Η Ελλάδα πρέπει και μπορεί να επενδύσει στην έρευνα, στην τεχνολογία και στα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, προκειμένου να επιστρέψει στην ανάπτυξη, επισημαίνει στο «Βήμα» ο διάσημος καθηγητής Μιχάλης Μπλέτσας, διευθυντής Πληροφορικής στο Media Lab του ΜΙΤ. Για να συμβεί αυτό, παρατηρεί, χρειάζεται θεσμική ωρίμαση, να απομονωθούν οι φωνές που διχάζουν και αποπροσανατολίζουν, και το κυριότερο, να αναγεννηθεί το πολιτικό σύστημα. Ο κεντρώος μεταρρυθμιστικός χώρος, σημειώνει, δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί από τα σημερινά κόμματα και θεωρεί αναγκαία τη δημιουργία ενός νέου κόμματος, «ώριμου σε εμπειρία αλλά ταυτόχρονα νέου σε πρόσωπα, όραμα και πρακτική».
Τελευταίως φαίνεται ότι διαμορφώνεται στην κοινωνία ένα αίτημα για βαθιές αλλαγές. Πιστεύετε ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να ξεφύγει σύντομα η χώρα από τη μέγγενη της κρίσης;
«Στην Ελλάδα ακόμη ισχύει το ότι οι αλλαγές είναι καλές εφόσον δεν αφορούν εμάς. Αυτό έχει να κάνει με τον παρασιτικό κρατισμό που κυριάρχησε στην οικονομία και με τα προνόμια που αυτός έδωσε στις συντεχνίες, πάντα σε βάρος του κοινωνικού συνόλου. Σε συνδυασμό με την έλλειψη ευνομίας, δίνει ουσιαστική δυνατότητα βέτο σε κάθε θιγόμενη συντεχνία που συνήθως οδηγεί στο μπλοκάρισμα των επιχειρούμενων μεταρρυθμίσεων. Η κρίση στην Ελλάδα επιδεινώθηκε επειδή και το πολιτικό μας σύστημα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, λειτούργησε εντελώς συντεχνιακά βάζοντας τα δικά του βραχυπρόθεσμα συμφέροντα πάνω από αυτά της χώρας. Οκτώ χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης και ακόμη συζητούμε αν τα μνημόνια έφεραν την κρίση και επιμένουμε να εξευτελιζόμαστε διεθνώς με υποθέσεις σαν τη δίωξη Γεωργίου. Τώρα λοιπόν που όλοι έχουν καταπιεί το πικρό χάπι των μνημονίων, νομίζω ότι έχει αρχίσει να ωριμάζει σε μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης η άποψη ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι μονόδρομος, δεδομένου ότι λίγοι πλέον πιστεύουν σε μαγικές λύσεις και ιπτάμενους γαϊδάρους. Ξεκάθαρη ιεράρχηση προτεραιοτήτων με τους θεσμούς και το κοινωνικό σύνολο πάνω από τα συντεχνιακά συμφέροντα, λοιπόν, για να βγούμε από την κρίση».
Μπορεί η Ελλάδα να στηριχθεί στην καινοτομία ή πρέπει να ενισχύσει κυρίως τον πρωτογενή τομέα της;
«Η Ελλάδα βρίσκεται στη θέση 29 του Δείκτη Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (ανάμεσα σε 190 χώρες). Η παραμονή μας στις πιο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου απαιτεί μια οικονομία βασισμένη σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας, κάτι που μόνο με την καινοτομία μπορεί να επιτευχθεί. Ο πρωτογενής μας τομέας μετά από τόσες ευρωπαϊκές επιδοτήσεις εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από χαμηλή παραγωγικότητα, πρέπει και μπορεί να βελτιωθεί δραματικά, αλλά δεν θα είναι αυτός που θα κάνει τη διαφορά στην οικονομική ανάπτυξη».
Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι κύριες προϋποθέσεις για να αναστραφεί το brain drain και να επιστρέψουν οι νέοι επιστήμονες από το εξωτερικό;
«Ακριβώς οι ίδιες προϋποθέσεις που θα φέρουν την Ελλάδα σε μια αναπτυξιακή πορεία. Θεσμική ωρίμαση, ευνομία, αναβάθμιση της παιδείας, λογική και σταθερή φορολογία, εξυγίανση του ασφαλιστικού συστήματος, περιορισμός του κρατισμού, σεβασμός στο περιβάλλον. Ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που κάνει η σημερινή κυβέρνηση, με άλλα λόγια. Ενα πρακτικό παράδειγμα: η προσήλωση στην ισοπέδωση προς τα κάτω της ελληνικής υπαρκτής Αριστεράς, όπως αυτή εκφράζεται με τα εξωφρενικά πλαφόν στα επιμίσθια από ερευνητικά προγράμματα καθηγητών και ερευνητών στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα της χώρας έχει διώξει στο εξωτερικό αρκετά από τα πιο αξιόλογα στελέχη τους».
Μπορεί να υπάρξει έρευνα και καινοτομία στην Ελλάδα, όταν ολόκληρη η Ευρώπη δυσκολεύεται να ακολουθήσει τους ρυθμούς της Αμερικής;
«Οταν ακόμη και με τις σημερινές, εξαιρετικά αντίξοες, συνθήκες υπάρχει σοβαρή έρευνα και καινοτομία στην Ελλάδα, προφανώς και μπορεί, όχι μόνο να υπάρξει αλλά και να παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία. Το έκανε το Ισραήλ, μπορούμε να το κάνουμε και εμείς σε εύλογο χρόνο. Η κανονικότητα στο εσωτερικό και η εξωστρέφεια αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις, δεδομένου ότι σήμερα η ελληνική βιομηχανία έχει μικρές δυνατότητες απορρόφησης του ερευνητικού προϊόντος. Ενας ακόμα λόγος που κάνει την παραμονή μας στον πυρήνα της Ευρώπης μονόδρομο. Ζώντας στις ΗΠΑ, έχω την εντύπωση ότι η υπεροχή τους έναντι της Ευρώπης είναι μάλλον υπερτιμημένη και βασίζεται περισσότερο στα σημερινά προβλήματα της Ευρώπης και λιγότερο σε μια πιο μακροσκοπική εξέταση της παράλληλης πορείας τους. Αν, για παράδειγμα, εξετάσουμε τα οικονομικά μεγέθη ΗΠΑ/Ευρώπης θα δούμε ότι η επιπλέον ανάπτυξη των ΗΠΑ οφείλεται στην πιο ανοικτή μεταναστευτική πολιτική της κυρίως και όχι στο οικονομικό μοντέλο. Η Ευρώπη ολιγωρεί προς το παρόν αλλά πιστεύω ότι τελικά θα καταλήξει σε περισσότερη ολοκλήρωση και επιτάχυνση».
Παρότι η έδρα σας είναι το ΜΙΤ, ασχολείστε ενεργά με την κατάσταση στην Ελλάδα. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι πολιτικές προτεραιότητες ώστε να επιτευχθούν οι δομικές αλλαγές που όλοι συζητούν αλλά δεν πραγματοποιούν;
«Καταρχήν να απομονωθούν οι φωνές που διχάζουν και αποπροσανατολίζουν. Η αξιωματική αντιπολίτευση έχει νεκροζώντανους σκελετούς στο ντουλάπι της από την ολέθρια δημοσιονομική διαχείριση της περιόδου 2004-2009 που θα πρέπει να ξεκαθαρίσει και να σταματήσει να κρύβεται πίσω από το δάχτυλό της. Να ιεραρχήσουμε τις ανάγκες μας και να αποδεχθούμε ότι το τέλειο είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του καλού στη σημερινή συγκυρία γιατί κάθε καθυστέρηση σήμερα μεγεθύνει εκθετικά το πρόβλημα αύριο. Το Ασφαλιστικό δεν λύνεται με μπαλώματα, επενδύσεις δεν θα γίνουν με φρακαρισμένα τα δικαστήρια και την όποια αστική διαφορά να χρειάζεται χρόνια για την επίλυσή της, οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν παρόμοια δικαιώματα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, παιδεία χωρίς αξιολόγηση και έμφαση στην αριστεία δεν νοείται. Η καταπολέμηση της εμβληματικής ανομίας, που δυστυχώς η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται να υποθάλπει, θα πρέπει να είναι προτεραιότητα για την επόμενη».
«Χρειάζεται ένα κόμμα νέο σε πρόσωπα, όραμα και πρακτική»
Σας βλέπουμε να συνομιλείτε συχνότερα με κεντροαριστερούς συνομιλητές. Πώς σχολιάζετε την αδυναμία της Κεντροαριστεράς να ανασυγκροτηθεί;
«Υποθέτω ότι κάποιος που απεχθάνεται τον κρατισμό και βλέπει την τεχνολογία σαν βασικό εργαλείο για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, που πιστεύει ότι η παιδεία, η υγεία και η ασφάλεια αποτελούν δικαιώματα και όχι προνόμια, η σημερινή ανισότητα στην κατανομή του πλούτου είναι ελάττωμα και όχι προϋπόθεση για την καλή λειτουργία του συστήματος, η σχέση φορολογίας κεφαλαίου – εργασίας γίνεται όλο και πιο προβληματική συνομιλεί πιο άνετα με το ευρύτερο Κέντρο, τουλάχιστον όπως αυτό ορίζεται με τη λογική του περασμένου αιώνα. Και μόνο το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να κάνει την «Αριστερά» βρώμικη λέξη είναι αρκετό να τελειώσει τον όρο «Κεντροαριστερά». Προφανώς και δεν είναι αυτό το πρόβλημα του χώρου όμως. Κόλλημα στο παρελθόν, αδυναμία άρθρωσης ρεαλιστικής πρότασης και μεγάλες ποσότητες διαπροσωπικού δηλητηρίου μεταξύ στελεχών του τον κρατούν πίσω. Νομίζω ότι κλείνει πια ένας κύκλος και δημιουργούνται οι συνθήκες για ανανέωση. Υπάρχει τεράστιο κενό και ο διαχρονικά μεταρρυθμιστικός αυτός χώρος δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί ούτε από τη σημερινή ΝΔ ούτε προφανώς από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Σίγουρα το κενό αυτό δεν μπορεί να καλυφθεί από ένα ΠαΣοΚ με νέο όνομα γιατί το συγκεκριμένο κόμμα έχει απλώς κλείσει τον κύκλο του. Το Ποτάμι έκανε μια εξαιρετική προσπάθεια, την οποία όμως νομίζω ότι υπονόμευσε από την αρχή κάνοντας ένα καλοπροαίρετο λάθος με την υιοθέτηση του «πολιτική χωρίς πολιτικούς». Αφενός οι παρθενογενέσεις ανήκουν στη σφαίρα του υπερφυσικού και αφετέρου το να ρίχνουμε τα πάντα στους πολιτικούς απαλλάσσοντας τους πολίτες από τις ευθύνες τους είναι μεγάλο λάθος. Το να καλλιεργούμε την άποψη ότι βασική προϋπόθεση για τη Δημοκρατία είναι οι ευχάριστες, πεντακάθαρες, άφθαρτες επιλογές οδηγεί μαθηματικά σε τερατογενέσεις τύπου Τραμπ. Προφανώς λοιπόν και ο μεσαίος χώρος θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός νέου κόμματος, ώριμου σε εμπειρία αλλά ταυτόχρονα νέου σε πρόσωπα, όραμα και πρακτική».
«Χρειάζεται ένα κόμμα νέο σε πρόσωπα, όραμα και πρακτική»
Σας βλέπουμε να συνομιλείτε συχνότερα με κεντροαριστερούς συνομιλητές. Πώς σχολιάζετε την αδυναμία της Κεντροαριστεράς να ανασυγκροτηθεί;
«Υποθέτω ότι κάποιος που απεχθάνεται τον κρατισμό και βλέπει την τεχνολογία σαν βασικό εργαλείο για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, που πιστεύει ότι η παιδεία, η υγεία και η ασφάλεια αποτελούν δικαιώματα και όχι προνόμια, η σημερινή ανισότητα στην κατανομή του πλούτου είναι ελάττωμα και όχι προϋπόθεση για την καλή λειτουργία του συστήματος, η σχέση φορολογίας κεφαλαίου – εργασίας γίνεται όλο και πιο προβληματική συνομιλεί πιο άνετα με το ευρύτερο Κέντρο, τουλάχιστον όπως αυτό ορίζεται με τη λογική του περασμένου αιώνα. Και μόνο το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να κάνει την «Αριστερά» βρώμικη λέξη είναι αρκετό να τελειώσει τον όρο «Κεντροαριστερά». Προφανώς και δεν είναι αυτό το πρόβλημα του χώρου όμως. Κόλλημα στο παρελθόν, αδυναμία άρθρωσης ρεαλιστικής πρότασης και μεγάλες ποσότητες διαπροσωπικού δηλητηρίου μεταξύ στελεχών του τον κρατούν πίσω. Νομίζω ότι κλείνει πια ένας κύκλος και δημιουργούνται οι συνθήκες για ανανέωση. Υπάρχει τεράστιο κενό και ο διαχρονικά μεταρρυθμιστικός αυτός χώρος δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί ούτε από τη σημερινή ΝΔ ούτε προφανώς από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Σίγουρα το κενό αυτό δεν μπορεί να καλυφθεί από ένα ΠαΣοΚ με νέο όνομα γιατί το συγκεκριμένο κόμμα έχει απλώς κλείσει τον κύκλο του. Το Ποτάμι έκανε μια εξαιρετική προσπάθεια, την οποία όμως νομίζω ότι υπονόμευσε από την αρχή κάνοντας ένα καλοπροαίρετο λάθος με την υιοθέτηση του «πολιτική χωρίς πολιτικούς». Αφενός οι παρθενογενέσεις ανήκουν στη σφαίρα του υπερφυσικού και αφετέρου το να ρίχνουμε τα πάντα στους πολιτικούς απαλλάσσοντας τους πολίτες από τις ευθύνες τους είναι μεγάλο λάθος. Το να καλλιεργούμε την άποψη ότι βασική προϋπόθεση για τη Δημοκρατία είναι οι ευχάριστες, πεντακάθαρες, άφθαρτες επιλογές οδηγεί μαθηματικά σε τερατογενέσεις τύπου Τραμπ. Προφανώς λοιπόν και ο μεσαίος χώρος θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός νέου κόμματος, ώριμου σε εμπειρία αλλά ταυτόχρονα νέου σε πρόσωπα, όραμα και πρακτική».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
