Χριστόφορος Μηλιώνης
Απο-θέματα
Εκδόσεις Νεφέλη
σελ. 155, τιμή 11 ευρώ

Ο Χριστόφορος Μηλιώνης (1932-2017) ανήκει σε μια λογοτεχνική γενιά που ένιωσε σε απόσταση αναπνοής την καυτή ανάσα της Ιστορίας, χωρίς ωστόσο να προλάβει να έλθει σε γυμνή επαφή με τα γεγονότα τα οποία σημάδεψαν τους προκατόχους της. Οντας παιδιά και έφηβοι κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου, οι πεζογράφοι της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς αντίκρισαν τα χρόνια της πρώτης τους διαμόρφωσης μέσα από το βλέμμα του ανθρώπου που έχει μόλις προ ολίγου ανακαλύψει τον κόσμο παρακινημένος, όχι τόσο από κάποιο λογικό σύστημα, όσο από τα ακούσματα και τις εικόνες ενός δυσνόητου ακόμη περίγυρου. Αυτό δεν έκανε την πεζογραφία των δεύτερων μεταπολεμικών χρόνων λιγότερο ανήσυχη για τις τραυματικές εμπειρίες που χάραξε στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας η κλαγγή των όπλων. Ο φόβος, ο πόνος, το αίσθημα της απώλειας και το πένθος μπορεί να σφηνωθούν στην παιδική και την εφηβική καρδιά με μια τεράστια εντυπωτική δύναμη: τη δύναμη που έκανε τους συγγραφείς της γενιάς του Μηλιώνη να μείνουν στο κέντρο των συλλογικών παθών και να μιλήσουν ξανά και ξανά για τον φαύλο κύκλο τους, αρχής γενομένης από τις νεανικές τους επιδόσεις και φτάνοντας μέχρι τις όψιμες κατακτήσεις τους.

Τα κείμενα (αφηγήματα, μαρτυρίες, χρονικά και σκαλαθύρματα) που συγκεντρώνονται στον ανά χείρας τόμο ανήκουν στην ώριμη περίοδο του Μηλιώνη και δεν φιλοξενήθηκαν ποτέ σε βιβλίο (ει μη μόνον σε κάποια περιοδικά), αποτελώντας σήμερα τον ύστατο χαιρετισμό του προς παλαιότερους και νεότερους. Και δεν είναι βεβαίως διόλου τυχαίο ότι τα περισσότερα (και τα καλύτερα) από αυτά επανέρχονται, όποια μορφή κι αν έχουν, στο τοπίο της Ηπείρου (τον γενέθλιο τόπο του) για να ξεδιπλώσουν ένα προς ένα στη συνείδηση και τη μνήμη του τα εμφυλιακά και τα μετεμφυλιακά τους ψηφία. Οψεις και στιγμές του παρελθόντος που μολονότι περασμένες από το φίλτρο του χρόνου και κοιταγμένες από μιαν υστερότερη σκοπιά, δεν αλλάζουν παρά σπανίως το αρχικό βίωμα: την ψυχική και την ηθική καθήλωση με την οποία συνδέθηκε το άχθος της ένοπλης σύγκρουσης.
Δεν πρόκειται παρ’ όλα αυτά μόνο για τον μεταπόλεμο. Ο Μηλιώνης θα μιλήσει στο μεταθανάτιο βιβλίο του και για άλλα πολλά: για τους συντρόφους ή τους γνωρίμους του στη λογοτεχνία και την εκπαίδευση (τον Αλέξανδρο Κοτζιά, τον Αλέξανδρο Αργυρίου, τον Μήτσο Αλεξανδρόπουλο, τον Ν. Γ. Πεντζίκη, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Δημήτρη Χατζή, τον Θεόφραστο Γέρου, τον Μιχάλη Κατσαρό), αλλά και για την περίοδο κατά την οποία δούλεψε ο ίδιος ως εκπαιδευτικός στην Κύπρο (δεκαετία του 1960), έχοντας την ευκαιρία να παρατηρήσει καταλεπτώς πρόσωπα και πράγματα.
Ετοιμος πάντοτε να ανασύρει από τις αναμνήσεις του κάτι με νόημα, ακούραστος με τα διαβάσματα και τα γραψίματά του, τρυφερός, όχι όμως και χαριστικός με τις φιλίες του, επίμονος παρατηρητής της φύσης (μοιάζει εγκατεστημένη στις αισθήσεις του), αλλά και με ένα υποδόριο, αιφνιδιαστικό χιούμορ, ο Μηλιώνης είναι σαν να υπερασπίζεται σε αυτά τα ιδεωδώς μικρά κείμενα όλες τις επιλογές του βίου του: τους λογοτεχνικούς και τους εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς του, τα επιβλητικά βουνά στα οποία μεγάλωσε και περπάτησε, κυρίως όμως τον τρόπο (το σθένος και τον στοχασμό) με τον οποίο στάθηκε απέναντι στην εποχή του.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ