Herve Le Corre
Αμμος στο στόμα
Μετάφραση Γιάννης Καυκιάς
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2017
σελ. 316, τιμή 12,72 ευρώ

Ο χαρακτηρισμός νουάρ προήλθε από τη γαλλική λέξη noir (μαύρος, σκούρος, ζοφερός, σκοτεινός), που όταν συνοδεύει τις λέξεις roman και film χαρακτηρίζει συγκεκριμένο λογοτεχνικό και κινηματογραφικό είδος. Ο όρος παραπέμπει στη λογοτεχνική σειρά série noire των εκδόσεων Gallimard με έργα αμερικανών συγγραφέων (Χάμετ, Τσάντλερ, Τόμσον, Κέιν), ωστόσο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος του είδους είναι ο Κόρνελ Γούλριτς, ο οποίος έζησε μια σκοτεινή ζωή, έγραψε μαύρα μυθιστορήματα και ανήκει στους «καταραμένους». Οι νουάρ ιστορίες επικεντρώνονται στη δράση ενός ήρωα που είναι το θύμα της υπόθεσης και προσδιορίζονται από κάποιες καταστάσεις τις οποίες βιώνει: μοναξιά, ενοχή, απόγνωση, φόβο, τρόμο, μίσος, ερωτικό πόθο, ζήλια. Σε αυτές ο συγγραφέας προσπαθεί να δημιουργήσει την κατάλληλη ζοφερή ατμόσφαιρα με λέξεις και φράσεις, κάτι που στον κινηματογράφο επιτυγχάνεται με τους φωτισμούς και τη μουσική. Στο νουάρ ανάγνωσμα ο άνθρωπος και η προσπάθειά του για επιβίωση αποτελούν βασικά στοιχεία της πλοκής, η οποία εκτυλίσσεται σε ατμοσφαιρικούς χώρους (φτωχικές γειτονιές, μπαρ, καφενεία) και συχνά υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες (βροχή, χιόνι, υπερβολική ζέστη). Δύο είναι τα βασικά κίνητρα που οδηγούν τους ήρωες των νουάρ στο πεπρωμένο τους, τη φυλακή ή τον θάνατο: ο έρωτας και το χρήμα.


Ενίοτε, κίνητρο είναι η εμμονή σε μια ιδέα ή η εκδίκηση. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τους πρωταγωνιστές, άντρες και γυναίκες, του μυθιστορήματος του Ερβέ λε Κορ Αμμος στο στόμα. Στο πρώτο κεφάλαιο βλέπουμε μια γυναίκα να κατεβαίνει κουτσαίνοντας από ένα τρένο στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μπορντό. Βρισκόμαστε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η γυναίκα έχει βγει από τη φυλακή και η δικηγόρος της έχει φροντίσει να της βρει μια θέση εκπαιδευτικού σε ένα ιδιωτικό ίδρυμα. Πηγαίνει υπό βροχήν στο διαμέρισμά της και αφού ξεκουραστεί επισκέπτεται τους φίλους της, γιορτάζουν μαζί την αποφυλάκισή της με ουίσκι, πίτσες και μουσική τζαζ. Τη λένε Ματίλντ, είναι ηθοποιός και αργότερα αγοράζει ένα κυνηγετικό όπλο –μ’ αυτό σκοπεύει να πάρει εκδίκηση. Στο δεύτερο κεφάλαιο βλέπουμε, αναδρομικά, τη Ματίλντ στο κρεβάτι με τον άντρα της, τον Πιερ, ενώ από το ραδιόφωνο ακούγεται η είδηση για τον ενδεχόμενο πόλεμο στον Κόλπο.

Στη συνέχεια, μια επιχειρησιακή ομάδα βάσκων αυτονομιστών ανατινάζει ένα υπό ανέγερση ξενοδοχείο στο Μπιαρίτζ της Γαλλίας, στα σύνορα με την Ισπανία, Επεμβαίνει η χωροφυλακή και κατά την ανταλλαγή πυροβολισμών σκοτώνονται ένας αυτονομιστής κι ένας χωροφύλακας. Αλλος αυτονομιστής τραυματίζεται και φυγαδεύεται στο Μπορντό από τη συντρόφισσά του Εμίλια. Εκεί, τους παραλαμβάνει ο Πιερ, πρώην αριστεριστής και πρώην εραστής της κοπέλας, για να τους οδηγήσει από τα Πυρηναία στη Χώρα των Βάσκων με το χιόνι να πέφτει και να σκεπάζει τα πάντα. Στο μεταξύ, ένας ψυχοπαθής εκτελεστής (βιάζει και σκοτώνει γυναίκες), πληρωμένος από τις ισπανικές μυστικές υπηρεσίες, τους ακολουθεί για να τους εξοντώσει, ενώ γάλλοι αστυνομικοί τούς στήνουν παγίδα.

Ο Ερβέ λε Κορ (Μπορντό, 1955), ο οποίος εργάζεται ως εκπαιδευτικός, είναι γνωστός στους έλληνες αναγνώστες από τα εκδοθέντα αστυνομικά-θρίλερ βιβλία του Μετά τον πόλεμο και Καρδιές σακατεμένες. Εδώ δοκιμάζει τις ικανότητές του στο νουάρ και πράγματι κατορθώνει να δημιουργήσει τη ζοφερή ατμόσφαιρα που απαιτεί το είδος, αφήνοντας μια πικρή γεύση στο στόμα. Πρόθεσή του δεν είναι να αφηγηθεί μια ιστορία νουάρ με βροχές και χιόνια, αλλά να μιλήσει για τους επαναστάτες, εκείνους που εμφορούνται από ανατρεπτικές ιδέες και κάποιον επαναστατικό ρομαντισμό, ο οποίος όμως καταλήγει σε εγκληματικό εξτρεμισμό. Ταυτόχρονα, θέλει να θίξει το πελώριο θέμα του ηθικού χρέους που αφορά τη Ματίλντ και τον Πιερ, οι οποίοι αντιμετωπίζουν το δίλημμα να βοηθήσουν ή όχι τους συντρόφους τους με όλες τις πιθανές συνέπειες. Ασφαλώς, δεν είναι τυχαίο που ο θίασος στον οποίο συμμετέχει η Ματίλντ κάνει πρόβες στην Αντιγόνη του Σοφοκλή, την αδελφή που αποφασίζει να εκτελέσει το χρέος προς τον αδελφό της, αυτό που ορισμένοι χαρακτηρίζουν αφροσύνη.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ