Η παρουσία του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες την Παρασκευή στο Κραν Μοντάνα της Ελβετίας χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα κρίσιμη για την πορεία και την κατάληξη, θετική ή αρνητική, των συνομιλιών για το Κυπριακό. Η συζήτηση έχει επικεντρωθεί στο ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, αλλά παρά το γεγονός ότι είναι η πρώτη φορά που αυτό συμβαίνει με τόσο αναλυτικό τρόπο, η προσέγγιση των θέσεων των δύο πλευρών δεν είναι ακόμη ορατή.
Έμπειρη διπλωματική πηγή σημείωνε δε στο «Βήμα» ότι σύμφωνα με τις θέσεις που έχουν μέχρι στιγμής παρουσιάσει οι Τούρκοι έχει αρχίσει να δημιουργείται η εντύπωση ότι κερδίζουν χρόνο με σκοπό να αποκομίσουν οφέλη στο έτερο μεγάλο ζήτημα που έχουν θέσει στο τραπέζι ήδη από την προηγούμενη Διάσκεψη του Ιανουαρίου. Το θέμα αυτό αφορά στην πρόσβαση όσων Τούρκων βρίσκονται στην Κύπρο στις τέσσερις κοινοτικές ελευθερίες για την κίνηση προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίου.
Όλες οι πλευρές προχώρησαν την Πέμπτη στην κατάθεση των απαντήσεών τους στα τρία ερωτήματα που απηύθυνε ο Βοηθός Γενικός Γραμματέας, ο Αμερικανός Τζέφρι Φέλτμαν και τα οποία αφορούσαν α) στο ποια θα είναι η νέα κατάσταση πραγμάτων στα θέματα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, β) στο πως αντιμετωπίζουν τις ανησυχίες σε ό,τι αφορά στην ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων και των Ελληνοκυπρίων και γ) στον μηχανισμό εφαρμογής της λύσης.
Με την Άγκυρα και τους Τουρκοκύπριους να εμφανίζονται σταθεροί στην άποψη ότι ένα σύστημα εγγυήσεων πρέπει να παραμείνει, η Αθήνα και η Λευκωσία διατύπωσαν τη γνωστή θέση τους ότι το σύστημα αυτό είναι αναχρονιστικό. Ιδιαίτερα η Αθήνα πιστεύει ότι απαιτείται ένας αξιόπιστος μηχανισμός εφαρμογής που θα αναφέρεται στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και ότι η ύπαρξη εσωτερικής αστυνομικής δύναμης, μία ομοσπονδιακή δύναμη αλλά και ένα Σύμφωνο Φιλίας Ελλάδος –Τουρκίας –Κύπρου θα συμβάλλουν ώστε οι ανησυχίες των δύο κοινοτήτων να καθησυχαστούν.
Στο 15σέλιδο κείμενο του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη δίνεται έμφαση και στη συμβολή της ΕΕ στη μελλοντική ασφάλεια του νησιού, από τη στιγμή μάλιστα που το κοινοτικό κεκτημένο θα εφαρμοστεί και στο βόρειο τμήμα του νησιού. Ωστόσο, η Άγκυρα επιμένει ότι η ΕΕ δεν έχει ρόλο στα θέματα αυτά. Παράλληλα, ο κ. Αναστασιάδης επιμένει στις πρόνοιες της εσωτερικής διακυβέρνησης που προσφέρουν πολλές δικλείδες ασφαλείας αλλά και στη σύσταση Πολυεθνικής Αστυνομικής Δύναμης για μία συγκεκριμένη μεταβατική περίοδο.
Η τουρκική πλευρά φέρεται να έχει παρουσιάσει μία ιδέα για άμεση αποχώρηση ενός σημαντικού ποσοστού των στρατευμάτων της από την Κύπρο σε περίπτωση λύσης, αλλά αρνείται προς το παρόν την πλήρη αποχώρηση. Παράλληλα, δεν δέχεται τη σύσταση μηχανισμού παρακολούθησης της εφαρμογή της λύσης χωρίς τη συμμετοχή της. Είναι εμφανές ότι δεν έχει παρουσιάσει στις συνομιλίες κάτι δραματικά καινούριο, κάτι που επεσήμανε και ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς. Είναι όμως επίσης σαφές ότι η τουρκική αντιπροσωπεία δεν πρόκειται να ανοίξει τα χαρτιά της χωρίς διεύρυνση της ατζέντας και με ζητήματα της εσωτερικής πτυχής –σε μία διαδικασία «πάρε-δώσε».
Την ίδια στιγμή, η βρετανική αντιπροσωπεία παρουσίασε, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ορισμένες προτάσεις που προσπάθησαν να συγκεράσουν τις απόψεις που εκατέρωθεν διατυπώνονται. Το Λονδίνο φέρεται να δίνει έμφαση σε απόψεις ως προς τον «καταμερισμό εργασίας» σε ό,τι αφορά ένα πλαίσιο εφαρμογής της λύσης (πχ σε τομείς όπως η επαλήθευση της αποχώρησης στρατευμάτων, ο πιθανός ρόλος του ΟΑΣΕ σε αυτή τη διαδικασία, το εδαφικό, η διακυβέρνηση κ.ά).

Αργά το απόγευμα της Πέμπτης, ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου εμφανίστηκε σε δηλώσεις του αρκετά σκληρός. Όπως ανέφερε, η άποψη για «μηδέν στρατιώτες, μηδέν εγγυήσεις δεν είναι για εμάς το σημείο έναρξης της διάσκεψης. Δείξαμε ευελιξία. Η στρατηγική της επιμήκυνσης των συνομιλιών είναι η στρατηγική των Ελληνοκυπρίων».

Συνεχίζοντας δήλωσε πως η ελληνοκυπριακή πλευρά και η Ελλάδα αναμένουν την κατάργηση των εγγυήσεων και την απόσυρση τον τουρκικών στρατευμάτων. «Αυτό είναι ένα όνειρο», ανέφερε χαρακτηριστικά. Τόνισε δε πως «οι παράμετροι της τουρκικής πλευράς είναι γνωστές. Οι απόψεις Κοτζιά δεν μας δεσμεύουν».

«Δεν πρόκειται να συζητάμε για πάντα αυτό το θέμα. Αν δεν (επιτευχθεί λύση) θα διαπραγματευτούμε επί τη βάση άλλων θεμάτων» δήλωσε ο κ. Τσαβούσογλου, ο οποίος πρόσθεσε πως «υπάρχουν σημαντικά θέματα όπως το περιουσιακό, η εκ περιτροπής προεδρία, οι τέσσερις ελευθερίες των πολιτών της Τουρκικής Δημοκρατίας. Αν θα λάβει χώρα η τελική διάσκεψη πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία σε αυτά τα θέματα».