάνουν σιωπηρά αποφάσεις, να ανιχνεύουν συναισθήματα ή ακόμα και να οδηγούν, δραστηριότητες των οποίων ο αυτοματισμός εθεωρείτο στο παρελθόν εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί.

Αφετέρου στις σχέσεις παραγωγής. Οι συνέπειες της 4ης βιομηχανικής επανάστασης θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις σε όλους τους τομείς να εκμεταλλευθούν τα οφέλη τους και να αποκτήσουν συγκριτικό πλεονέκτημα όχι μόνο λόγω της μείωσης του κόστους εργασίας, αλλά και επειδή θα υπάρξει όφελος σε επίπεδο απόδοσης.

Οι συνέπειες που κυρίως θα μας απασχολήσουν θα είναι στην αγορά εργασίας. Και πάλι όμως το νόμισμα έχει δύο όψεις και πολλές γκρίζες ζώνες ακόμα.

Κατ’ αρχάς, ελάχιστα επαγγέλματα –λιγότερο από 5% –είναι σήμερα υποψήφια για πλήρη αυτοματοποίηση. Ομως σχεδόν όλα τα επαγγέλματα ενδέχεται να αυτοματοποιηθούν εν μέρει, δεδομένου ότι ένα σημαντικό ποσοστό των δραστηριοτήτων τους θα μπορούσε να αυτοματοποιηθεί. Υπολογίζεται ότι η προσαρμογή και μόνο των τεχνολογιών που υπάρχουν σήμερα θα μπορούσε να έχει σαν αποτέλεσμα την αυτοματοποίηση περίπου 50% των εργασιών τις οποίες εκτελούν άνθρωποι παγκοσμίως.

Σύμφωνα με ανάλυση της McKinsey, 54 εκατ. θέσεις πλήρους απασχόλησης και πάνω από $1,7 τρισ. αμοιβές σχετίζονται με δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να αυτοματοποιηθούν στις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο).

Ομως η άλλη όψη του νομίσματος που λέγαμε θα είναι η φύση της εργασίας, που θα αλλάξει. Καθώς οι διαδικασίες θα διαφοροποιούνται λόγω του αυτοματισμού τα άτομα θα εκτελούν δραστηριότητες συμπληρωματικές της εργασίας των μηχανών (και αντιστρόφως). Και αυτό θα χρειαστεί μια προσαρμογή και του ανθρώπινου κεφαλαίου στις νέες συνθήκες.

Εν τούτοις, αν εξετάσουμε τη μακροχρόνια προοπτική, οι μεγάλης κλίμακας ιστορικές δομικές αλλαγές στον χώρο εργασίας, εκεί όπου η τεχνολογία προκάλεσε απώλεια θέσεων εργασίας, με την πάροδο του χρόνου συνοδεύθηκαν από τη δημιουργία πολλών άλλων νέων θέσεων, δραστηριοτήτων και διαφορετικής μορφής εργασία.