Σαουδική Αραβία:Ο διάδοχος του θρόνου Πρίγκιπας Μοχάμεντ

Η απόφαση του βασιλιά Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας να ορίσει τον 31χρονο γιο του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ως διάδοχο του θρόνου ήρθε για να επιβεβαιώσει μήνες εικασιών γύρω από τις πολιτικές διεργασίες στο υπερσυντηρητικό βασίλειο. Σε μια περίοδο που η χώρα αναθεωρεί τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, βρίσκεται στον δεύτερο χρόνο πολέμου στην Υεμένη και πρόσφατα άνοιξε και νέο μέτωπο με το Κατάρ, η ανακατάταξη στη βασιλική γραμμή διαδοχής παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πέρα από τον θρόνο, τι ζητάει ο νεαρός διάδοχος και τι θα καταφέρει;

Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ αντικαθιστά τον κατά 27 χρόνια μεγαλύτερό του Μοχάμεντ μπιν Ναγέφ, ανιψιό του βασιλιά Σαλμάν, ο οποίος τον καθαίρεσε από τη διαδοχή με βασιλικό διάταγμα και παράλληλα τον «καρατόμησε» από τα αξιώματά του. Είναι μορφωμένος, φιλόδοξος, δημοφιλής και «millennial» (δηλαδή ανήκει στη γενιά που ενηλικιώθηκε στην αυγή του 21ου αιώνα και έχει ως χαρακτηριστικό το αίσθημα ότι «δικαιούται»): η απόφαση, αν και δεν εξέπληξε κανέναν, ήρθε νωρίτερα από το αναμενόμενο αφού αν ο πρίγκιπας Μοχάμεντ διαδεχθεί τελικά τον 81χρονο πατέρα του θα πρόκειται για τον νεαρότερο σαουδάραβα βασιλιά στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.

Γεννημένος στην Τζέντα το 1985, ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν αλ Σαούντ ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Νομική στο Πανεπιστήμιο του Βασιλιά Σαούντ στο Ριάντ και, σε αντίθεση με άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας, δεν φοίτησε στο εξωτερικό. Παρότι είχε αναμειχθεί με την πολιτική ήδη από το 2009, διατελώντας σύμβουλος του πατέρα του όσο εκείνος ήταν κυβερνήτης της επαρχίας του Ριάντ, μόλις το 2015 έγινε γνωστός, όταν ορίστηκε αναπληρωτής διάδοχος του θρόνου.

Στη νεαρή ηλικία του πρίγκιπα ποντάρουν όσοι υποστηρικτές του έχουν κουραστεί από τον άτεγκτο συντηρητισμό της Σαουδικής Αραβίας: ελπίζουν ότι θα είναι αυτός που θα καταφέρει να εκσυγχρονίσει τη χώρα, εφαρμόζοντας μεταρρυθμίσεις που οι προκάτοχοί του δεν τόλμησαν. Για τους επικριτές του, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ είναι ένας άπειρος νέος που ενδέχεται με τις αποφάσεις του να βάλει τη Σαουδική Αραβία σε επικίνδυνες περιπέτειες –εξάλλου η αλλαγή δεν συγκαταλέγεται στα ατού του σαουδαραβικού κατεστημένου.

Από τα διάφορα πόστα που κατείχε μέχρι σήμερα –μεταξύ των οποίων υπουργός Αμυνας και επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών και Αναπτυξιακών Υποθέσεων –ο πρίγκιπας Μοχάμεντ έχτισε τη φήμη ενός επίδοξου οικονομικού μεταρρυθμιστή που προσβλέπει στη σταδιακή απεξάρτηση της Σαουδικής Αραβίας από το πετρέλαιο.

Τον Ιούνιο του 2016 έβαλε την υπογραφή του σε ένα μακρόπνοο μεταρρυθμιστικό σχέδιο για την οικονομία της χώρας, που φέρει τον τίτλο «Vision 2030» (Οραμα 2030). Εκτός από τη μείωση της εξάρτησης της χώρας από τον «μαύρο χρυσό», το σχέδιο του πρίγκιπα Μοχάμεντ περιλαμβάνει την ανάδειξη της Σαουδικής Αραβίας σε εμπορικό κόμβο, προσελκύοντας επενδύσεις, ιδιωτικοποιώντας εν μέρει την κρατική πετρελαϊκή Saudi Aramco και προωθώντας τον μη θρησκευτικό τουρισμό. Παράλληλα στοχεύει στην ευκολότερη πρόσβαση για τους ξένους στη χώρα αλλά και στη χαλάρωση των κοινωνικών περιορισμών από το θρησκευτικό κατεστημένο.

Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ δεσμεύθηκε να δημιουργήσει θέσεις εργασίας για τον αυξανόμενο άνεργο νεαρό πληθυσμό της Σαουδικής Αραβίας –σε μια χώρα 31 εκατομμυρίων, όπου το 70% των κατοίκων είναι κάτω από 30 ετών, η ανεργία αποτελεί ωρολογιακή βόμβα και θεωρείται ένας από τους παράγοντες που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσουν το καθεστώς. Ωστόσο, όπως εκτιμούν αναλυτές, ακόμη και αν ο δημοφιλής πρίγκιπας αποδειχθεί ο μεταρρυθμιστής που η Σαουδική Αραβία χρειάζεται, το έργο του δεν θα είναι εύκολο. Οποιαδήποτε προσπάθεια αποξήλωσης του συντηρητικού κοινωνικού ιστού θα προσκρούσει επάνω στο θρησκευτικό κατεστημένο στο οποίο η βασιλική οικογένεια βασίζει τη νομιμοποίησή της.

Τα «πετροδολάρια» και η εξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες, όσο και αν απειλούν μακροπρόθεσμα τη βιωσιμότητα της σαουδαραβικής οικονομίας, είναι αυτά που εδώ και χρόνια διατηρούν την εσωτερική σταθερότητα και ειρήνη. Αν ο πρίγκιπας Μοχάμεντ πράγματι διαταράξει αυτές τις ισορροπίες, τα αποτελέσματα μπορεί να μην είναι τα ευκταία –ειδικά όταν μια ολόκληρη γενιά επίδοξων διαδόχων παραμερίστηκε για χάρη του.

Τόμας Λίπμαν: «Ο εγκέφαλος πίσω από την επιθετική στάση προς το Ιράν»

Στο εξωτερικό, ο πρίγκιπας Μοχάμεντ έχει αποδειχθεί εξίσου φιλόδοξος με το εσωτερικό. Τι θα σημάνει η άνοδός του για τις διεθνείς σχέσεις του βασιλείου; «Είναι πολύ νωρίς ακόμη για να γνωρίζουμε τα αποτελέσματα στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας από τον ορισμό του ως διαδόχου. Ας θυμηθούμε ότι διατελούσε ήδη υπουργός Αμυνας και υπήρξε ο εγκέφαλος πίσω από την επιθετική στάση της Σαουδικής Αραβίας προς το Ιράν. Επίσης ήταν ο αρχιτέκτονας του πολέμου στην Υεμένη» είπε στο «Βήμα» ο Τόμας Λίπμαν, δημοσιογράφος, συγγραφέας βιβλίων για τη Σαουδική Αραβία και συνεργάτης του Ινστιτούτου για τη Μέση Ανατολή στην Ουάσιγκτον.

Οι αεροπορικές επιδρομές της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη, με σκοπό την απομάκρυνση των σιιτών ανταρτών Χούτι που υποστηρίζονται από την Τεχεράνη, έχουν προκαλέσει τεράστιες καταστροφές στις υποδομές και στην οικονομία της Υεμένης, τη στιγμή που μεγάλο μέρος του πληθυσμού βρίσκεται στα πρόθυρα λιμού.
«Εκτός αυτού, τώρα ο ίδιος καλείται να αντιμετωπίσει την κατάσταση με το Κατάρ από την οποία δεν φαίνεται να υπάρχει εύκολη έξοδος. Η στάση του βασιλείου προς το Κατάρ έχει διχάσει την αμερικανική κυβέρνηση και έχει προκαλέσει την αντίδραση της Τουρκίας. Θα δούμε τι θα συμβεί όταν λήξει το τελεσίγραφο των 10 ημερών προς την Ντόχα (σ.σ. αύριο Δευτέρα λήγει η προθεσμία προς την Ντόχα, μεταξύ άλλων για να κλείσει το κανάλι Αλ Τζαζίρα και να διακόψει τις σχέσεις με το Ιράν). Ο πρίγκιπας ρίχτηκε στην αβέβαιη αγκαλιά της κυβέρνησης Τραμπ. Πού θα καταλήξει όλο αυτό;» αναρωτήθηκε ο Λίπμαν.

Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ αναμφισβήτητα ηγήθηκε των προσπαθειών για την αποκατάσταση των σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου. Η πρόσφατη επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ στη χώρα, στο πλαίσιο της πρώτης του περιοδείας στο εξωτερικό, στέφθηκε με επιτυχία για το αυταρχικό καθεστώς: ο αμερικανός πρόεδρος συντάχθηκε με την πολιτική της Σαουδικής Αραβίας στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής, κατηγορώντας το Ιράν για την ισλαμιστική τρομοκρατία. Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ ευελπιστεί να εξασφαλίσει την υποστήριξη του Τραμπ και στη διένεξη με το Κατάρ, το οποίο η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αίγυπτος και Μπαχρέιν) κατηγορούν επίσης ότι υποστηρίζει την τρομοκρατία.