Ραντεβού για το Κυπριακό στη Γενεύη με πολλά ερωτηματικά

Πολύ δύσκολη μοιάζει η επίτευξη σημαντικής προόδου στη Διάσκεψη για το Κυπριακό στη Γενεύη. Το έγγραφο του Εσπεν Μπαρθ Αϊντε για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις αλλά και η αμφιθυμία πολλών εκ των βασικών παικτών για το αν αυτή είναι η κατάλληλη συγκυρία ώστε να υπάρξει λύση του προβλήματος φαίνεται ότι σπρώχνουν τα πράγματα για μετά το καλοκαίρι. Οι εκτιμήσεις συγκλίνουν ότι οι παριστάμενοι στο Κραν Μοντανά της Γενεύης, όπου ξεκινούν οι εργασίες της Διάσκεψης το βράδυ της 27ης Ιουνίου κατά τη διάρκεια δείπνου, θα εστιάσουν την προσοχή τους στη διασφάλιση του διαπραγματευτικού κεκτημένου που έχει συσσωρευτεί έπειτα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις και εφόσον οι συνθήκες μεταβληθούν αυτό να αποτελέσει βάση συζήτησης.

Απογοητευτικό έγγραφο

Το πολυαναμενόμενο έγγραφο του ειδικού απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών φέρεται να απογοήτευσε τόσο τη Λευκωσία όσο και την Αθήνα, χωρίς παράλληλα να ικανοποιεί την τουρκική πλευρά η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, κατηγορεί τον νορβηγό αξιωματούχο ότι κινείται σε πολύ στενό συντονισμό με τη γραφειοκρατία του Φόρεϊν Οφις. Διπλωματικές πηγές σημείωναν προς «Το Βήμα» ότι το έγγραφο του κ. Αϊντε είναι μάλλον φλύαρο και σε ορισμένα σημεία παραλλάσσει και ορισμένες από τις απόψεις των εμπλεκομένων μερών.

Οι συζητήσεις στο θέρετρο Κραν Μοντανά θα ξεκινήσουν το βράδυ της 27ης Ιουνίου με δείπνο και τυπικά το πρωί της επομένης, 28 Ιουνίου. Η διάρκειά τους είναι άγνωστη, αλλά σε όποιον αιτείται διαπίστευση το αρχικό προβλεπόμενο διάστημα εκτείνεται χρονικά ως τις 7 Ιουλίου. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δεν αναμένεται στην Ελβετία πριν από τις 30 Ιουνίου με βάση τον αρχικό σχεδιασμό και εφόσον σημειωθεί επαρκής πρόοδος.

Προβλέπεται επίσης η διεξαγωγή συζητήσεων σε δύο παράλληλα στάδια. Το ένα θα αφορά στις εγγυήσεις/ασφάλεια και θα προΐσταται ο κ. Αϊντε, μαζί με τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, τους Ελληνοκύπριους, τους Τουρκοκύπριους και την ΕΕ ως παρατηρητή (σ.σ. η ΕΕ θα εκπροσωπηθεί από τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς και την ύπατη εκπρόσωπο για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι). Το δεύτερο θα αφορά στις εσωτερικές πτυχές (εδαφικό, όπου η έμφαση εντοπίζεται στο θέμα της Μόρφου, περιουσιακό και διακυβέρνηση) και θα προΐσταται η επικεφαλής του γραφείου του ΟΗΕ στην Κύπρο Ελίζαμπεθ Σπέχαρ που θα συνομιλεί με τους διαπραγματευτές Ανδρέα Μαυρογιάννη και Οζντίλ Ναμί.

Η Συνθήκη Εφαρμογής

Το σημείο στο οποίο έχει εστιασθεί η κριτική και το μεγαλύτερο μέρος των παρατηρήσεων τόσο της Λευκωσίας όσο και της Αθήνας είναι η πρόταση-ιδέα του ειδικού απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ περί μίας Συνθήκης Εφαρμογής της λύσης, η οποία θα υπογράφεται από τις σημερινές εγγυήτριες δυνάμεις και την ενωμένη Κύπρο. Ωστόσο, η βασική παρατήρηση της ελληνοκυπριακής πλευράς είναι ότι η Τουρκία δεν μπορεί να εγγυάται μία λύση του Κυπριακού και της συνταγματικής τάξης της Κυπριακής Ομοσπονδίας. Στο σημείο αυτό υπήρξε απόλυτη συμφωνία μεταξύ Νίκου Αναστασιάδη και Αλέξη Τσίπρα, οι οποίοι είχαν μαζί με τους επιτελείς τους συνάντηση στις Βρυξέλλες επί του εγγράφου Αϊντε. Η Λευκωσία έστειλε άμεσα τις παρατηρήσεις της ενώ η Αθήνα αναμενόταν να το κάνει την Παρασκευή έπειτα από εκτενή μυστική σύσκεψη που έλαβε χώρα το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης στο υπουργείο Εξωτερικών.

Παράλληλα, ο κ. Αϊντε περιγράφει στο κείμενό του τους τέσσερις πυλώνες της ασφάλειας. Πρόκειται για τη Συνταγματική Ασφάλεια, που αφορά στην υλοποίηση της διζωνικής ομοσπονδίας και στην αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στις κρατικές δομές, την Εσωτερική Ασφάλεια, η οποία σχετίζεται με την εφαρμογή του νόμου και της τάξης αλλά και την αστυνόμευση τόσο σε ομοσπονδιακό επίπεδο όσο και στο επίπεδο των συνιστωσών πολιτειών, την Εξωτερική Ασφάλεια, όπου εντάσσεται η ελληνική πρόταση για ένα Σύμφωνο Φιλίας Κύπρου – Ελλάδος – Τουρκίας αλλά το «καυτό ζήτημα» είναι η αποχώρηση ή η παραμονή τουρκικών στρατευμάτων μετά τη λύση και, τέλος, την υπογραφή της προαναφερθείσας Συνθήκης Εφαρμογής.

Εδώ και μερικές ημέρες είχε αρχίσει να κυκλοφορεί ένα σενάριο σε διπλωματικούς κύκλους σύμφωνα με το οποίο η Αγκυρα θα ήταν διατεθειμένη να εμφανιστεί ευέλικτη στο ζήτημα της κατάργησης του συστήματος εγγυήσεων των Συνθηκών του 1960 και παράλληλα να παραμείνει για ένα μεταβατικό χρονικό διάστημα ένα μικρό μέρος των τουρκικών στρατευμάτων στο νησί. Ωστόσο, στο έγγραφο Αϊντε δεν φαίνεται ότι υπάρχει ρητή αναφορά στην κατάργηση των εγγυήσεων όπως θα την επιθυμούσε η ελληνοκυπριακή πλευρά.

Παράλληλα, η αποχώρηση των στρατευμάτων είναι ιδιαίτερα περίπλοκη καθώς όλες οι πλευρές φαίνεται πλέον να συμφωνούν ότι έστω μία μικρή ομάδα Τούρκων και αντιστοίχως Ελλήνων θα παραμείνουν στο νησί (κατά τα πρότυπα των ΤΟΥΡΔΥΚ και ΕΛΔΥΚ). Η οριστική αποχώρησή τους έχει συνδεθεί με το ζήτημα της εκ περιτροπής προεδρίας, αλλά παράλληλα δεν έχει καταστεί σαφές αν μία συμφωνία θα καθόριζε εκ των προτέρων την ημερομηνία αποχώρησης , όπως θα επιθυμούσαν Αθήνα και Λευκωσία, ή την επανεξέταση του ζητήματος, όπως θα επιθυμούσε η Άγκυρα.

Η ελληνική πλευρά έχει καταθέσει την ιδέα μιας αποχώρησης βασιζόμενης στο μοντέλο που ακολουθήθηκε για την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από την Ανατολική Γερμανία το 1991. Τούτο, σύμφωνα με μία πηγή, αναφέρεται στο έγγραφο του κ. Αϊντε. Στο κείμενο φαίνεται ότι έχει περιληφθεί και η (κατά τους γνώστες, βρετανικής εμπνεύσεως) αναφορά στο παράδειγμα της Αυστρίας κατά την πρώτη περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν τα συμμαχικά στρατεύματα κατοχής δεν είχαν μεν δικαίωμα εμπλοκής αλλά είχαν αναχθεί σε ενδιαφερόμενα μέρη.

Οι ευρωτουρκικές σχέσεις και η γεώτρησηστην κυπριακή ΑΟΖ

Οι εξελίξεις στην Ελβετία δεν θα πρέπει να ιδωθούν ανεξάρτητα από τις ευρωτουρκικές σχέσεις. Αυτές αποτέλεσαν άλλωστε βασικό κομμάτι των συνομιλιών που είχε την περασμένη Δευτέρα στην Αθήνα ο κ. Τσίπρας με τον τούρκο ομόλογό του Μπιναλί Γιλντιρίμ. Σε αυτή τη συζήτηση, ο τούρκος πρωθυπουργός φέρεται να έθεσε σειρά θεμάτων που απασχολούν τη χώρα του, όπως είναι η απελευθέρωση των θεωρήσεων, το άνοιγμα ενταξιακών κεφαλαίων, η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ενωσης και η χορήγηση των τεσσάρων ελευθεριών για τούρκους πολίτες σε όλη την ΕΕ. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι τόσο η Αθήνα όσο και η Αγκυρα γνωρίζουν πολύ καλά πως κινήσεις σε αυτά τα ζητήματα δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν πριν από τις γερμανικές εκλογές στις 24 Σεπτεμβρίου και πριν από τις εκλογές στην Αυστρία στις 15 Οκτωβρίου. Αυτό δεν ενοχλεί απαραίτητα την ελληνική πλευρά και ενδεχομένως ούτε την Τουρκία. Ο «άγνωστος παράγοντας» όμως είναι τι θα συμβεί όταν θα ξεκινήσει η γαλλική Total τη γεώτρηση στο Οικόπεδο 11 της κυπριακής ΑΟΖ στα μέσα Ιουλίου και κατά πόσο η Αγκυρα θα επιλέξει κάποιου είδους κλιμάκωση.