Οι ευρωπαϊστές περνούν στην αντεπίθεση

Πριν από έναν χρόνο, αμέσως μετά το δημοψήφισμα για το Brexit, η Ευρώπη φαινόταν ότι όδευε προς τη διάλυση. Οι δυνάμεις του ακροδεξιού και του ακροαριστερού λαϊκισμού την έβαλλαν με κάθε ευκαιρία, ο χειρισμός της οικονομικής κρίσης την είχε απαξιώσει στα μάτια των ευρωπαίων πολιτών ενώ η προσφυγική κρίση που ακολούθησε κινδύνευε να της δώσει τη χαριστική βολή καθώς προσφερόταν προς εκμετάλλευση από τους λαϊκιστές. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, τον Νοέμβριο, πάγωσε τους Ευρωπαίους οι οποίοι αναρωτιούνταν δικαίως αν ερχόταν η σειρά της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία και, σε συνδυασμό με το Brexit, η αρχή του τέλους της ΕΕ.

Οι πάσης φύσεως λαϊκιστές επέλαυναν σχεδόν χωρίς αντίπαλο σε καθένα από τα κράτη-μέλη με αιχμή του δόρατος την «κακιά Ευρώπη» που πίνει το αίμα των λαών και το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό. Οι κραυγές για «λιγότερη Ευρώπη» και επιστροφή στα εθνικά νομίσματα φαινόταν ότι θα κυριαρχούσαν. Η ΕΕ όδευε προς τα 60ά γενέθλιά της, από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης το 1957, βαθιά πληγωμένη και ήταν αμφίβολο αν θα κατάφερνε να γιορτάσει άλλη μια δεκαετία. Οι Ευρωπαίοι έμοιαζαν να αναζητούν λύσεις στα «αντισυστημικά» άκρα και να απορρίπτουν τα παραδοσιακά κόμματα και τις κεντρώες επιλογές.

Σήμερα το κλίμα έχει αλλάξει άρδην και οι ευρωπαϊστές αντεπιτίθενται. Η αρχή έγινε με την επανάληψη των προεδρικών εκλογών στην Αυστρία τον Δεκέμβριο, τις οποίες κέρδισε ο υποψήφιος των Πρασίνων ανακόπτοντας τον αντίπαλό του από το ακροδεξιό ευρωσκεπτικιστικό Κόμμα Ελευθερίας της Αυστρίας (FPO). Σχεδόν το 75% των Αυστριακών πήγε στις κάλπες για να δώσει καθαρότατη νίκη στον Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν, ο οποίος είχε προειδοποιήσει τους ψηφοφόρους «να μην παίζουν με τη φωτιά» εκλέγοντας τον ακροδεξιό που θα οδηγούσε την Αυστρία στον ίδιο δρόμο με την Βρετανία του Brexit.

«Μια αχτίδα ελπίδας και θετικής αλλαγής εκπέμπεται από τη Βιέννη σε ολόκληρη την Ευρώπη» δήλωσε ο νικητής Βαν ντερ Μπέλεν. «Θα είμαι ένας φιλοευρωπαϊστής πρόεδρος μιας Αυστρίας ανοιχτής στον κόσμο». Ενδιαφέρον έχει ότι, σύμφωνα με τους αυστριακούς δημοσκόπους, οι δύο κυριότεροι λόγοι για τους οποίους τον υποστήριξαν οι ψηφοφόροι ήταν ότι θα εκπροσωπούσε καλύτερα την Αυστρία στο εξωτερικό και η φιλοευρωπαϊκή του στάση.

Και εκεί που οι λαϊκιστές αντισυστημικοί όλων των αποχρώσεων νόμιζαν ότι θα πετύχαιναν κάθε κράτος-μέλος να αναδιπλωθεί στον εαυτό του απομακρυνόμενο από τις Βρυξέλλες, κατέληξαν να αναδιπλωθούν οι ίδιοι. Τη σκυτάλη πήρε η Ολλανδία τρεις μήνες αργότερα, τον Μάρτιο, όπου τις βουλευτικές εκλογές κέρδισε ο κεντροδεξιός Μαρκ Ρούτε καταφέρνοντας καθαρή νίκη κατά του εξτρεμισμού. Οι Ολλανδοί πήγαν στις κάλπες σε αριθμούς ρεκόρ (η συμμετοχή ξεπέρασε το 80%) ακριβώς για να ανακόψουν το ευρωσκεπτικιστικό, ξενοφοβικό Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) που υποσχόταν να βγάλει την Ολλανδία από την ΕΕ, να κλείσει όλα τα τζαμιά στη χώρα και να απαγορεύσει το Κοράνι.

Οι γαλλικές εκλογές –προεδρικές τον Μάιο και βουλευτικές (ο β’ γύρος πραγματοποιείται σήμερα) –έδωσαν τη χαριστική βολή στους ευρωσκεπτικιστές όλων των αποχρώσεων. Κόντρα στα προγνωστικά των περασμένων μηνών, οι Γάλλοι στράφηκαν μαζικά στον κεντρώο ευρωπαϊστή Εμανουέλ Μακρόν εκλέγοντάς τον στην προεδρία ενώ όταν βγουν τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών αργά σήμερα αναμένεται το κόμμα του Εμπρός! (En Marche!) να σαρώσει και στην Εθνοσυνέλευση, κερδίζοντας πολύ περισσότερες από 400 έδρες (επί συνόλου 577).

Το Εθνικό Μέτωπο (FN) της Λεπέν, αντίθετα, τερμάτισε τρίτο και καταϊδρωμένο (θα εκλέξει από μία ως πέντε έδρες –πολύ λιγότερες απ’ όσες ήλπιζε και, πάντως, κάτω από τις 15 έδρες που απαιτούνται για να συγκροτήσει κοινοβουλευτική ομάδα). Επιπλέον, η ίδια η Λεπέν κινδυνεύει να μην εκλεγεί σήμερα στη Εθνοσυνέλευση: αν και ήρθε πρώτη με 44% στον α’ γύρο στην εκλογική της περιφέρεια στη Βόρεια Γαλλία, υπάρχει το ενδεχόμενο να συσπειρωθούν όλοι εναντίον της στον σημερινό β’ γύρο.

Την ίδια «πόρτα» τρώει από τους ψηφοφόρους και ο ακροαριστερός αντισυστημικός Ζαν-Λικ Μελανσόν ο οποίος, αν δεν είχε συνασπιστεί σε ορισμένες εκλογικές περιφέρειες με το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας (PCF), μπορεί να μην κατάφερνε καν να βάλει το κόμμα του, «Ανυπότακτη Γαλλία», στην Εθνοσυνέλευση.

Σήμερα η κατάσταση στην ΕΕ είναι εντελώς διαφορετική απ’ όσο μόλις πριν από λίγους μήνες. Στη Βρετανία, ο πρωτεργάτης του Brexit Νάιτζελ Φάρατζ έχει εξαφανιστεί από τον εσωτερικό πολιτικό χάρτη. Κρατάει μόνο τη θέση του ως ευρωβουλευτή –και γίνεται αντικείμενο χλευασμού που το μόνο που κατάφερε στην καριέρα του είναι να πληρώνεται από την ΕΕ που τόσο πολύ απεχθάνεται.

Στις πρόωρες βουλευτικές εκλογές που προκήρυξε η Τερέζα Μέι πριν από 10 ημέρες, οι ψηφοφόροι την τιμώρησαν σκληρά ακριβώς για το ότι ακολουθεί την γραμμή του «σκληρού Brexit», στερώντας της την αυτοδυναμία στη Βουλή. Στην πρώτη συνάντησή της με τον Μακρόν πριν από λίγες ημέρες, ο γάλλος πρόεδρος της κατέστησε σαφές ότι σε οποιοδήποτε στάδιο των διαπραγματεύσεων με τις Βρυξέλλες για το Brexit μπορεί να υπαναχωρήσει και να κρατήσει τη Βρετανία στην ΕΕ –ήταν η πρώτη φορά μετά το δημοψήφισμα για το Brexit που ειπώθηκε ανοιχτά κάτι τέτοιο και μάλιστα σε τόσο υψηλό επίπεδο.

Στην Ιταλία, σβήνει το άστρο του Κινήματος 5 Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο ο οποίος κατατροπώθηκε στον α’ γύρο των δημοτικών εκλογών που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη Κυριακή. Ο αντισυστημικός ευρωσκεπτικιστής Γκρίλο δεν φαίνεται να μπορεί να απαντήσει στα προβλήματα των ψηφοφόρων της Ιταλίας, η οποία πιέζεται από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να κάνει μεταρρυθμίσεις.

Πού οφείλεται η φιλοευρωπαϊκή στροφή της κοινής γνώμης

Είναι σαφές ότι οι Ευρωπαίοι ψηφίζουν υπέρ της «περισσότερης Ευρώπης» και στρέφονται προς το Κέντρο, καθώς γίνονται όλο και πιο εμφανείς η ανεπάρκεια και η επικινδυνότητα των εξτρεμιστών.
Ολες οι πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις καθορίζουν, με τον πλέον δημοκρατικό τρόπο, το μέλλον αλλά και τη συνέχεια της ΕΕ. Οι ευρωπαϊστές υψώνουν σήμερα τη φωνή τους όλο και δυνατότερα, ακόμη και μέσα στις συνόδους των «27», όπως φάνηκε στην ειδική σύνοδο για το Brexit.

Παράλληλα, το μεταναστευτικό ανέδειξε την ανάγκη για κοινή συνοριοφυλακή για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. «Δεν ήταν λίγες οι στιγμές που με έλουζε κρύος ιδρώτας γιατί έρχονταν στο γραφείο μου εισηγήσεις να κλείσουν τα σύνορα της ΕΕ με την Ελλάδα γιατί η Ελλάδα αδυνατούσε να τα φυλάξει» είπε στο «Βήμα» ανώτατη πηγή από τις Βρυξέλλες, εκφράζοντας παράλληλα ανακούφιση για την απομάκρυνση αυτού του ενδεχομένου.

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις, που συντάραξαν τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Βέλγιο και άλλες χώρες, κατέδειξαν την ανάγκη για περισσότερη συνεργασία ανάμεσα στις μυστικές υπηρεσίες των κρατών-μελών – άλλος ένας τομέας όπου επιχειρείται ενοποίηση, δεδομένου ότι έχει τη λαϊκή υποστήριξη των Ευρωπαίων που ανησυχούν για τις επιθέσεις των τζιχαντιστών σε ευρωπαϊκό έδαφος. Σύμφωνα με πηγές από τις Βρυξέλλες, «το βαθύ κράτος δεν θέλει να μοιράζεται πληροφορίες» αλλά υπάρχει πλέον η πολιτική βούληση να αναγκαστεί να το κάνει, καθώς αυτό απαιτούν οι ευρωπαίοι πολίτες για την ασφάλειά τους.
Την περασμένη εβδομάδα, η ΕΕ ανακοίνωσε σχέδια για την ενίσχυση της ευρωζώνης με τη δημιουργία της θέσης ενός ευρωπαίου υπουργού Οικονομικών. Αναμένονται πρωτοβουλίες και σε άλλους τομείς ενώ η κατάργηση των χρεώσεων περιαγωγής σε όλη την ΕΕ από τις 15 Ιουνίου αποτελεί ένα απτό όφελος που απολαμβάνουν οι ευρωπαίοι πολίτες χάρη στις Βρυξέλλες.
Το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο (Απρίλιος 2017) ήταν αποκαλυπτικό για την επάνοδο της φιλοευρωπαϊκής τάσης. Σε 26 κράτη-μέλη οι πολίτες εμπιστεύονται σήμερα την ΕΕ περισσότερο από όσο το φθινόπωρο του 2016, με πρώτες στην άνοδο την Ολλανδία (64% – συν 22 μονάδες) και τη Γερμανία (57% – συν 20 μονάδες). Σημειωτέον ότι οι Ελληνες έχουν τη χαμηλότερη εμπιστοσύνη στην ΕΕ (27%).
Τέλος, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τον ρόλο του Τραμπ ως καταλύτη στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Βλέποντας ότι ο έτερος ισχυρός πόλος της Δύσης εκπροσωπείται από τον «γελοιωδέστερο πρόεδρο στην Ιστορία των ΗΠΑ», οι ευρωπαίοι ηγέτες κατανοούν την ανάγκη να πάρουν τα ηνία του κόσμου στα χέρια τους, το οποίο επιτυγχάνεται μόνο μέσω μιας ισχυρής ΕΕ που θα μιλάει με μία φωνή.

Περισσότερη Ευρώπη στο τραπέζι

Μετά τις εκλογές στη Γερμανία, θα ανοίξει ο δρόμος στον γαλλογερμανικό άξονα – του οποίου το γαλλικό σκέλος επανήλθε με τη νίκη Μακρόν – προκειμένου να δρομολογήσει αλλαγές που θα φέρουν «περισσότερη Ευρώπη», η οποία βρίσκεται πλέον στο τραπέζι, ενώ μέχρι πρόσφατα δεν τολμούσε σχεδόν κανένας να τη θέσει.
«Η νίκη του ένθερμου ευρωπαϊστή Μακρόν αντιπροσωπεύει αυτό που πολλοί φιλελεύθεροι ευρωπαίοι ηγέτες θεωρούν ως ένα παράθυρο ευκαιρίας για το Βερολίνο και το Παρίσι να μετατρέψουν τη ρητορική για μεταρρύθμιση της ΕΕ σε πραγματικότητα» έγραψε το «Politico», παρατηρώντας πως η Μέρκελ, παρά τα πολλά χρόνια στην καγκελαρία, δεν έχει καταφέρει κάτι που θα εξασφαλίσει την υστεροφημία της. Αντίθετα με τον Χέλμουτ Κολ, που επανένωσε τη Γερμανία, και τον Γκέρχαρντ Σρέντερ που εισήγαγε τις δύσκολες οικονομικές μεταρρυθμίσεις που χάρισαν στη Γερμανία τη σημερινή της οικονομική ισχύ, η θητεία της Μέρκελ δεν έχει κάτι παρόμοιο να επιδείξει. «Μια τολμηρή μεταρρύθμιση της ΕΕ θα μπορούσε να το αλλάξει αυτό. Αν όχι σήμερα, πότε;».