Το ΚΚΕ επιστρέφει στον Γράμμο

«Τι κι αν έπεσε ο Γράμμος, εμείς θα νικήσουμε». Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων από την ίδρυση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), αποτυπώνει την (επι)στροφή του κόμματος στην «πολύτιμη εμπειρία», όπως έχει αποτιμηθεί, της ένοπλης σύγκρουσης με τις αστικές δυνάμεις την περίοδο 1946-49, γεγονός το οποίο έχει χαρακτηριστεί από τον Περισσό ως κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, από την οποία το ΚΚΕ «αντλεί χρήσιμα συμπεράσματα για το μέλλον». Ετσι, παρά την οδυνηρή ήττα που υπέστη το ΚΚΕ στον Εμφύλιο, για τη σημερινή ηγεσία του τα διδάγματα και η εμπειρία από την αναμέτρηση εκείνη εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο μελέτης και επεξεργασίας που υπερβαίνει τον ιστορικό χρόνο –έχουν παρέλθει άλλωστε επτά δεκαετίες –και διδάσκει για τις νέες «ταξικές συγκρούσεις» που έπονται.

«Αποτέλεσμα της όξυνσης της ταξικής πάλης»

Οπως άλλωστε έχει διαπιστώσει η ηγεσία του ΚΚΕ «η εμφάνιση και η δράση του ΔΣΕ δεν ήταν μια παρέκκλιση από την ιστορική εξέλιξη», όπως είχε τονίσει ο Δημήτρης Γόντικας στην κομματική εκδήλωση που έγινε όταν πρωτοπαρουσιάστηκε το ντοκιμαντέρ για τον ΔΣΕ. Κατά τον ίδιον, «ήταν το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της όξυνσης της ταξικής πάλης και η κορύφωσή της στη συγκεκριμένη περίοδο».Στο ΚΚΕ έχουν καταλήξει προ πολλού ότι η συγκρότηση του ΔΣΕ και η ένοπλη σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη αν και δεν είχε εξαρχής ξεκάθαρη τακτική και στρατηγική για την κατάκτηση της εξουσίας, στόχο τον οποίο άλλωστε, όπως έχει κρίνει ο Περισσός, είχε απεμπολήσει ήδη το εαμικό κίνημα παρά τις θυσίες και την προσφορά του στον αγώνα κατά του γερμανού κατακτητή. Οπως διαπιστώνει επ’ αυτού ο αφηγητής του ντοκιμαντέρ, «η προσφορά του ΚΚΕ παραμένει απαράγραπτη ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν έλυσε το πρόβλημα της πάλης για την εργατική εξουσία κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα ή έστω το 1944 όταν διαμορφώθηκε επαναστατική κατάσταση» (Δεκεμβριανά).

Αλλά και στις αρχές του 1946 και υπό τη βαριά σκιά της «λευκής τρομοκρατίας» που είχε εξαπολυθεί μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρουάριος 1945) από φιλομοναρχικούς, ακροδεξιούς και παρακρατικούς πρώην συνεργάτες των Γερμανών κατά των κομμουνιστών και αριστερών πολιτών, κυρίως των πρώην ελασιτών, το ΚΚΕ προσανατολιζόταν στον ένοπλο αγώνα με προοδευτική ανάπτυξή του ως μέσο πίεσης για ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις. «Το ΚΚΕ παραμένει εγκλωβισμένο στην ουτοπική θέση για λαοκρατική διακυβέρνηση ως ενδιάμεσο στάδιο για τον σοσιαλισμό χωρίς κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων ιδιοκτησίας. Η τακτική τού βλέποντας και κάνοντας θα βαρύνει καθοριστικά στην εξέλιξη του αγώνα του ΔΣΕ» αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ.

«Είχαμε όλη την Ελλάδα στα χέρια μας και μας την πήρε ο εχθρός. Ολο τον λαό μαζί μας. Παραδώσαμε τα όπλα. Τα παραδώσαμε. Υπάρχει μεγαλύτερο αίσχος για ένα επαναστατικό κόμμα; Δεν υπάρχει». Η χροιά της φωνής του Νίκου Ζαχαριάδη υποκρύπτει τη φόρτιση των στιγμών. Το ηχητικό ντοκουμέντο που περιλαμβάνεται στο ντοκιμαντέρ προέρχεται από μαγνητοφώνηση που έγινε στη συνεδρίαση της 7ης Πλατιάς Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ από 18 έως 24 Φεβρουαρίου 1957 στη Ρουμανία. Ηταν η Ολομέλεια που έβαλε την κομματική «ταφόπλακα» στον άλλοτε πανίσχυρο και αδιαμφισβήτητο ηγέτη του ΚΚΕ, ο οποίος έναν χρόνο πριν (6η Πλατιά Ολομέλεια, 11-12 Μαρτίου 1956 στη Ρουμανία) είχε καθαιρεθεί από τη θέση του γενικού γραμματέα του κόμματος μετά από παρέμβαση έξι «αδελφών» κομμουνιστικών κομμάτων στο πλαίσιο της «αποσταλινοποίησης» που σηματοδότησε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ που συνήλθε εκείνη τη χρονιά υπό τον Νικήτα Χρουστσόφ –το συνέδριο που σύμφωνα με τη διακηρυγμένη θέση της σημερινής ηγεσίας του ΚΚΕ σηματοδότησε τη «δεξιά οπορτουνιστική στροφή» στο κομμουνιστικό κίνημα και στο ΚΚΕ.

Η 7η Ολομέλεια άκουσε τον Ζαχαριάδη να απολογείται για τις επιλογές του. «Βγαίνει κάποιος και λέει: μας στήσαν πεπονόφλουδα με την αποχή. Αυτή σύντροφοι είναι πολιτική εκτίμηση που μπορείς να την ανατρέψεις. Ποιος ήταν ο σκοπός; Εγώ λέω: οπορτουνιστική αυταπάτη να πιστεύουμε ότι θα παίρναμε τις εκλογές, την πλειοψηφία τότε, και ότι θα παίρναμε την εξουσία και θα περνούσαμε και στον σοσιαλισμό. Αυταπάτη οπορτουνιστική, σύντροφοι». Η φωνή του είναι κατηγορηματική παρά τον απολογητικό χαρακτήρα της ομιλίας του. Ο Ζαχαριάδης απαντά στους επικριτές του και δεν παίρνει τίποτα πίσω από τις πολιτικές επιλογές του παρά τον οδυνηρό απολογισμό: ούτε για την αποχή του ΚΚΕ από τις εκλογές του Μαρτίου 1946, ούτε από την ένοπλη σύγκρουση με το αντίπαλο αστικό καθεστώς και τους Αγγλοαμερικανούς παρά το γεγονός ότι είχε προηγηθεί η βαριά ήττα του Δεκεμβρίου 1944 από τους Βρετανούς και η «συνθηκολόγηση» της Βάρκιζας. Η επάνοδος του Ζαχαριάδη από το Νταχάου όπου ήταν έγκλειστος κατά τη διάρκεια του πολέμου και η επαναφορά του ΚΚΕ στις «μπολσεβίκικες νόρμες», όπως ακούγεται στο ηχητικό απόσπασμα να λέει ο ίδιος, σηματοδοτούν τη στροφή της πολιτικής του ΚΚΕ από τον ενδοτισμό στη σύγκρουση, στην οποία συνέτεινε άλλωστε η «λευκή τρομοκρατία» κατά των ανταρτών της Εθνικής Αντίστασης.

Η δικαίωση μιας ήττας

Οι καταστροφικές συνέπειες που είχε για το ΚΚΕ η ήττα του Εμφυλίου δεν πτόησαν τον Ζαχαριάδη που ακούγεται να λέει στο ηχητικό απόσπασμα: «Σωστή ήταν η απόφαση για δεύτερο ένοπλο αγώνα; Σωστή φυσικά. Δικαιώθηκε και πολιτικά δεν μας ζημίωσε. Μπορούσαμε να πάρουμε την εξουσία. Αν δεν την παίρναμε και αν δεν αρχίζαμε τον ένοπλο αγώνα, πολιτικά δεν θα ήμασταν καλύτερα».

Η 7η Ολομέλεια, στην οποία πήρε μέρος ο Ζαχαριάδης (δεν συμμετείχε στην 6η Ολομέλεια της αποκαθήλωσής του), τον καθαίρεσε από την ΚΕ του ΚΚΕ και τον διέγραψε και από μέλος του κόμματος, ενώ επιπλέον αποφάσισε να συγκροτήσει ειδική επιτροπή η οποία θα εξέταζε την κατηγορία εις βάρος του ως «πράκτορα του εχθρού», στίγμα που αιωρούνταν για πολλά χρόνια, μέχρι την επίσημη αποκατάστασή του το 2011 επί των ημερών της Αλέκας Παπαρήγα.

Παρά τις καθυστερήσεις στην ανάπτυξη του ένοπλου αγώνα και τα λάθη που χρεώνουν στον Ζαχαριάδη (χωρίς σύνδεση με τα αστικά κέντρα κ.λπ.), τα οποία κόστισαν τόσο αίμα και πόνο, η πολιτική επιλογή της ένοπλης σύγκρουσης έχει δικαιωθεί από το ΚΚΕ και ας μην είχε εξαρχής σαφή στρατηγικό προσανατολισμό. «Ηταν πόλεμος δίκαιος που αντικειμενικά έκφραζε τα συμφέροντα των καταπιεσμένων, της εργατικής τάξης, της εξαθλιωμένης αγροτιάς, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων της πόλης» αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ, στην αρχή του οποίου εμφανίζεται ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας σε συγκέντρωση για τον ΔΣΕ να δηλώνει: «Ορκιζόμαστε στη μνήμη των εκατοντάδων χιλιάδων ηρώων του λαού μας ότι θα συνεχίσουμε στην ίδια ταξική γραμμή πάλης».