Είναι μια απέραντη παγωμένη ήπειρος και έτσι ακριβώς την έχουμε στο μυαλό μας. Η Ανταρκτική ωστόσο διαθέτει και ακάλυπτες από πάγους περιοχές ξηράς. Σε αυτές μάλιστα είναι συγκεντρωμένη σχεδόν όλη η χερσαία ζωή που φιλοξενεί, από τα βρύα ως τους πιγκουΐνους. Τώρα οι επιστήμονες μελέτησαν για πρώτη φορά τις επιπτώσεις που αναμένεται να έχει η κλιματική αλλαγή στην ελεύθερη από πάγους στεριά της Ανταρκτικής – και κατ’ επέκταση στη χερσαία βιοποικιλότητά της. Τα αποτελέσματα δεν είναι ακριβώς ρόδινα.
Νησιά μέσα στους πάγους
Οι ελεύθερες από πάγους περιοχές αντιστοιχούν μόλις στο 1% της Ανταρκτικής αλλά, όπως είναι ευνόητο, συγκεντρώνουν το 99% της χερσαίας ζωής που υπάρχει στην ήπειρο. Η έκτασή τους είναι διαφορετική, αλλού έχουν μέγεθος όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου και αλλού όσο ένα μικρό νησί του Ειρηνικού. «Οι ελεύθερες από πάγο περιοχές συνιστούν μικρά κομμάτια γης που αποτελούν κατάλληλους οικοτόπους για φυτά και ζώα – σαν νησιά μέσα σε μια θάλασσα από πάγο» εξήγησε σε δελτίο Τύπου η Τζασμίν Λι από τη Σχολή Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Κουίνσλαντ στην Αυστραλία, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature». «Οι περιοχές αυτές φιλοξενούν την πλειονότητα των ειδών της Ανταρκτικής, από φώκιες και θαλασσοπούλια ως βρύα, λειχήνες και μικρά ασπόνδυλα όπως βραδύπορα και ισόποδα. Πολλά από αυτά τα είδη δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο».
Ενας ακάλυπτος από πάγους βράχος στο νησί Μαρί Μπερντ στη Δυτική Ανταρκτική. Πηγή Jasmine Lee/Australian Antarctic Division
Εως τώρα πάρα πολλές μελέτες έχουν διερευνήσει πώς θα επηρεαστούν οι πάγοι της Ανταρκτικής από την κλιματική αλλαγή και την άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη. Καμία ωστόσο, όπως τονίζει η ερευνήτρια, δεν έχει ασχοληθεί με τις μεταβολές που θα επέλθουν στις ακάλυπτες από πάγο περιοχές – σε ποιον βαθμό δηλαδή αναμένεται να επεκταθούν εξαιτίας της τήξης των πάγων γύρω τους – και τη βιοποικλότητά τους. Αυτό έκαναν για πρώτη φορά οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Κουίνσλαντ, τον Οργανισμό Επιστημονικής και Βιομηχανικής Ερευνας της Κοινοπολιτείας, το Αυστραλιανό Τμήμα της Ανταρτικής και τη Βρετανική Υπηρεσία της Ανταρκτικής.
Ελεύθερες νέες εκτάσεις
Η μελέτη τους έδειξε ότι οι μεγαλύτερες μεταβολές αναμένεται να συντελεστούν στην Ανταρκτική Χερσόνησο, στο βορειότερο τμήμα της ηπειρωτικής Ανταρτικής. Με βάση το χειρότερο από τα δυο σενάρια που προβλέπει η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ (IPCC) οι ελεύθερες από πάγο περιοχές της ηπείρου αναμένεται να επεκταθούν έως και κατά 17.000 τ. χλμ. ως το τέλος του αιώνα, αύξηση σχεδόν 25%. Ειδικότερα για τη χερσόνησο προβλέπεται ότι η αύξηση ενδέχεται να είναι ακόμη και τριπλάσια, κάτι το οποίο θα επιφέρει δραστικές μεταβολές στη διαθεσιμότητα και στη συνδεσιμότητα των οικοτόπων.
Ελεύθερα από πάγους σημεία στο νησί Μπαρί Μπερντ στη Δυτική Ανταρκτική έτσι όπως φαίνονται από το ελικόπτερο. Πηγή Peter Ryan/Australian Antarctic Division
Δεν είναι ακόμη γνωστό αν οι αλλαγές αυτές θα έχουν περισσότερες αρνητικές συνέπειες ή οφέλη για τη χερσαία ζωή στην Ανταρκτική. Η επέκταση των οικοτόπων και η αύξηση της σύνδεσης μεταξύ τους θα μπορούσε εκ πρώτης όψεως να θεωρηθεί μια θετική εξέλιξη για τη βιοποικιλότητα. Οι συγγραφείς της μελέτης διατυπώνουν ωστόσο την υπόθεση ότι οι μεταβολές θα οδηγήσουν τελικά σε μια αυξανόμενη βιοτική ομογενοποίηση σε τοπική κλίμακα, στην εξάλειψη λιγότερο ανταγωνιστικών ειδών και στην εξάπλωση των χωροκατακτητικών ειδών. Το τελικό συμπέρασμά τους είναι ότι αν καταστεί δυνατόν να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να διατηρηθεί η ανθρωπογενής αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, οι επιπτώσεις στις ελεύθερες από πάγους περιοχές της Ανταρκτικής και στη βιοποικιλότητά τους θα είναι μικρότερες.
