Γόρδιος δεσμός η κρίση στο Κατάρ

Μήπως το έχει παρακάνει η Σαουδική Αραβία στην κρίση με το μικροσκοπικό και πάμπλουτο Κατάρ; Ολο και περισσότεροι αναρωτιούνται πώς μπορούν να «τιμωρήσουν» περαιτέρω οι Σαουδάραβες το ανυπάκουο εμιράτο, αν τελικά η Ντόχα δεν υποχωρήσει στο τελεσίγραφο και στη λίστα με τα 13 αιτήματα που έχει παρουσιάσει το Ριάντ και οι σύμμαχοί του. Τι θα του κάνουν, πόλεμο;

Μάλλον αποκλείεται, και το εμπάργκο που έχει ήδη επιβληθεί είναι ασφυκτικό, αν και δεν αποτελεί υπαρξιακή απειλή για το Κατάρ, που έχει βοήθεια από το Ιράν και την Τουρκία.

Μπροστά στο διαφαινόμενο αδιέξοδο, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν και Αίγυπτος δέχθηκαν να παραταθεί κατά 48 ώρες το τελεσίγραφο (μέχρι την Τετάρτη 5 Ιουλίου) μετά την ανακοίνωση του Κατάρ ότι θα στείλει στον εμίρη του Κουβέιτ, που παίζει ρόλο μεσολαβητή, την απάντησή του στις απαιτήσεις τους –ανάμεσα στις οποίες είναι να ανασταλεί η λειτουργία του τηλεοπτικού δικτύου Al Jazeera, να κλείσει μια στρατιωτική βάση όπου σταθμεύουν δυνάμεις της Τουρκίας, καθώς και να υποβαθμιστούν οι σχέσεις ανάμεσα στην Ντόχα και στο Ιράν.

Οι κάτοικοι του Κόλπου είναι ακόμα σε κατάσταση σοκ. Το Κατάρ, ένα εθνικά κυρίαρχο αραβικό κράτος, υπόκειται έναν μήνα τώρα σε άνευ προηγουμένου κυρώσεις από τους άραβες σουνίτες γείτονες του Κόλπου, υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας. Τα τιμωρητικά οικονομικά και διπλωματικά μέτρα ελήφθησαν επειδή «το Κατάρ συνεχίζει να χρηματοδοτεί τρομοκρατικές ομάδες και να αποσταθεροποιεί την περιοχή», κατηγορίες τις οποίες αρνείται η Ντόχα.

Ετσι, ο εναέριος χώρος είναι πλέον κλειστός, οι εισαγωγές σταμάτησαν στα σύνορα και η αραβική ενότητα όπως την ξέραμε στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) έχει πλέον καταρρεύσει. Ακόμα κι αν, όπως αναμένεται ευρέως, η άμεση κρίση επιλυθεί με συνομιλίες, ο Κόλπος δεν θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος.

Ιράν, πολιτικό ισλάμ, βίαιος τζιχάντ

Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος –τέσσερις χώρες που κυβερνώνται από σουνιτικές μουσουλμανικές καταπιεστικές ηγεσίες –βλέπουν τον κόσμο μέσα από το πρίσμα δύο μεγάλων απειλών για την κυριαρχία τους: του Ιράν και του πολιτικού ισλάμ που συχνά έχει διασυνδέσεις με τον βίαιο τζιχάντ.

Κατηγορούν το Κατάρ ότι τα ενθαρρύνει όλα αυτά. Σχετικά με το σιιτικό Ιράν, τον προαιώνιο εχθρό της Σαουδικής Αραβίας, η καταγγελία του κουαρτέτου φαίνεται υπερβολική. Το Κατάρ μοιράζεται με το Ιράν το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο –το πεδίο South Pars / North Dome στον Περσικό. Το εμιράτο των 2,7 εκατ. κατοίκων οφείλει τον πλούτο και την επιρροή του σε αυτή τη συνεκμετάλλευση.

Αλλά οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας, ενθαρρυμένοι από την πρόσφατη επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στο Ριάντ και την έντονη ρητορική του κατά της Τεχεράνης, θέλουν πάση θυσία ένα κοινό σουνιτικό μέτωπο εναντίον των μουλάδων του Ιράν. Πιστεύουν ότι το Κατάρ τους μαχαιρώνει πισώπλατα με το στιλέτο του Ιράν, όπως έγραψε πολύ παραστατικά σαουδαραβική εφημερίδα.

Σχετικά με το πολιτικό ισλάμ, είναι ευκολότερο να καταλάβουμε γιατί οι δυναστικές μοναρχίες του Κόλπου αισθάνονται ότι απειλούνται από τη δράση του Κατάρ. Η κυρίαρχη οικογένεια του εμιράτου, οι σεΐχηδες Αλ Θάνι, υποστηρίζουν από καιρό τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία επιδιώκει τη δημιουργία ενός παν-ισλαμικού χαλιφάτου, με σκοπό να ανατρέψει τελικά τους σημερινούς ηγεμόνες.

Το Κατάρ υποστήριξε ισλαμιστικά κινήματα στην Αίγυπτο, στη Λιβύη, στη Συρία και στη Λωρίδα της Γάζας. Εχει επιτρέψει στο δορυφορικό τηλεοπτικό κανάλι του εμιράτου, το Al Jazeera, να φιλοξενήσει σφοδρούς επικριτές των αράβων ηγετών, αν και το δίκτυο δεν κάνει ποτέ αντιπολίτευση στο ίδιο το Κατάρ.

Ο πρίγκιπας-διάδοχος των ΗΑΕ σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Ζαΐντ αλ Νανγιάν δήλωσε ότι βλέπει την Μουσουλμανική Αδελφότητα ως «υπαρξιακή απειλή» για την περιοχή. Μετά την Αραβική Ανοιξη, τις εξεγέρσεις της οποίας κάλυψε θετικά το Al Jazeera, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι κυβέρνησαν για λίγο την Αίγυπτο μετά την εκλογή του προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι, τον οποίο ανέτρεψε με πραξικόπημα ο νυν πρόεδρος στρατηγός Αλ Σίσι, σύμμαχος της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ.

Οσον αφορά την τρομοκρατία, η εικόνα είναι πιο θολή. Η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της κατηγορούν το Κατάρ ότι χρηματοδοτεί τρομοκρατικές ομάδες, κυρίως στη Συρία και στο Ιράκ. Με μεγάλο κυνισμό και υποκρισία βέβαια, αφού είναι γνωστό τοις πάσι ότι οι Σαουδάραβες είναι οι μεγαλύτεροι χορηγοί του ακραίου σουνιτικού ισλάμ όπου Γης.

Σε μια αποτυχημένη προσπάθεια να ανατρέψει τον σύμμαχο του Ιράν πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Ασαντ, η ίδια η Σαουδική Αραβία διέθεσε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε ακραίους σουνίτες μαχητές στη Συρία, μερικά από τα οποία κατέληξαν στα χέρια των βάρβαρων τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους. Δεν υπάρχει όμως καμία αμφιβολία ότι το Κατάρ είχε διασυνδέσεις με το Μέτωπο Αλ Νούσρα, παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το αστρονομικό ποσό του ενός δισ. δολαρίων πληρώθηκε ως λύτρα από το Κατάρ σε τρομοκρατικές ομάδες στο Ιράκ, και ένα μέρος καταβλήθηκε στο Ιράν, προκειμένου να εξασφαλιστεί η απελευθέρωση 26 πριγκίπων από το εμιράτο, οι οποίοι είχαν απαχθεί ενώ κυνηγούσαν άγρια πουλιά, τον Απρίλιο. Το Κατάρ το αρνείται.

Πολλοί αναλυτές εκτιμούν πάντως ότι το πραγματικό μακροπρόθεσμο κόστος της απομόνωσης του Κατάρ ίσως αποδειχθεί οικονομικό. Προκειμένου να προσελκύσουν επιχειρήσεις και να προσφέρουν θέσεις εργασίας στον μεγάλο και νεανικό πληθυσμό τους, τα αραβικά κράτη του Κόλπου χρειάζονται σταθερότητα και περιβάλλον φιλικό προς τις επενδύσεις. Η παρατεταμένη κρίση δεν συμφέρει κανέναν, και όσο περισσότερο διαρκέσει τόσο βαθύτερα θα είναι τα τραύματα, όχι μόνο για το Κατάρ και τον μικρό και εύπορο πληθυσμό του, αλλά για ολόκληρη την περιοχή.