Αλήθειες και ψέματα. Σε ένα μάθημα όπως είναι τα Θρησκευτικά, που παραμένει υποχρεωτικό και εξακολουθεί να διδάσκεται χωρίς μείωση ωρών ακόμη και στο λύκειο, ποιος αποφασίζει τελικά για το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων; Η πολιτεία ή η Εκκλησία;
Ερώτημα εύλογο που φούντωσε το τελευταίο διάστημα, μετά τις ανακοινώσεις του Μητροπολίτη Υδρας Εφραίμ και τους στίχους των δημιουργών που «κόπηκαν». Ερώτημα που γίνεται ακόμη πιο στέρεο καθώς έχει προηγηθεί η αποπομπή του Νίκου Φίλη από το Υπουργείο Παιδείας όταν ο τελευταίος μπήκε στο ρουθούνι της Ιεραρχίας προσπαθώντας να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά.
Ας επιχειρήσουμε να ξεκαθαρίσουμε το τοπίο ξεκινώντας από την πιο μεγάλη και άσχημη αλήθεια που εκθέτει ανεπανόρθωτα τη χώρα μας: Από το 1999, δηλαδή εδώ και 18 χρόνια, τα βιβλία των Θρησκευτικών στο λύκειο παραμένουν τα ίδια. Την ίδια στιγμή, ο μέσος όρος παραμονής των σχολικών βιβλίων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, είναι τα 6 χρόνια.
Αλήθεια πρώτη: Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας υποχώρησε ως προς την υποχρεωτικότητα του μαθήματος , θυσιάζοντας ακόμη και τον υπουργό του, προκειμένου η Εκκλησία να δεχτεί τις αλλαγές ( νέα Προγράμματα Σπουδών) στα θρησκευτικά.
Ψέμα: Υπάρχουν σημαντικές αλλαγές από την πλευρά της Εκκλησίας που αλλοιώνουν το στόχο και την φιλοσοφία των νέων Προγραμμάτων Σπουδών.
Αλήθεια: Η υποχρεωτικότητα του μαθήματος και η διατήρηση των ωρών διδασκαλίας δεν είχαν τεθεί προς συζήτηση.
Αλήθεια: Η εκκλησία ζητούσε πέρσι να παραμείνουν τα παλιά βιβλία στο σχολείο τα οποία και παρέμειναν την φετινή σχολική χρονιά.
Αλήθεια: Η εκκλησία ζητούσε να γίνει διάλογος από μηδενική βάση. Δεν το πέτυχε. Ο διάλογος έγινε επί «συγκεκριμένων κειμένων», όπως ελέχθη και στη συνεδρίαση της Ιεραρχίας, και δεν πρόκειται παρά για τα κείμενα που είχαν γίνει ΦΕΚ επί Φίλη και συνταχθεί από το 2011 και 2015. Ουσιαστικά ο Ν. Φίλης τα εφάρμοσε.
Αλήθεια: Η συμμαχία που είχε συνάψει ο Ιερώνυμος με την ακραία συντηρητική πτέρυγα της ιεραρχίας δοκιμάστηκε σκληρά με το μάθημα των Θρησκευτικών. Τα μαχαίρια έχουν ήδη βγει.
Αλήθεια: Η εκκλησία μπορεί να έδιωξε το Φίλη από το Υπουργείο Παιδείας αλλά υποχρεώθηκε να συμφωνήσει στην αλλαγή του μαθήματος των θρησκευτικών.
Αλήθεια και μάλλον η μεγαλύτερη: Η ακροδεξιά του Κυρίου είναι σαφώς δυσαρεστημένη, για να μην πούμε ηττημένη, από την εξέλιξη. Ο Καλαβρύτων δεν παρέστη στην συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου, οι μητροπολίτες Πειραιώς, Καισαριανής και Ναυπάκτου ήταν κάθετα αντίθετοι. Ο τελευταίος μάλιστα δήλωσε πως η θέση της Εκκλησίας είναι αυτή που διατυπώθηκε πριν από 1,5 χρόνο και δεν προβλέπει διάλογο, αλλά θέλει δηλαδή πίσω τα παλιά βιβλία και τα παλιά Προγράμματα Σπουδών.
Εντυπωση προκαλεί πάντως η στάση της Πανελλήνιας Ενωσης Θεολογων με την οποία στρέφεται εναντίον και του Υπουργείου Παιδείας και της Εκκλησίας. Αν και η Ιερά Σύνοδος έχει αποδεχτεί τα Προγράμματα Σπουδών, η ΠΕΘ « μιλάει για απαράδεκτο εμπαιγμό της Εκκλησίας από τον κ. Γαβρόγλου.
Σε χθεσινή ανακοίνωσή της αναφέρει: « Μόνον τον αριθμό ΦΕΚ άλλαξε ο κ. Γαβρόγλου στα Προγράμματα του κ. Φίλη, προφανώς για να προλάβει τυχόν αρνητικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, γι΄ αυτά τα Προγράμματα. Η Εκκλησία έδειξε καλή διάθεση και εμπιστεύθηκε τον κατά τα άλλα, χαμηλών τόνων κ. Γαβρόγλου ότι θα σεβαστεί όσα συμφωνήθηκαν μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και του Πρωθυπουργού για τον Ορθόδοξο Προσανατολισμό των νέων Προγραμμάτων για τα Θρησκευτικά, αλλά ο νυν Υπουργός Παιδείας ενέπαιξε την Εκκλησία και δεν έκανε τις αλλαγές που θα καθιστούσαν το μάθημα Ορθόδοξο».
Με τη βοήθεια του επίκουρου καθηγητή Διδακτικής Θρησκευτικών κ. Μάριου Κουκουνάρα-Λιάγκη, ειδικού συμβούλου της Επιτροπής της Πολιτείας που συμμετείχε στον διάλογο για τα νέα Προγράμματα Σπουδών, ας δούμε τι ισχύει από εφέτος για τα Θρησκευτικά.
Τι αφαιρέθηκε μετά τον διάλογο με την Εκκλησία από τα Προγράμματα Σπουδών;
«Στο Πρόγραμμα Σπουδών Δημοτικού – Γυμνασίου έγιναν αλλαγές κυρίως στη θρησκειολογική ύλη του Δημοτικού και σε θέματα που επιδέχονταν βελτιώσεις, γιατί δεν φαινόταν καθαρά ότι συμφωνούσαν με τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Στο πρόγραμμα Σπουδών Λυκείου δεν υπήρχαν αφαιρέσεις. Εγινε αναθεώρηση μετά τον διάλογο και προέκυψαν κάποιες βελτιώσεις».
Ποια είναι η αλήθεια για τη «Συννεφούλα» του Σαββόπουλου, τον «Μπαγάσα» του Ασιμου και το τραγούδι της Ριάνα;
«Ο «Μπαγάσας» ήταν στο διδακτικό υλικό που χρησιμοποιούνταν στο προτεινόμενο σχέδιο μαθήματος σε μία ενότητα της Α’ Λυκείου στον Οδηγό Εκπαιδευτικού. Η «Συννεφούλα» είναι διδακτικό υλικό που προτείνεται στην ίδια ενότητα ως συμπληρωματικό χρήσιμο προτεινόμενο υλικό. Δεν υπάρχουν αυτά τα υλικά στο Πρόγραμμα Σπουδών, παρά μόνο στον Οδηγό Εκπαιδευτικού και στο προτεινόμενο υλικό που συνόδευε το Πρόγραμμα Σπουδών, όπως δημοσιεύθηκε στα ΦΕΚ του Σεπτεμβρίου του 2016. Η Ριάνα είχε αφαιρεθεί από την αναθεώρηση του Οδηγού του Εκπαιδευτικού, μετά τη δημοσίευση των ΦΕΚ τον Σεπτέμβριο του 2016».
Ποια τραγούδια παραμένουν στο προτεινόμενο υλικό για τους εκπαιδευτικούς;
«Υπάρχουν πολλά ελληνικά και ξένα τραγούδια. Ο Οδηγός Εκπαιδευτικού θα αναθεωρηθεί τώρα σύμφωνα με το νέο ΦΕΚ και φυσικά θα περιλαμβάνει τραγούδια ελληνικά και ξένα («Προσκυνητής» – Αλκίνοος Ιωαννίδης, «Δίψα» – Νίκος Πορτοκάλογλου, «If God Was One Of Us» – Joan Osborne κ.ά.). Προτεινόμενα υλικά θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Σημασία έχουν πια οι φάκελοι που είναι έτοιμοι και με τους οποίους έχει συμφωνήσει η Εκκλησία, και τα βιβλία που πρόκειται να γραφούν και να εκδοθούν».
Τι αλλάζει τελικά από εφέτος στο μάθημα των Θρησκευτικών; Τι φέρνουν τα νέα προγράμματα σπουδών;
«Επαναπροσδιορίζουν τη θέση του μαθήματος στο σχολείο με βάση την αξία του στη ζωή των παιδιών. Τα Θρησκευτικά δεν προσεγγίζονται πλέον ως ένα μάθημα ιστορίας αλλά ως ένα μάθημα γλώσσας και επικοινωνίας. Οι νέοι μαθαίνουν τη θρησκευτική γλώσσα που νοηματοδοτεί, στον τόπο όπου μένουν, την πραγματικότητα γύρω τους. Αποκτώντας έτσι η ζωή γύρω τους και θρησκευτικό νόημα μπορούν να επικοινωνήσουν καλύτερα με τον εαυτό τους, τους άλλους και με τον Θεό, αν πιστεύουν».
Κάθε πότε πρέπει να αλλάζουν τα σχολικά βιβλία;
«Τα σχολικά εγχειρίδια υποστηρίζουν τα Προγράμματα Σπουδών των μαθημάτων. Φυσιολογικά τα Προγράμματα Σπουδών πρέπει να αξιολογούνται κάθε πέντε χρόνια και όχι απαραιτήτως να αλλάζουν. Ανάλογα με την αξιολόγηση προκύπτει αλλαγή, αναθεώρηση, βελτίωση. Το πρόβλημα που έχουμε στην Ελλάδα αφορά στην ύπαρξη ενός βιβλίου για κάθε μάθημα. Τα βιβλία πρέπει να αλλάζουν συνεχώς και να αφορούν άμεσα το μαθητικό δυναμικό της χώρας γενικώς και κάθε τόπου ιδιαιτέρως».
Ποια ήταν η στάση της Εκκλησίας στο διάλογο που έγινε; Ασκησε κριτική και ποια για τα Προγράμματα Σπουδών;
«Η στάση της Εκκλησίας ήταν θετική και ανοικτή στον διάλογο. Πολλά θέματα που αφορούσαν τη ζωή της Εκκλησίας και τη δογματική διδασκαλία της χρειάζονταν διευκρινίσεις και καλώς πραγματοποιήθηκε ο διάλογος για αυτά. Βεβαίως σε θέματα παιδαγωγικής προσέγγισης και διδακτικής μεθοδολογίας υπήρξε ένα ζήτημα. Αλλά και σε αυτό η Επιτροπή της Εκκλησίας άκουσε με πολλή προσοχή και διάθεση αποδοχής τις απόψεις της Πολιτείας και επήλθε συμφωνία».
Από το 2011, όταν ξεκίνησε ο σχεδιασμός των νέων Προγραμμάτων Σπουδών, ποια ήταν η θέση της Εκκλησίας;
«Η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος ήταν ενημερωμένη για τον σχεδιασμό και την έκβαση της εφαρμογής από την πρώτη στιγμή. Τίποτε δεν έγινε εν κρυπτώ. Αντιδράσεις από τη μεριά της Ιεραρχίας υπήρξαν για το Πρόγραμμα Σπουδών Δημοτικού – Γυμνασίου, αλλά ήταν μεμονωμένες. Η Ιερά Σύνοδος δύο φορές άκουσε γνωμοδοτήσεις σημαντικών ιεραρχών της (Αλεξανδρουπόλεως και Μεσσηνίας) οι οποίες έκριναν θετικά την αλλαγή των Προγραμμάτων Σπουδών στο μάθημα τον Θρησκευτικών. Ουδέποτε ζήτησε τον συντονισμό των Προγραμμάτων, ακόμη και όταν άλλαξε στάση απέναντι στα νέα Προγράμματα Σπουδών».
Πότε άλλαξε στάση η Ιεραρχία;
«Η Ιεραρχία άλλαξε στάση μετά το 2015 και κυρίως στη διάρκεια του 2016, με αποκορύφωμα το φθινόπωρο του 2016. Ετσι άρχισε και ο διάλογος επίσημα (φθινόπωρο 2015). Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος άσκησε βαρύτατη κριτική όχι μόνο για τα Προγράμματα Σπουδών αλλά και για το προτεινόμενο διδακτικό υλικό. Βεβαίως, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι οι αρχιερείς είναι φυσικό να μη γνωρίζουν με όρους παιδαγωγικούς τι περιλαμβάνουν τα Προγράμματα. Φαίνεται ότι εμπιστεύθηκαν συγκεκριμένους ειδικούς με εκπεφρασμένη πολεμική εναντίον των Προγραμμάτων Σπουδών οι οποίοι πέτυχαν να προκαλέσουν αυτή την αλλαγή».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
