Χρειάζεται η ανακάλυψη της πυρίτιδας ή αναζήτηση ενός νέου βλέμματος;

Κατ’ αρχάς πρέπει να τονιστούν τρία ζητήματα: α) η σημασία της χωρο-χρονικής διάστασης του τουρισμού, β) ο ιδιαίτερος ρόλος (που συνήθως αγνοείται στις διάφορες συζητήσεις) που έχει ο εσωτερικός τουρισμός, και γ) ο προσδιορισμός του όρου «τα επόμενα χρόνια», εφόσον η Ελλάδα διανύει μια μεγάλη περίοδο έντονης κοινωνικο-οικονομικής κρίσης, ενώ παραδοσιακά δεν χαρακτηρίζεται από την υλοποίηση του στρατηγικού σχεδιασμού. O τίτλος του παρόντος κειμένου αντανακλά ένα δίλημμα που διακρίνει συχνά την κατεύθυνση την οποία πρέπει να ακολουθήσουν οι αναπτυξιακοί τομείς: θα στηριχθούν σε κάτι ριζικά καινούργιο ή σε κάτι που έχει δοκιμαστεί, τουλάχιστον στο εξωτερικό;

Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της κρίσης, έχει γίνει σαφές ότι ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους βασικούς αναπτυξιακούς τομείς της Ελλάδας (ο ατυχής όρος «η βαριά βιομηχανία»). Το αρχικό ερώτημα που τίθεται αφορά τον συγκυριακό ή τον μονιμότερο χαρακτήρα αυτού του γεγονότος. Προφανώς γενικά οι συγκυρίες παίζουν σημαντικό ρόλο, είτε θετικό (π.χ. κρίση γειτονικών και/ή ανταγωνιστικών χωρών) ή αρνητικό (π.χ. όπως τα εφετινά φαινόμενα της συσσώρευσης των σκουπιδιών και της αύξησης του κόστους των δωματίων των ξενοδοχείων που επηρεάζει σημαντικά και τον εσωτερικό τουρισμό). Ωστόσο, για να μετατραπούν ειδικότερα τα αδύνατα σημεία σε δυνατά, χρειάζεται μια στρατηγική που να στηρίζεται σε μια νέα οπτική.

Εχουν διατυπωθεί διάφορες προτάσεις στις οποίες συμφωνούν οι περισσότεροι ειδικοί, ενώ έχουν γίνει κατανοητές και αποδεκτές από έναν μεγάλο αριθμό μη ειδικών: προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, αναγνώριση της βαρύτητας του ιδιωτικού τομέα, επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, ενίσχυση των ειδικών και εναλλακτικών μορφών τουρισμού, αύξηση των κινήτρων για επενδύσεις, βελτίωση του θεσμικού πλαισίου, αναγκαιότητα οργανωμένης προβολής κ.λπ. Από τη στιγμή που και ο τουρισμός έχει γίνει «δημοφιλές» αντικείμενο (όχι βεβαίως στο ίδιο επίπεδο με το ποδόσφαιρο και το Survivor!) της καθημερινής συζήτησης, εμφανίζεται ο κίνδυνος της έκφρασης αβίαστων και ανεπεξέργαστων σχετικών απόψεων.

Σύμφωνα με την προσωπική μου οπτική, οι κύριοι τρόποι (ορισμένοι είναι αλληλεξαρτώμενοι) αξιοποίησης του momentum του ελληνικού τουρισμού τα επόμενα πέντε χρόνια είναι:

1) Η ολοκληρωμένη και μη αυτόνομη αντιμετώπιση του τουρισμού, εκτός από την ένταξή του στον τριτογενή τομέα της οικονομίας. Αφενός, σε θεωρητικό επίπεδο, η προσέγγιση του τουρισμού πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο του ελεύθερου χρόνου (οι άλλες κατηγορίες δραστηριοτήτων του είναι οι πολιτιστικές, οι αθλητικές και οι δραστηριότητες κοινωνικής ζωής και διασκέδασης). Αφετέρου, σε σχεδιαστικό επίπεδο, είναι δυνατή η ενσωμάτωση στοιχείων των σχεδίων τουριστικής ανάπτυξης στο πλαίσιο ενός άλλου στρατηγικού σχεδίου: π.χ. ανάπτυξης, μάρκετινγκ, αλλά, στην περίπτωση των πόλεων, και ΣΟΑΠ (Σχεδίου Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης), όπως έγινε, ως ένα σημείο, στο ΣΟΑΠ που εκπόνησε το ΤΜΧΠΠΑ (Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης) για τον Δήμο Αθηναίων.